بیماری ذات الریه (سینه پهلو)

چکیده

ذات الریه یا سینه پهلو به معنای التهاب بافت یکی از ریه‌ها یا هر دو ریه است. این بیماری معمولا در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می شود.

 در انتهای لوله‌های تنفسی‌ در ریه‌ها دسته‌هایی از کیسه‌های هوایی ریز وجود دارند که اگر به ذات الریه مبتلا شوید، این کیسه‌های هوا ملتهب و پر از مایعات می‌شوند.

علائم ذات الریه

معمولا نشانه‌های ذات الریه پس از ۲۴ تا ۴۸ ساعت بروز می‌کند. اما ممکن است سرعت بروز آنها آهسته‌تر باشد و چند روز طول بکشد.

نشانه‌های رایج این بیماری شامل موارد زیر است:

• سرفه: که ممکن است به صورت سرفه خشک و محتوی خلط غلیظ زرد، سبز، قهوه‌ای و یا همراه با لکه‌های خون باشد.
• دشواری تنفس: ممکن است تنفس‌تان سریع و بریده بریده شود. حتی ممکن است در زمان استراحت نفس‌نفس بزنید.
• ضربان قلب سریع
• تب
• احساس ناخوشی عمومی
• عرق‌ کردن و لرزیدن
• کاهش اشتها
• درد در قفسه‌ی سینه که با تنفس یا سرفه بدتر می‌شود.

نشانه‌های کمتر شایع بیماری ذات الریه نیز عبارتند از:

• سرفه‌ی خونی یا خلط خونی
• سردرد
• احساس خستگی مفرط
• حالت تهوع و استفراغ
• خس‌خس سینه
• درد عضلات و مفاصل
• احساس گیجی و از خود بیخود شدن، مخصوصا در سالمندان

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر احساس ناخوشی می‌کنید و نشانه‌های شایع ذات الریه را در خود می‌بینید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

اگر با نشانه‌های شدیدی مثل تنفس سریع، درد در قفسه‌ی سینه و گیجی مواجه شدید، بهتر است سریعا تحت مراقبت اورژانس قرار گیرید.  

چه افرادی مبتلا به ذات الریه می شوند؟

از هر ۱۰۰۰ نفر، ۸ نفر در بریتانیا هر ساله مبتلا به این بیماری می‌شوند. شیوع این بیماری در پاییز و زمستان بیشتر است. ذات الریه می‌تواند در تمام سنین اتفاق بیفتد، ولی در برخی گروه‌ها مثل کودکان و سالمندان شایع‌تر و خطرناک‌تر است. این افراد در صورت ابتلا به سینه پهلو بیشتر روانه‌ی بیمارستان می‌شوند.

چه عاملی باعث ایجاد ذات الریه می شود؟

ذات الریه معمولا در اثر عفونت‌های پنوموکوکی ( pneumococcal infection) ناشی از باکتری استرپتوکوکوس پنومونیه (Streptococcus pneumoniae) ایجاد می‌شود.

انواع دیگری از باکتری‌ها از جمله هموفیلوس آنفلوانزا (Haemophilus influenzae) و استافیلوکوکوس اورئوس (Staphylococcus aureus) نیز می‌توانند موجب ذات الریه شوند. ابتلا به این بیماری در اثر عفونت ویروسی و در موارد نادر در اثر عفونت قارچی نیز ممکن است.

علاوه بر سینه ذات الریه باکتریایی، انواع دیگر این بیماری عبارتند از:

• ذات الریه ویروسی: این بیماری بیشتر در اثر ویروس سین‌سیشیال تنفسی (RSV) و گاهی اوقات در اثر ویروس آنفلوانزا نوع A و B رخ می‌دهد. ویروس‌ها یکی از علل شایع ذات الریه در کودکان هستند.
• ذات الریه تنفسی (آسپیراسیون): در اثر ورود استفراغ به ریه، یا در اثر ورود جسم خارجی مانند بادام‌زمینی یا ترکیبات مضر مانند دود و مواد شیمیایی به ریه ایجاد می‌شود.
• ذات الریه قارچی: این شکل از ذات الریه نادر است و بیشتر افرادی با سیستم ایمنی ضعیف را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• ذات الریه بیمارستانی: این نوع ذات الریه زمانی بروز می‌کند که فرد برای درمان بیماری‌ یا عمل جراحی به بیمارستان می‌رود. افرادی که در بخش مراقبت‌های ویژه بستری می‌شوند و از دستگاه‌های تنفس استفاده می‌کنند، بیشتر در خطر ابتلا به این ذات الریه قرار دارند.

گروه‌های در معرض خطر

گروه‌های زیر بیشتر در خطر ابتلا به ذات الریه هستند:

• نوزادان و کودکان خردسال
• سالمندان
• افراد سیگاری
• افرادی که از بیماری‌هایی مانند آسم، فیبروز سیستیک و بیماری‌های قلبی، کلیوی و کبدی رنج می‌برند.
• افرادی که دستگاه ایمنی ضعیفی دارند. به‌عنوان مثال کسانی‌که به تازگی از یک بیماری مانند آنفولانزا بهبود یافته‌اند. افراد مبتلا به ایدز، کسانی ‌که شیمی‌درمانی می‌کنند یا از داروهای ضعیف‌کننده‌ی دستگاه ایمنی برای پیوند عضو استفاده می‌کنند.

تشخیص ذات الریه

معمولا پزشک‌ می‌تواند با طرح سؤالاتی در مورد نشانه‌های بیماری و معاینه‌ی قفسه‌ی سینه‌ این بیماری را تشخیص دهد. در برخی موارد لازم است آزمایشات بیشتر انجام شود.

نشانه‌ها مشترک بین سینه‌پهلو و برخی بیماری‌ها مانند سرماخوردگی، برونشیت و آسم ممکن است تشخیص این بیماری را دشوار سازد. پزشک‌تان معمولا برای تشخیص ذات الریه از شما می‌پرسد:

• آیا به سختی نفس می‌کشید یا تنفس‌تان سریع‌تر از حالت طبیعی است؟
• چند وقت است سرفه می‌کنید؟ اگر سرفه می‌کنید، همراه آن خلط بالا می‌آورید و خلط‌ چه رنگی است؟
• آیا با دم و بازدم، درد در قفسه‌ی سینه‌ بدتر می‌شود؟

شاید پزشک دمای بدن‌تان را اندازه‌ بگیرد و با گوشی پزشکی برای بررسی هر صدای تند و تیزی به صدای سینه و پشت‌تان گوش کند.

ممکن است پزشک به سینه‌تان ضربه‌ای بزند و صدای آن را گوش کند. اگر ریه با مایعات پر شده باشد، صدای‌ آن با حالت طبیعی فرق می‌کند.

اگر شدت بیماری‌ متوسط باشد معمولا نیازی به آزمایش اشعه‌ ایکس یا سایر آزمایشات نیست.

اگر نشانه‌های بیماری تا ۴۸ ساعت پس از درمان رفع نشدند، ممکن است آزمایش پرتو اکس یا سایر آزمایشات مانند آزمایش خون و آزمایش خلط انجام شود.

درمان ذات الریه

ذات الریه متوسط معمولا با اقدامات زیر در خانه قابل درمان است:

• استراحت زیاد
• مصرف آنتی‌بیوتیک
• نوشیدن مقدار زیادی مایعات

اگر بیماری خاصی نداشته باشید، باید بدن‌تان به درمان واکنش نشان دهد و زود خوب شوید. اگرچه ممکن است سرفه‌تان مدتی طول بکشد.

معمولا ذات الریه از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود، بنابراین حضور در میان دیگران ازجمله افراد خانواده ایرادی ندارد. با این‌حال بهتر است افرادی که دستگاه ایمنی ضعیف دارند، تا زمانی که فرد مبتلا به ذات الریه کاملا بهبود نیافته، از ارتباط نزدیک با او خودداری کنند.

ذات الریه در افراد مستعد این بیماری ممکن است شدیدتر باشد و بهتر است روند درمان در بیمارستان صورت بگیرد. زیرا این بیماری می‌تواند در این افراد عوارض جدی‌ ایجاد کند و حتی بسته به سن و وضعیت سلامتی فرد کشنده باشد.

پیامدها و عوارض ذات الریه

عوارض ذات الریه در کودکان کم‌سن و سال، سالمندان و افراد مبتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت، شدیدتر است.

عوارض احتمالی ذات الریه شامل موارد زیر است:

• پلورزی (pleurisy): این مشکل با ایجاد التهاب در پوشش میان ریه و قفسه‌ی سینه (پرده‌ی جنب) باعث نارسایی‌های تنفسی در فرد می‌شود.
• آبسه‌ی ریوی: این عارضه‌ی سینه پهلو نادر است، اما بیشتر در افرادی مشاهده می‌شود که به بیماری‌ دیگری مبتلا هستند یا سابقه‌ی سو‌ءمصرف در نوشیدنی‌های الکلی داشته‌اند.
• گندخونی یا سپتی‌سمی(septicaemia): این عارضه‌ی ناشی از ذات الریه نادر ولی بسیار خطرناک است.

با مشاهده‌ی هر یک از این عوارض باید برای درمان به بیمارستان مراجعه کنید.

پیشگیری از ذات الریه

با اینکه بیشتر موارد ذات الریه باکتریایی هستند و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شوند، ولی بهتر است برای اطمینان و پیشگیری از گسترش باکتری‌ها، فرد نکات بهداشتی مانند موارد زیر را رعایت کند:

• هنگام عطسه یا سرفه، جلوی دهان‌ را با دستمالی بگیرید.
• دستمال را بلافاصله دور بیندازید، زیرا میکروب‌ها تا چند ساعت پس از خروج از دهان و بینی‌ زنده می‌مانند.
• جهت جلوگیری از انتقال میکروب‌ها به دیگران و سایر اشیا، دستان‌تان را مرتب بشویید.

سبک زندگی سالم می‌تواند راهی مناسب جهت پیشگیری از بروز سینه پهلو باشد. به‌عنوان مثال باید از سیگار دوری کنید زیرا به ریه‌ آسیب می‌زند و احتمال ابتلا به سینه پهلو را افزایش می‌دهد.

مصرف زیاد و طولانی‌مدت نوشیدنی‌ها الکلی سیستم دفاعی طبیعی ریه‌ را ضعیف می‌کند و شما را بیشتر در معرض ابتلا به سینه پهلو قرار می‌دهد.

بهتر است افرادی که بیشتر در معرض ابتلا به سینه پهلو قرار دارند، واکسن ذات الریه و آنفولانزا بزنند.

مرجع:

https://www.nhs.uk/conditions/pneumonia/