سپتیسمی (عفونت خون)

سِپتیسِمی چیست؟

سپتیسمی (Septicemia) یا گند خونی نوعی عفونت خطرناک خون است که به عنوان مسمومیت خون نیز شناخته می شود.

عفونت خون زمانی ایجاد می‌شود که باکتریِ عامل عفونت از یکی از اعضای بدن‌ مثل ریه ها یا پوست، وارد جریان خون شود. این بیماری بسیار خطرناک است، زیرا باکتری و سم موجود در آن می تواند از طریق جریان خون به تمام بدن راه یابد.

سپتیسمی می‎تواند زندگی فرد را تهدید کند و در صورتی که درمان نشود، ممکن است منجر به بروز سپسیس (sepsis) شود.

سپتیسمی و سپسیس با یکدیگر متفاوت اند. سپسیس یکی از عوارض خطرناک و جدی بیماری سپتیسمی است که باعث ایجاد التهاب در سراسر بدن می شود. این التهاب می تواند موجب بروز لخته های خونی شود و یا راه ورود اکسیژن به اندام های حیاتی را مسدود کند، که این امر باعث نارسایی اندام های بدن می شود.

به گزارش موسسه ملی سلامت، هر ساله حدود یک میلیون نفر در آمریکا به سپسیس شدید مبتلا می گردند، که بین 28 تا 50 درصد از این بیماران در اثر این بیماری جان خود را از دست می دهند.

زمانی که التهاب با فشار خون پایین همراه گردد، شوک عفونی (شوک سپتیک) اتفاق می افتد، که در بسیاری از موارد کشنده است.

چه عاملی باعث ایجاد عفونت خون می شود؟

چنان که گفتیم، سپتیسمی یا عفونت خون در اثر وجود عفونت در بخش دیگری از بدن ایجاد می شود. این عفونت معمولا شدید است. انواع زیادی از باکتری ها ممکن است منجر به عفونت خون شوند. منبع دقیق عفونت معمولا مشخص نیست. اغلب عفونت های رایج که منجر به سپتیسمی می شوند عبارتند از:

• عفونت مجاری ادراری
• عفونت های ریه مثل ذات الریه (پنومونی)
• عفونت های کلیه
• عفونت شکمی

باکتری موجود در این نوع عفونت ها، وارد جریان خود شده و به سرعت انتشار می یابد و باعث بروز علائم فوری میگردد.

افرادی که به دلیل هر نوع بیماری دیگر و یا عمل های جراحی، در بیمارستان بستری هستند، بیشتر در معرض خطر عفونت خون می باشند. عفونت هایی که در بیمارستان به بیماران سرایت می کند، می تواند خیلی خطرناک تر باشد، چرا که این باکتری ها ممکن است نسبت به آنتی بیوتیک هم مقاوم باشند. علاوه بر این، در شرایط زیر نیز احتمال بروز سپتیسمی بیشتر است:

• داشتن زخم ها و سوختگی های شدید
• در صورتی که بیمار، خیلی جوان و یا خیلی مسن باشد.
• داشتن سیستم ایمنی ضعیف یا از کار افتاده، که می تواند در اثر بیماری هایی مثل ایدز، لوسمی یا سرطان خون و یا درمان هایی مثل شیمی درمانی و تزریق استیروئید به وجود بیاید.
• داشتن سوند ادراری یا درون وریدی
• افرادی که با دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاسیون مکانیکی) نفس می کشند.

علائم و نشانه های عفونت خون

علائم سپتیسمی معمولا خیلی زود نمایان می شود. حتی در مراحل اولیه بیماری نیز، ممکن است فرد خیلی بیمار به نظر برسد. این علائم ممکن است به دنبال یک آسیب، جراحی و یا یک عفونت موضعی دیگر مثل ذات الریه بروز کنند. شایع ترین علائم اولیه عبارتند از:

• لرز
• تب
• افزایش ضربان قلب و تنفس

علائم شدیدتر نیز که در صورت درمان نشدن و پیشرفت عفونت خون، شروع به ظهور می کنند نیز عبارتند از:

• گیجی (کاهش سطح هوشیاری) و هزیان گویی
• حالت تهوع و استفراغ
• نقطه های کوچک قرمز روی پوست
• کاهش میزان ادرار
• جریان خون ناکافی
• شوک

عوارض عفونت خون

سپتیسمی دارای عوارض خطرناکی است. این عوارض نیز در صورتی که بی درمان باقی بماند و یا به موقع درمان نشود، می تواند کشنده باشد. 

سِپسیس

سپسیس زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن با یک عفونتِ جدی می جنگد. این امر منجر به بروز التهاب در سراسر بدن می شود. اگر این وضعیت باعث از کار افتادگی و نارسایی اندام ها شود، به آن سپسیس حاد می گویند.

افرادی که دچار بیماری های مزمن هستند، بیشتر در معرض سپسیس قرار دارند. به این دلیل که سیستم ایمنی بدن این افراد ضعیف تر است و نمی تواند به خودی خود با عفونت مقابله کند.

شوک سپتیک (شوک عفونی)

یکی از عوارض سپتیسمی یا عفونت خون، اُفت شدید فشار خون است که شوک سپتیک نام دارد. سَمی که توسط باکتری به درون جریان خون راه می یابد، می تواند باعث کاهش جریان خون شود که نتیجه ی آن آسیب اندام ها یا بافت ها است.

شوک سپتیک یک وضعیت خطرناک و اورژانسی است که ممکن است نیاز به تنفس مصنوعی باشد. از این رو در این شرایط، بیمار را در بخش مراقبت های ویژه قرار می دهند.

سندرم دیسترِس تنفسی حاد (ARDS)

سومین عارضه سپتیسمی یا عفونت خون، سندرم دیسترس تنفسی حاد است. این عارضه ی تهدید کننده، از ورود اکسیژن کافی به خون و ریه ها جلوگیری می کند که اغلب منجر به سطحی از آسیب دائمی ریه می گردد. این سندرم همچنین می تواند به مغز نیز آسیب وارد کند و موجب مشکلات و اختلال حافظه شود.

تشخیص عفونت خون

تشخیص سپتیسمی و سپسیس، یکی از بزرگترین چالش هایی است که پیش روی پزشکان قرار دارد. معمولا یافتنِ علت دقیق عفونت، برای پزشک دشوار است. از این رو تشخیص بر پایه آزمایشات متعدد صورت می گیرد.

پزشک علائم مختلف بیمار را ارزیابی می کند و از او سوالاتی در مورد پیشینه و سابقه بیماری می پرسد. همچنین برای بررسی فشار خون و دمای بدن نیز معاینه فیزیکی انجام می شود. علاوه بر این، پزشک ممکن است به علائم سایر بیماری هایی که اغلب همراه با سپتیسمی بروز می کنند، نیز توجه کند. برخی از این بیماری ها عبارتند از:

• ذات الریه (پنومونی)
• مِنَنژیت
• سلولیت (عفونت بافت)

ممکن است از مخاط، ادرار، مایع نخاعی و یا مواد درون آبسه نمونه گیری شود تا میکروب را درون آنها مشاهده کنند.

همچنین آزمایش خون (بررسی سلول ها و گلوبول های خون) نیز برای آنالیز لخته های خونی انجام می شود.

اگر سپتیسمی باعث بروز مشکلات تنفسی شده باشد، پزشک ممکن است سطح اکسیژن و دی اکسید کربن خون بیمار را هم بررسی کند.

در صورتی که علائم عفونت آشکار نباشند، پزشک ممکن است دستور به انجام آزمایشاتی دهد که اُرگان ها و بافت های بدن را به طور خاص بررسی می کنند، از جمله:

• آزمایشات اشعه ایکس
• ام آر آی
• سیتی اسکن
• سونوگرافی

درمان سپتیسمی

عفونت خون اگر شروع به تاثیر گذاری بر روی اندام ها و بافت ها ی بدن کند، یک موقعیت اورژانسی است و نیاز به درمان فوری و بستری شدن در بیمارستان وجود دارد. بسیاری از این بیماران برای درمان و گذراندن دوره نقاهت در بیمارستان پذیرش می شوند.

درمان این بیماری، به عوامل مختلف از جمله موارد زیر بستگی دارد:

• سن بیمار
• سلامت عمومی بیمار
• میزان پیشرفت بیماری
• میزان سازگاری و تحمل بیمار نسبت به داروهای خاص

معمولا برای درمان عفونت های باکتریایی که منجر به سپتیسمی می شوند، از آنتی بیوتیک استفاه می کنند. از آنجا که در این قبیل عفونت ها، زمان و فرصت کافی برای پیدا کردن نوعی باکتری عامل وجود ندارد، در درمان اولیه معمولا از آنتی بیوتیک هایی با طیف وسیع (broad-spectrum) استفاده می شود. این دارو ها برای مقابله با دامنه وسیعی از باکتری ها به صورت همزمان، طراحی شده اند. زمانی که دقیقا نوع باکتری تشخیص داده شود، می توان از آنتی بیوتیک های متمرکز تر استفاده کرد.

ممکن است برای حفظ فشار خون عادی و یا پیشگیری از تشکیل لخته های خونی، از انواع داروها و مایعات به صورت سرم های درون وریدی استفاده شود. همچنین اگر در اثر عفونت خون مشکلات تنفسی وجود داشته باشد، ممکن است بیمار مجبور به استفاده از ماسک اکسیژن باشد.

پیشگیری از عفونت خون

چنان که گفتیم، عفونت های ویروسی علت زمینه ای سپتیسمی هستند. اگر دچار بیماری های عفونی هستید، بهتر است هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که بتوان عفونت را در مراحل اولیه به کمک آنتی بیوتیک، کاملا  درمان کرد، از ورود باکتری به جریان خون پیشگیری خواهد شد. والدین می توانند با اجرای برنامه واکسیناسون، از ابتلای فرزندان خود به بیماری های عفونی پیشگیری کنند.

اگر به دلیل ابتلا به برخی بیماری ها، سیستم ایمنی ضعیف یا از کارافتاده ای دارید، با رعایت نکات زیر می توانید از بروز سپتیسمی جلوگیری کنید:

• از سیگار کشیدن پرهیز کنید.
• از مواد مخدر دوری کنید.
• رژیم غذایی سالم داشته باشید.
• ورزش کنید.
• مرتب دست هایتان را بشویید.
• از تماس با افراد بیمار پرهیز کنید.

چشم انداز عفونت خون

اگر سپتیسمی در مراحل اولیه شناسایی شود، می توان  با مصرف آنتی بیوتیک، آن را به طور موثر درمان کرد. مطالعات و تلاش هایی که در این زمینه صورت گرفته، بیشتر بر روی تشخیص زود هنگام و به موقع این بیماری تمرکز دارد.

با این حال حتی با وجود درمان نیز، امکان آسیب دائمی اندام ها وجود دارد. این مورد به خصوص در بیمارانی که از قبل به بیماری های تاثیر گذار بر سیستم ایمنی دچار بوده اند، صدق می کند.

پیشرفت های پزشکی زیادی در زمینه تشخیص و درمان عفونت خون صورت گرفته است که تا کنون باعث کاهش آمار مرگ و میر شده است. بر اساس آمارهای موجود، میزان مرگ و میر بیمارستان ها در اثر عفونت خون شدید، از 47 درصد (بین 1991 تا 1995)  تا 29 درصد (بین 2006 تا 2009) کاهش یافته است.

مرجع:

https://www.healthline.com/health/septicemia#prevention