مقدمه

انفوزیون یا تزریق درون وریدی سرم آهن، روشی است که از طریق آن، آهن را با سرنگ مستقیما به درون رگ شما می چکانند. به این روش تزریق آهن، آی وی (IV) گفته می شود.

تزریق آهن را معمولا پزشکان برای درمان کم خونی فقر آهن تجویز می کنند. کمبود آهن و کم خونی غالبا با رژیم غذایی مناسب و مصرف مکمل های آهن که به صورت قرص های آهن وجود دارند، از بین می رود. با این حال، در برخی موارد نیز پزشکان به جای مصرف قرص آهن، تزریق آن را توصیه می کنند.

در شرایط زیر ممکن است نیاز به تزریق آهن وجود داشته باشد:

• در صورتی که فرد نتواند آهن خوراکی مصرف کند.
• اگر جذب آهن به طور موثر از طریق روده امکان پذیر نباشد.
• اگر در اثر خونریزی، آهن زیادی از دست رفته باشد.
• اگر جهت رفع عوارض برخی داروها و یا انتقال خون، نیاز به بالا بردن فوری سطح آهن خون وجود داشته باشد.

پادکست

آمادگی برای تزریق سرم آهن

پزشک جهت آمادگی برای اولین نوبت درمان تزریقی آهن، دستور العمل های خاصی را به بیمار می دهد. برخی از اقدامات پایه ای که باید روز پیش از تزریق انجام شود، عبارتند از:

• صبحانه و ناهار خود را کامل میل کنید، چرا که برای تزریق آهن نیازی به ناشتا بودن نیست.
• داروهای خود را نیز می توانید طبق روال معمول مصرف کنید.
• جهت آمادگی برای بستن یک نوار کشسان (گارو) بالای بازو که جریان خون را متوقف می کند، بهتر است لباسی بپوشید که بتوانید آستین آن را به راحتی بالا بزنید.
• بهتر است بدانید که اگر حین تزریق واکنش غیر عادی داشتید، چگونه پزشک را مطلع ساخته و در این زمینه کمک بخواهید.

ممکن است پیش از تزریق آهن کمی استرس داشته باشید. می توانید با صحبت کردن با پزشک خود درباره نحوه تزریق، از استرس خود بکاهید. پزشک می تواند در این زمینه راهکارهایی برای آرام تر شدن و از بین بردن استرس به شما بدهد.

توصیه هایی برای آرامش و راحتی حین تزریق سِرُم

• لباس های گشاد و راحت بپوشید.
• مقداری آب آشامیدنی در دسترس خود قرار دهید.
• موسیقی گوش کنید.
• می توانید حین تزریق، فیلم یا ویدئویی را در تبلت یا گوشی همراه خود تماشا کنید و یا
• کتاب و مجله بخوانید.

تزریق سرم آهن چگونه صورت می گیرد؟

این تزریق را معمولا در بیمارستان یا در یک مرکز همودیالیز انجام می دهند. پزشک یا دیگر کارکنان مرکز مراقبت سلامت مثل پرستاران، از یک سرنگ برای وارد ساختن لوله باریکی به داخل رگ بیمار استفاده می کنند. این لوله کاتتر نام دارد که داخل یکی از رگ های پشت دست یا بازو قرار می گیرد. سپس سوزن را خارج می کنند و کاتتر در رگ بیمار باقی می ماند.

این کاتتر به یک لوله بلندتر متصل است که یک سر آن به کیسه آهن درون وریدی وصل است. آهن موجود در این کیسه با محلول نمک رقیق شده است. این محلول یا به داخل رگ پمپ می شود و یا به صورت قطره قطره داخل تیوب و رگ بیمار چکانده می شود.

زمانی که سوزن را وارد رگ شما می کنند، احساس نیشگون گرفته شدن خواهید داشت. همچنین در محل تزریق، کمی احساس فشار وجود دارد.

پیش از تزریق آهن معمولا پزشک تستی انجام می دهد تا اطمینان یابد بدن بیمار نسبت به آهن تزریقی حساسیت و واکنش غیر عادی نشان نخواهد داد. اگر چنین واکنشی وجود داشته باشد، پزشک تزریق آهن را انجام نمی دهد.

تزریق سرم آهن چه مدت طول می کشد؟

فرایند تزریق آهن معمولا حدود 3 تا 4 ساعت به طول می انجامد و بیمار در این مدت باید به حالت نشسته باقی بماند. در برخی موارد نیز بنا به نظر پزشک و بسته به میزان آهن مورد نیاز برای تزریق، این مدت زمان می تواند طولانی تر باشد.

 هرچه سرعت تزریق آهن به بدن بیمار کمتر بوده و این انتقال آهسته تر صورت گیرد، از بروز عوارض احتمالی جلوگیری می شود.

معمولا برای رساندن سطح آهن بدن به حد مناسب و نرمال، چندین مرحله تزریق آهن صورت می گیرد که این دریافت آهن درمانی می تواند در دوره های یک تا چند هفته ای صورت گیرد.

درمان از طریق تزریق آهن نسبت به سایر درمان های کم خونی فقر آهن، هم زمان بَر است و هم هزینه بیشتری دارد.

عوارض جانبی و پیامدهای تزریق وریدی آهن

پس از انجام تزریق، بیمار می تواند بلافاصله به انجام فعالیت های روزمره خود بپردازد. بسیاری از افراد پس از انجام این فرایند، شخصا می توانند تا منزل رانندگی کنند. همچنین در صورتی که احساس کسالت نداشته باشید، می توانید به محل کار خود بازگردید و فعالیت های روزانه را از سر بگیرید.

برخی عوارض جانبی خفیف که بلافاصله پس از تزریق آهن رخ می دهد شامل موارد زیر است:

• تغییرات موقتی حس چشایی که به هنگام غذا خوردن و نوشیدن وجود دارد.
• سردرد
• حالت تهوع و استفراغ
• دردهای عضلانی و مفصلی
• تنگی نفس
• خارش و بثورات پوستی
• کاهش یا افزایش فشار خون یا ضربان قلب
• احساس سوزش یا تورم در محل تزریق

عوارض جانبی جدی تر

یکی از عوارض نادر اما جدی که تزریق آهن می تواند در پی داشته باشد، مسمومیت آهن است. علائم این نوع مسمومیت می تواند آرام آرام و به مرور رخ دهد و یا سریعاً بروز کند که در این صورت باعث شوک آنافیلاکسی  خواهد شد. مسمومیتی که آهسته و به مرور زمان رخ می دهد می تواند به  افزایش میزان آهن در بافت های بدن منجر شود.

تست آهنی که پیش از تزریق صورت می گیرد و همچنین کندتر کردن سرعت تزریق، به پیشگیری از این نوع مسمومیت کمک خواهد کرد.

در صورت داشتن سابقه حساسیت و آلرژی به برخی داروها نیز تست آهن پیش از تزریق ضروری است.

پزشک با انجام این تست، می تواند واکنش های احتمالی زیر را مورد بررسی قرار دهد:

• آنافیلاکسی (anaphylaxis)
• شوک
• فشار خون خیلی ضعیف (hypotension)
• غش کرن
• از دست دادن هوشیاری

تزریق درون وریدی سِرُم آهن در مقایسه با تزریق آمپول آهن

در تزریق سِرُم درون وریدی، دوز مشخصی از آهن را آرام آرام و طی مدت زمان طولانی تری به درون رگ بیمار می چکانند، اما با استفاده از آمپول آهن به وسیله سرنگ و سوزن آمپول، تمام دوز آهن را یکجا و معمولا به داخل کفل بیمار، تزریق می کنند.

تزریق درون وریدی از طریق سرم آهن معمولا کمتر از آمپول آهن دردناک است. همچنین آمپول آهن می تواند خونریزی عضلانی و در پی آن لکه ای نارنجی در محل تزریق ایجاد کند.

به دلیل احتمال بروز چنین عوارضی، پزشکان معمولا تجویز سرم آهن را نسبت به آمپول آهن در درمان کم خونی های فقر آهن ترجیح می دهند.

تزریق سرم آهن در دوران بارداری

در دوران بارداری، همچنان که جنین رشد می کند، نیاز به افزایش آهن در بدن مادر به وجود می آید. از آنجا که جنین نیز آهن را جذب می کند، بدن مادر ممکن است دچار کمبود آهن شده که این امر موجب کم خونی خواهد شد.

به همین دلیل پزشکان گاهی طی بارداری سرم آهن را تجویز می کنند.

از آنجا که مصرف قرص های مکمل آهن می تواند باعث مشکلات گوارشی شود، در زمان بارداری تجویز سرم آهن ارجهیت دارد.

با این حال سرم آهن را معمولا طی سه ماهه دوم یا سوم بارداری تجویز می کنند و هنوز بی خطر بودن آن در سه ماهه اول تایید نشده است.

فواید تجویز سرم آهن

از طریق تزریق درون وریدی سرم آهن، می توان سطح آهن خون را سریعاً افزایش داد. درمان کم خونی با این روش نسبت به تغییرات رژیم غذایی و یا مصرف قرص های مکمل آهن، سریع تر خواهد بود و در شرایط کم خونی شدید، این روش بسیار موثر است.

فواید جسمی تزریق سرم آهن شامل افزایش انرژی و راحتی تنفس می باشد. این تاثیرات را می توانید طی چند هفته پس از آخرین مرحله تزیق سرم، به خوبی حس کنید.

این که مزایای تزریق سرم تا چه مدت تاثیر گذار خواهد بود، بسته به علت بروز کم خونی فقر آهن و همچنین بکارگیری سایر درمان ها برای افزایش سطح آهن بدن، متغیر است.

خونریزی های گاه به گاه  مثل دوران قاعدگی در زنان، می تواند منجر به کاهش مزمن سطح آهن خون گردد.

با توجه به شرایط بیمار، مزایا و تاثیرات تزریق سرم آهن می تواند از چند ماه تا چندین سال ادامه داشته باشد.

پزشک می تواند در کنار تزریق سرم آهن، درمان های دیگری نیز برای افزایش سطح آهن خون تجویز کند؛ از جمله رژیم غذایی حاوی آهن یا مصرف قرص های مکمل که می تواند تاثیرات سرم آهن را طولانی تر کند.

مرجع

https://www.healthline.com/health/iron-infusion