هر آنچه باید درباره بوی بد دهان بدانید

مقدمه

25 درصد از کل افراد، دچار بوی بد دهان یا تنفس بد بو هستند. عوامل متعددی می تواند علت این امر باشد، اما در اکثر موارد و در اغلب افراد، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان علت اصلی می باشد.

بوی بد دهان که آن را در علم پزشکی با نام هالیتوزیس (halitosis) نیز می شناسند، می تواند برای فرد مبتلا ایجاد نگرانی، اضطراب و احساس شرم زدگی کند، اما با این حال، این مشکل کاملا قابل درمان است و می توان آن را بر طرف ساخت.  

حقایقی در مورد بوی بد دهان

• طبق آماری که در این رابطه وجود دارد، از هر 4 نفر، یک نفر دچار بوی بد دهان است.
• شایع تین علت بوی بد دهان، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است.
• باکتری هایی که در نتیجه ی ماندن ذرات غذا در دهان ایجاد می شوند، ممکن است بوی ناخوشایندی تولید کنند.
• خشکی دهان و کاهش بزاق نیز می تواند باعث ایجاد بوی بد دهان شود.
• بهترین درمان بوی بد دهان، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم و شستن دهان است.

هالیتوزیس چیست؟

بوی بد دهان مشکل شایعی است که می تواند فشارهای روانی جدی برای فرد مبتلا ایجاد کند. چنان که گفتیم، این امر دلایل مختلف دارد و برای برطرف ساختن آن نیز از درمان های گوناگون می توان بهره گرفت.

سومین دلیل رایج مراجعات افراد به دندانپزشک، بوی بد دهان است. این مراجعات معمولا پس از خرابی و فساد دندان ها یا بیماری های لثه صورت می گیرد.

مشکل هالیتوزیس را غالبا می توان به کمک درمان های خانگی، تغییر سبک زندگی مثل رعایت بهداشت دهان و دندان و ترک سیگار برطرف کرد. اما اگر با وجود رعایت این موارد، باز هم بوی بد دهان از بین نرود، توصیه می شود که برای درک علت اصلی این مشکل به یک دندان پزشک مراجعه کنید. 

درمان بیماری

رعایت بهداشت دهان ودندان و مسواک زدن منظم، بهترین راه برای جلوگیری از پوسیدگی ها و پوکی های دندان و همچنین بیماری های لثه محسوب می شود.

معمولا توصیه می شود که تمامی افراد برای بررسی وضعیت دهان و دندان خود سالی دو بار به دندان پزشک مراجعه کنند.

در صورت لزوم، دندانپزشک می تواند استفاده از دهان شویه یا خمیر دندان های ضد باکتری را به شما توصیه کند.

همچنین اگر وجود بیماری های لثه تشخیص داده شود، نیاز به شستشوی تخصصی تر توسط دندانپزشک برای بین بردن باکتری های میان دندان و لثه وجود دارد.

علل و عوامل بوی بد دهان

عمده ترین دلایل بوی بد دهان عبارتند از:

• دخانیات: استعمال دخانیات و سیگار، باعث ایجاد بوی خاصی در دهان می شود. علاوه بر این، سیگار کشیدن ممکن است به مرور زمان باعث فساد لثه شده و از این طریق باعث بوی بد دهان شود.
• غذا: ذرات غذا نیز که میان دندان ها باقی می ماند، می تواند بوی ناخوشایند ایجاد کند. مصرف بعضی از مواد غذایی مثل سیر و پیاز نیز باعث تنفس بد بو می شوند، چرا که پس از هضم این مواد توسط سیستم گوارش، ذرات تجریه شده آنها از طریق خون به ریه ها راه می یابند و از این طریق باعث بوی بد دهان می شوند.
• خشکی دهان: بزاق ما می تواند به طور طبیعی دهان را تمیز کند. اگر غدد بزاقی به طور عادی و یا در اثر بیماری خاصی کمتر ترشح کنند، دهان ما ممکن است خشک و بد بو شود.
• بهداشت دندان ها:  با مسواک کردن و نخ دندان کشیدن می توانید ذرات باقی مانده غذا در دهان را از بین ببرید و مانع از بوی ناخوشایند ایجاد شده توسط این ذرات شوید. در صورتی که دندان های خود را به طور مرتب مسواک نکنید، ممکن است غشایی از باکتری ها به نام پلاک یا جرم دندانی در دهان شما تجمع پیدا کنند. این جرم می تواند باعث آزردگی لثه ها و بیماری التهاب لثه شود. دندان های مصنوعی نیز اگر به طور مرتب و یا به درستی مسواک نشوند، می توانند محلی برای تجمع باکتری و باعث بوی بد دهان گردند.
• رژیم غذایی کراش (Crash): روزه گرفتن یا رعایت رژیم های غذایی که حاوی کربوهیدرات خیلی کم هستند، می تواند باعث هالیتوزیس یا بوی بد دهان شود. این امر در نتیجه ی تجزیه چربی به یک سری مواد شیمیایی  به نام کتون (ketone) صورت می گیرد. این کتون ها، بویی قوی و نامطبوع ایجاد می کنند.
• داروها: مصرف برخی از داروها باعث کاهش ترشح بزاق شده و در پی آن بوی نامطبوع در دهان ایجاد می کنند. بعضی از داروها نیز دارای فعل و انفعالات شیمیایی خاصی هستند که به هنگام تنفس باعث بوی بد دهان می شوند. برای مثال؛ نیترات هایی که برای درمان آنژین مورد استفاده قرار می گیرند، بعضی از داروهای شیمی درمانی و برخی از آرام بخش ها و مسکن ها مثل فنوتیازین ها (phenothiazines). افرادی که زیاد از مکمل های ویتامین استفاده می کنند نیز ممکن است دچار بوی بد دهان شوند.
• بیماری های حلق، گوش و بینی: گاهی اوقات ممکن است در ته گلو و روی لوزه ها، توده های پوشیده از باکتری ایجاد شوند که بوی بدی در دهان ایجاد می کنند. همچنین عفونت ها و التهاب بینی، سینوس ها و گلو نیز می تواند به عنوان عاملی برای ایجاد هالیتوزیس عمل کند.
• جسم خارجی: جاگیر شدن یا گیر کردن یک جسم خارجی در حفره های بینی نیز ممکن است تنفس بد بو ایجاد کند. این وضعیت بیشتر در کودکان اتفاق می افتد.
• بیماری ها: برخی از سرطان ها، نارسایی های کبدی و سایر بیماری های متابولیک، می توانند از طریق ترکیب مواد شیمیایی خاصی که ایجاد می کنند، باعث ایجاد هالیتوزیس یا بوی بد دهان شوند. بیماری رفلاکس یا بازگشت اسید به مری (GERD) نیز اگر به طور مداوم وجود داشته باشد، ممکن است همین وضعیت را ایجاد کند.

دلایل کمتر شایع بوی بد دهان

چنان که پیش تر نیز ذکر شد، عمده ترین عامل بوی بد دهان، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است. اما با این حال عوامل دیگری نیز وجود دارند که گاهی موجب هالیتوزیس می شوند.

علل و عواملی که به ندرت ممکن است باعث بوی بد دهان شوند، عبارتند از:

• کتواسیدوزیس (Ketoacidosis): زمانی که سطح انسولین خون در افراد دیابتی خیلی پایین می آید، بدن این افراد دیگر قادر به استفاده از قند نیست و در عوض از ذخیره چربی استفاده می کند. چرا که به طور طبیعی بدن قند را به عنوان منبع انرژی می شکند. زمانی که چربی تجزیه می شود، ماده شیمیایی کتون در خون تولید شده و تجمع پیدا می کند. زمانی که مقدار این کتون ها افزایش پیدا می کند، سمی شده و بویی غلیظ و نامطبوع ایجاد می کنند. کتواسیدوز دیابتی مشکلی جدی و مهم است.
• انسداد روده: در صورتی که فردی دوره های طولانی استفراغ را تجربه کند، به خصوص اگر انسداد روده نیز وجود داشته باشد، تنفس فرد ممکن است بویی شبیه مدفوع پیدا کند.
• برونشکتازی (Bronchiectasis): برونشکتازی یک بیماری ریوی مزمن است که در آن مسیر های تنفسی، گشاد تر از حد نرمال هستند و به همین دلیل مخاط و ترشحات غلیظ در آنها جمع می شود که این امر می تواند موجب هالیتوزیس شود. 
• عفونت ریه: بیماری ذات الریه یا سینه پهلو، نوعی عفونت یا التهاب است که در اثر ورود یک عامل بیماری زا مانند باکتری، ویروس، قارچ و انگل و یا ورود بزاق، غذا یا مایعات به ریه و مجرای تنفسی تحتانی، ایجاد می شود.   

علائم و نشانه ها

چگونگی بوی دهان، بسته به علت بو متفاوت است. از آنجا که ممکن است شخصا قادر نباشید نوع خاص بوی دهانتان را شناسایی کنید، می توانید از یکی از دوستان نزدیک یا اعضای خانواده بخواهید که چگونگی این بو را تشخیص دهند.

اگر کسی نیست که این کار را برایتان انجام دهد، می توانید مچ دست خود را لیس بزنید و بگذارید که خشک شود. سپس آن را بو کنید. اگر این قسمت بوی نامطبوعی می دهد، به این معنی است که دچار هالیتوزیس یا بوی بد دهان هستید.

بعضی افراد، بی دلیل نگران بوی دهان خود هستند، در حالی که ممکن است بوی دهانشان چندان شدید و محسوس نبوده و یا حتی دهان آنها اصلا بوی نامطبوعی نداشته باشد. این حالت هالیتو فوبیا یا ترس از بوی دهان نام دارد که می تواند باعث شستشوی بیش از حد یا وسواس گونه دهان و دندان شود.

درمان های خانگی

راه حل هایی که برای برطرف کردن بوی بد دهان در دسترس تمام افراد قرار دارد عبارتند از:

• مسواک کردن دندان ها: سعی کنید حد اقل دو بار در روز و ترجیحا بعد از خوردن هر وعده غذا دندان هایتان را مسواک کنید.  
• نخ دندان کشیدن: این کار باعث می شود جرم انباشته و ذرات غذای میان دندان ها کاهش یابد، چرا که مسواک زدن فقط تا 60 درصد سطح دندان های شما را تمیز می کند.
• تمیز کردن دندان های مصنوعی: هر چیزی که وارد دهان ما می شود؛ اعم از دندان های مصنوعی، بریج، گارد و محافظ دندان، باید روزانه به دقت پاکسازی شوند. این پاکسازی و شستشو مانع از تجمع باکتری یا انتقال مجدد آن به دهان می شود. به همین دلیل توصیه می شود که هر 2 تا 3 ماه یک بار مسواک خود را نیز عوض کنید.
• مسواک کشیدن روی زبان: گاهی اوقات باکتری ها، ذرات غذا و یا سلول های مرده بر روی بافت زمان تجمع پیدا می کنند، به خصوصو در افراد سیگاری یا کسانی که دچار خشکی دهان هستند. برای این منظور مسواک های زبان پاک کن ابزارهای مفید و موثری هستند.
• پیشگیری از خشک شدن دهان: بیشتر آب بنوشید و مایعات زیاد مصرف کنید. از سیگار کشیدن و مصرف الکل نیز پرهیز کنید، چرا که هر دو موجب خشکی دهان می گردند. جویدن آدامس یا مکیدن آب نبات به خصوص از نوع بدون شکر آن می تواند موجب تحریک و افزایش بزاق دهان شود. همچنین اگر دچار بیماری خشکی دهان هستید، پزشک می تواند با تجویز داروهایی که باعث ترشح بیشتر غدد براقی می شوند، این مشکل را بر طرف سازد.
• رژیم غذایی: اگر گمان می کنید دیگران از بوی بد دهان شما رنج می برند، بهتر است خوردن سیر و پیاز و غذاهای تند و ادویه دار را کنار بگذارید. خوراکی های شیرین نیز ممکن است باعث بوی بد دهان شوند. مصرف الکل و قهوه را کاهش دهید. عقب زبان خود را هر روز صبح تمیز کرده و شستشو دهید.

اگر با کنترل تمام عواملی که ذکر شد، باز هم دچار بوی بد دهان هستید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا با انجام آزمایشات خاص، احتمال سایر بیماری ها را نیز در شما بررسی کرده و علت اصلی بوی دهانتان را دریابد.

تشخیص بیماری

دندانپزشکان می توانند با استشمام بوی دهان فرد مشکوک به هالیتوزیس و رتبه بندی شدت این بو، اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهند. مثلا آنها می توانند با اسکراب ته زبان، این بو را از بین ببرند، چرا که اغلب منشاء این بو جرم ته حلق و زبان است.

اما ابزارهای تشخیصی پیچیده تر و دقیق تری نیز وجود دارند که می توانند به دقت شدت این بو را ارزیابی کنند و نوع آن را تشخیص دهند. این ابزارها عبارتند از:

• هالیمتر(Halimeter): این وسیله، مقادیر کم گوگرد یا سولفور را نیز شناسایی می کند.
• کروماتوگرافی گازی (Gas chromatography): این تست می تواند سه نوع ترکیبات فرّار سولفور یعنی سولفید هیدروژن، متیل مرکاپتان و دی متیل سولفید را شناسایی کند.
• تست BANA: این آزمایش، می تواند سطوح آنزیم مخصوصی را که توسط باکتری مولد هالیتوزیس ایجاد می شود، اندازه گیری کند.
• آزمایش بتا گالاکتوزیداز (Beta-galactosidase): سطوح آنزیم بتا گالاکتوزیداز که برخی از باکتری ها نیز حاوی آن هستند، نیز می تواند با بوی بد دهان در ارتباط باشد.

بعد از این آزمایشات، پزشک می تواند علت احتمالی بوی بد دهان شما را تشخیص داده و آن را درمان کند.

 مرجع

https://www.medicalnewstoday.com/articles/166636.php