جفت سر راهی (پایین بودن جفت)

مقدمه

جفت، ساختاری است که طی فرایند بارداری در داخل رحم  تشکیل می شود و می تواند اکسیژن و مواد مغذی را به جنین برساند و مواد زائد را از بدن جنین حذف کند. جفت از طریق بند ناف به جنین متصل است. در اغلب بارداری ها، جفت به به قسمت‌های بالایی و اطراف رحم متصل می گردد.

 جفت سر راهی یا پلاسنتا پرویا زمانی رخ می دهد که جفتِ جنین به طور جزئی یا کلی دهانه رحم مادر را می پوشاند. این شرایط می تواند در طول بارداری یا زایمان باعث ایجاد خونریزی شدید شود.

 اگر شما نیز با چنین شرایطی روبرو هستید، ممکن است در طول بارداری یا در فرایند زایمان خونریزی داشته باشید. در این شرایط احتمالا توسط پزشک یا ماما از انجام فعالیت های سنگین که باعث انقباض می شود مثل رابطه جنسی، استفاده از تامپون، شرکت کردن در فعالیت هایی که خطر خونریزی را افزایش می دهد مثل دویدن یا پریدن منع خواهید شد.

 اگر این شرایط بهبود نیابد و برطرف نشود، ناچار هستید زایمان خود را با عمل سزارین انجام دهید.

 علائم و نشانه ها

خونریزی بدون درد از واژن به رنگ قرمز روشن در طول نیمه دوم بارداری از اصلی ترین علائم جفت سرراهی است. برخی از خانم ها انقباضاتی نیز خواهند داشت.

در بیشتر زنانی که جفت سر راهی  در مراحل اولیه بارداری تشخیص داده می شود،این شرایط برطرف خواهد شد. با رشد رحم، ممکن است فاصله بین دهانه رحم و جفت  افزایش یابد. هر چقدر جفت دهانه رحم را بیشتر بپوشاند و تا اواخر بارداری در این ناحیه حضور داشته باشد، احتمال بر طرف شدن آن کمتر است.

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر در طول سه ماهه دوم یا سوم بارداری، خونریزی از واژن دارید بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. اگر خونریزی شدید است، می توانید به مرکز فوریت های پزشکی مراجعه کنید.

علت ها

دلیل اصلی جفت سر راهی هنوز به طور دقیق مشخص نیست.

عوامل خطر

این شرایط بیشتر در بین زنانی وجود دارد که دارای شرایط زیر می باشند:

• مادرانی که قبلا بچه دار شده اند.
• مادرانی که در  رحم خود دارای زخم هایی هستند، مثلا در اثر جراحی های قبلی مثل عمل سزارین، برداشتن فیبروم های رحمی و کورتاژ. 
• در بارداری های قبلی نیز جفت سر راهی داشته اند.
•  در بارداری های چند قلویی 
• در مادران بالای 35 سال
• در مادرانی با نژاد های غیر سفید پوست
• در مادران سیگاری
• کسانی که کوکائین مصرف می کنند.

عوارض و پیامدها

اگر جفت سر راهی داشته باشید، پزشک شرایط شما و جنین را بررسی می کند تا بروز عوارض جدی زیر را کاهش دهد:

• خونریزی: خونریزی های شدید و احتمالا تهدید کننده واژنی که می تواند در طول فرایند زایمان یا چند ساعت پس از آن رخ دهد.
• زایمان زودرس: خونریزی شدید قبل از رشد کامل جنین ممکن است باعث ایجاد زایمان زودرس شود.

تشخیص بیماری

پزشک زنان معمولا جفت سر راهی را طی معاینات معمول بارداری و یا بعد از یک دوره خونریزی واژینال از طریق سونوگرافی تشخیص می دهد. بیشتر جفت های سر راهی را در طول سه ماهه دوم بارداری تشخیص می دهند.

این  تشخیص می تواند نیازمند ترکیبی از سونوگرافی شکمی و سونوگرافی ترنس واژینال باشد که در این شرایط دستگاهی داخل واژن قرار می گیرد. پزشک موقعیت این دستگاه را کنترل می کند و به همین دلیل آسیبی به جفت نمی رسد و باعث خونریزی نیز نمی گردد.

اگر پزشک به وجود جفت سر راهی مشکوک شود، معاینات روتین واژن را انجام نمی دهد تا خطر خونریزی شدید را کاهش دهد. برای بررسی موقعیت جفت در طول بارداری ممکن است به بررسی های بیشتر از طریق سونوگرافی نیاز باشد.

درمان جفت سر راهی

برای بر طرف کردن این شرایط،  درمان جراحی یا دارویی وجود ندارد. اما برای کنترل خونریزی هایی که در اثر پایین بودن جفت صورت می گیرد، گزینه های مختلفی وجود دارد.

کنترل خونریزی به عوامل متعددی بستگی دارد که عبارتند از:

• میزان خونریزی
• آیا خونریزی متوقف شده است یا نه
• مدت بارداری
• سلامت مادر
• سلامت جنین
• موقعیت جفت و جنین 

اگر جفت سر راهی در طول بارداری بر طرف نشود، هدف از درمان کمک به فرد برای نزدیک شدن به موعد زایمان است. تقریبا بیشتر خانم هایی که چنین شرایطی را تجربه می کنند به سزارین نیاز خواهند داشت.

در شرایط غیر خونریزی یا خونریزی های کم

پزشک ممکن است در این شرایط، استراحت را توصیه کند و شما را از انجام فعالیت های شدید مثل ورزش یا برقراری رابطه جنسی منع کند.

هرگاه دچار خونریزی شدید، حتما فورا با پزشک تماس بگیرید. اگر خونریزی شدید شود یا ادامه یابد، ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشید.

 اگر جفت پایین بوده اما  دهانه رحم را نپوشانده  باشد، ممکن است بتوانید زایمان طبیعی انجام دهید. در این شرایط  تصمیم گری با پزشک است.  

در شرایط خونریزی شدید

در این وضعیت، باید به طور اورژانسی به نزدیک ترین بیمارستان مراجعه کنید.  خونریزی شدید ممکن است نیازمند انتقال خون باشد.

 پزشک می تواند جراحی سزارین را برای نزدیک ترین زمانی که میتوان اطمینان داشت که جنین سالم به دنیا می آید، برنامه ریزی می کند. این زمان معمولا بعد از هفته ۳۶ ام بارداری است. با این حال اگر خونریزی شدید باشد یا دوره های خونریزی متعددی وجود داشته باشد، ممکن است بیمار به زایمان زودرس نیاز داشته باشد.

برای خونریزی هایی که متوقف نمی شوند

اگر خونریزی قابل کنترل نباشد یا جنین را به خطر بیندازد، پزشک به صورت اورژانسی عمل سزارین را انجام خواهد داد، حتی اگر نوزاد زودرس باشد.

مراقبت

زمانی که پزشک، جفت سرِراهی را تشخیص می دهد، مطمئنا شما در مورد نحوه زایمان و سلامت خود و جنین نگران خواهید شد. برخی از استراتژی های زیر می تواند به بهبود شرایط و مقابله با آن کمک کند:

• در این زمینه بیشتر اطلاعات کسب کنید: داشتن اطلاعات در مورد این شرایط، ترس و نگرانی شما را کمتر می کند. با پزشک در این زمینه مشورت کنید. خودتان هم به طور جداگانه در مورد جفت سر راهی و عوارض آن تحقیق کنید و از کسانی که تجربه این وضعیت را داشته اند نیز اطلاعات کسب کنید. 
•  خود را برای جراحی سزارین آماده کنید: جفت سر راهی معمولا مانع از زایمان طبیعی می شود. به یاد داشته باشید که در درجه اول سلامت شما و جنین اهمیت دارد و پس از آن نحوه زایمان تان.
• بیشتر استراحت کنید: اگرچه در این شرایط مجبور به استراحت مطلق نخواهید بود، در مدت باقیمانده فقط خود را برای تولد نوزادتان آماده کنید. در زمینه مراقبت از نوزاد مطالعه داشته باشید و وسایل مورد نیازتان را به صورت آنلاین یا تلفنی تهیه کنید. 
• از خودتان بیشتر مراقبت کنید: اطراف خود را با کتاب ها و موسیقی ای که آرامشتان را فراهم می کند، پر کنید. به همسر، دوستان و اطرافیانتان بگویید که چگونه می توانند به شما کمک کنند و اسباب آرامش بیشتر شما را مهیا کنند. مثلا می توانید سفارش دهید تا خوراکی های مورد علاقه تان را تهیه کنند.  

آمادگی برای ملاقات با پزشک

اگر بیش از ۱۲ هفته از بارداری تان می گذرد و دچار خونریزی واژینال هستید،  بهتر است این موضوع را به پزشک خود گزارش دهید. پزشک می تواند در این شرایط راهکارها و توصیه های لازم را در اختیارتان بگذارد و بسته به علائم و سابقه پزشکی شما، زمان تقریبی زایمان را تعیین کند.

 کاری که می توانید انجام دهید:

قبل از ملاقات با پزشک، می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• در مورد محدودیت های قبل از ملاقات سوال کنید: در بیشتر موارد اگر احتمال وجود جفت سر راهی وجود داشته باشد، هر چه سریع تر ملاقات شما را پزشک ترتیب می دهند. اما اگر موفق نشدید بلافاصله از پزشک خود وقت ملاقات بگیرید، در این مدت زمان می توانید احتیاط و اقدامات لازم را انجام دهید و خیلی با ملاحظه رفتار کنید.
• به هنگام ملاقات پزشک، یکی از اعضای خانواده را همراه خود ببرید. این فرد می تواند در جمع آوری اطلاعات و به یاد سپاری آن به شما کمک کند.
• سوالات خود را از قبل یادداشت کنید: داشتن فهرستی از سوالات می تواند به شما کمک کند بیشترین بهره را از زمان ملاقات خود ببرید. سوالات اصلی که باید در مورد جفت سر راهی از پزشک بپرسید از این قرار اند:
• آیا ممکن است این شرایط به طور خود به خود بهبود یابد؟
• خونریزی ناشی از جفت سر راهی را چگونه می توان مهار یا کنترل کرد؟
• در طول بارداری به چه مراقبت هایی نیاز است؟
• چه فعالیت هایی را باید محدود کرد؟ تا چه مدت؟
• کدام علائم و نشانه ها نیاز به توجه پزشکی فوری دارند؟
• کدام نشانه ها و علائم نیاز به مراجعه فوری به بیمارستان دارند؟
• آیا در این شرایط نیز می توان زایمان طبیعی داشت؟
• می توان زایمان از طریق واژن را انجام داد؟
• آیا این شرایط  می تواند عوارضی برای بارداری ها و زایمان های بعدی ایجاد کند؟

چه انتظاری می توان از پزشک داشت؟

پزشک ممکن است سوالاتی از قبیل موارد زیر از شما بپرسد:

• چه وقت متوجه خونریزی واژینال شدید؟
•  آیا تنها یک بار دچار خونریزی شدید یا این شرایط رفت و برگشت می کند؟
• شدت خونریزی چقدر است؟
• آیا خونریزی با درد یا انقباض همراه است؟
• آیا در  بارداری های قبلی نیز چنین شرایطی داشته اید؟
• آیا قبلا جراحی های رحمی از جمله  سزارین ، برداشتن فیبروم یا کورتاژ داشته اید؟
• آیا در گذشته سیگار می کشیده اید؟ در حال حاضر چطور؟ چه میزان؟ 
• کدام بیمارستان به شما نزدیک تر است؟
• در شرایط اورژانسی طی چه مدت زمانی می توانید خود را به بیمارستان برسانید؟
• اگر نیاز به استراحت داشته باشید، کسی هست که از شما مراقبت کند؟

مرجع:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/placenta-previa/symptoms-causes/syc-2035276