آنچه در این مقاله خواهید خواند

تمام خدمات سایت سلامتی ۲۴ برای بیماران رایگان است

آمنوره یا فقدان قاعدگی

مقدمه

آمنوره (amenorrhea) یا فقدان قاعدگی، به این معنی است که در طول سال های باروری یک زن، یعنی از دوران بلوغ تا یائسگی، دوره های قاعدگی به طور نرمال و منظم اتفاق نیفتند و گاهی نیز چرخه فاعدگی به کل متوقف شود.

این عارضه به عنوان یک بیماری به شمار نمی رود و به این معنا هم نیست که شخص نابارور است. بلکه نشان دهنده مشکلاتی در ارتباط با سلامت فرد است، که نیاز به توجه و درمان دارد.

از زمان بلوغ یک دختر نوجوان، دوره های قاعدگی آغاز می شوند و به طور نرمال، ماهی یک بار اتفاق می افتند تا هنگامی که فرد حدودا به سن پنجاه سالگی برسد. در این زمان دوره های قاعدگی به طور کلی برای همیشه قطع می شوند و دوره یائسگی فرا می رسد.

همچنین طی دوران بارداری و اغلب در دوران شیردهی نیز دوره های قاعدگی وجود ندارند.

اگر طی زمان هایی که انتظار می رود و غیر از مواردی که ذکر شد، مثل بارداری، شیردهی و یائسگی، قاعدگی وجود نداشته باشد، این عارضه را آمنوره می نامند که به معنی قطع دوره های قاعدگی است.

انواع آمنوره

دو نوع آمنوره وجود دارد: اولیه و ثانویه.

آمنوره اولیه

آمنوره اولیه، زمانی رخ می دهد که در دوران بلوغ و در سنین نوجوانی یعنی زمانی که باید دوره های قاعدگی شروع شوند، این اتفاق نیفتد.

طبق گزارش موسسه ملی سلامت، اگر دوره های قاعدگی تا سن 16 سالگی اتفاق نیفتند، فرد باید از پزشک کمک بگیرد و به دنبال درمان این مشکل باشد.

آمنوره اولیه معمولا به طور نادر اتفاق می افتد. در ایالات متحده آمریکا، این مشکل کمتر از یک درصد از افراد را تحت تاثیر قرار می دهد.

آمنوره ثانویه

این حالت زمانی رخ می دهد که دوره های قاعدگی به طور عادی شروع شده اند، اما سپس ناگهان متوقف می شوند.

چنان که گفتیم، این وضعیت طی دوران بارداری و یا شیردهی طبیعی است. اما در مواقع دیگر، یک مشکل خاص و امری غیر عادی محسوب می شود.

به نظر می رسد که آمنوره ثانویه در آمریکا، حدود 4 درصد از زنان را در دوره های مختلف زندگی تحت تاثیر قرار می دهد.

تاخیر یا قطع یک دوره قاعدگی، معمولا علامت مشکلات سلامت نیست، با این حال بسیاری از زنان وقتی با قطع قاعدگی یا تاخیر آن مواجه می شوند، تست بارداری انجام می دهند.

معمولا در صورت وجود شرایط زیر، فرد دچار آمنوره ثانویه به شمار می آید:

در صورتی که قبلا دوره های قاعدگی به طور منظم اتفاق می افتاده اند، اما اخیرا به مدت سه ماه است که این دوره ها متوقف شده اند.
در صورتی که قبلا دوره های قاعدگی و عادت ماهیانه به صورت منظم اتفاق نمی افتادند و اکنون نیز به مدت 6 ماه است که این دوره ها کلا متوقف شده اند.

علل فقدان قاعدگی یا آمنوره

علت های بروز آمنوره معمولا در نوع اولیه و ثانویه با یکدیگر متفاوت است.

آمنوره اولیه

در آمنوره اولیه، سابقه خانوادگی می تواند یکی از علل رایج تاخیر در شروع دوره های قاعدگی باشد، اگرچه گاهی اوقات نیز مشکلات ژنتیکی در این تاخیر دخیل اند.

شرایط ژنتیکی که مانع از عملکرد عادی تخمدان ها می شوند، ممکن است شامل این موارد باشند:

سندرم تِرنِر (Turner syndrome)
سندرم مقاومت به آندروژن (androgen insensitivity syndrome) که منجر به تولید سطح بالایی از هورمون تستوسترون می شود.
نقص تکاملی مجرای مولر (Müllerian defects)

نقص مجرای مولر نوعی ناهنجاری در اندام های تولید مثل زنان است که در آن رحم و لوله های فالوپ، به گونه ای که باید شکل نگرفته اند.

ممکن است این گونه مشکلات ساختاری مربوط به دستگاه تناسلی، از هنگام تولد در فرد وجود داشته باشند. در این موارد گاهی اوقات حتی رحم و لوله های فالوپ اصلا وجود ندارند و گاهی نیز مشکل ادغام و آمیختگی اندام ها وجود دارد (اختلالات فیوژن)، مثلا لوله ها به درستی به یکدیگر متصل نشده اند.

در اختلالات مادرزادی و نقص های تکاملی اندام های تناسلی که در دوران رشد جنینی به وجود می آیند و یا در سندرم راکی تانسکی (MRKH)، تخمدان ها و لوله های فالوپ به درستی شکل گرفته و طبیعی هستند، اما رحم کوچک است یا اصلا وجود ندارد. در این سندرم، دستگاه تناسلی در دوران جنینی شروع به رشد می کند، اما کامل نمی شود. بنابراین ممکن است سرویکس یا دهانه رحم به درستی شکل نگرفته باشد.

در این موارد، رشد اندام های تولید مثلی، دارای الگوی طبیعی نیست و به همین دلیل قاعدگی نیز اتفاق نمی افتد.

آمنوره ثانویه

ممکن است دوره های قاعدگی که قبلا به طور عادی اتفاق می افتاده اند، به چندین دلیل ناگهان متوقف شوند. این دلایل عبارتند از:

اختلالات بیماری های زنان
نوعی بیماری جدی و خطرناک
وجود استرس ها و وضعیت روانی
داشتن شاخص توده بدنی خیلی پایین (BMI)

زمانی که این شاخص، پایین تر از 19 باشد، خطر بروز آمنوره ثانویه به طور جدی افزایش پیدا می کند.

کاهش وزن، ورزش و استرس

کاهش وزن زیاد، می تواند در نتیجه ی یک بیماری و یا سوء تغذیه و اختلالات خوردن رخ دهد.

ورزش های سفت و سخت و طاقت فرسا نیز می تواند باعث بروز آمنوره ثانویه شود. این عارضه در میان ورزشکارانی که در مسابقات دوِ مسافت شرکت می کنند و همچنین در میان رقصندگان حرفه ای باله، غالبا مشاهده می شود.

همچنین دگرگونی های شدید احساسی و یا استرس های مفرط، می تواند باعث قطع دوره های قاعدگی شود.

داروها

بعضی از داروها مثل قرص های پروژسترون جلوگیری از بارداری و یا برخی از داروهای روانپزشکی می توانند باعث بروز آمنوره شوند.

از دیگر داروهایی که بر روند سیکل قاعدگی تاثیر گذار هستند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

داروهای آنتی سایکوتیک (ضد روان پریشی)
داروهای شیمی درمانی سرطان
داروهای ضد افسردگی
داروهای ضد فشار خون
داروهای ضد حساسیت

بیماری های مزمن و دراز مدت

آمنوره همچنین می تواند در اثر یک بیماری درازمدت از جمله موارد زیر اتفاق بیفتد:

سندرم تخمدان پُلی کیستیک (PCOS)
نارسایی زودرس تخمدان یا یائسگی زودرس (POF)
مشکلات و بیماری های غده هیپوتالاموس

مشکلات غده هیپوفیز و یا مشکل کم کاری تیروئید، می تواند منجر به عدم توازن هورمونی و در نتیجه بروز اختلالات قاعدگی گردد.

موارد زیر می تواند علت اصلی این قبیل مشکلات باشد:

وجود تومورهای خوش خیم یا سرطانی در غده هیپوفیز
وجود غده تیروئید کم کار و یا پر کار

علائم و نشانه ها

نشانه اصلی و اولیه، فقدان یک دوره قاعدگی است. اما بسته به علت زمینه ای آن، علائم زیر نیز ممکن است بروز کنند:

ترشح شیر از نوک پستان ها
ریزش مو
سردرد
تغییرات بینایی
رویش موهای زائد بر روی صورت

در افرادی که دچار آمنوره اولیه هستند، ممکن است عدم رشد پستان ها نیز مشاهده شود.

در صورتی که هر یک از علائم ذکر شده را در خود مشاهده می کنید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص بیماری

آمنوره، در واقع یک بیماری نیست. بلکه یک نشانه است. پزشک برای درمان این عارضه، باید به دنبال علت اصلی توقف دوره های قاعدگی باشد.

آمنوره اولیه

اگر دوره های قاعدگی برای فردی تا سن 16 سالگی اتفاق نیفتد، پزشک می تواند به دنبال سابقه خانوادگی این عارضه در فرد باشد و همچنین از آزمایشات زیر برای تشخیص علت آن کمک بگیرد:

در این آزمایشات، سطح هورمون های زیر مورد ارزیابی قرار می گیرند:

هورمون محرکه فولیکولی (FSH)
هورمون لوتئینه کننده (LH)
هورمون محرک تیروئید (TSH)

همچنین پزشک برای دریافت علت، ممکن است معاینات فیزیکی نیز انجام دهد.

آمنوره ثانویه

تشخیص آمنوره ثانویه، غالبا بر روی علت زمینه ای این مشکل متمرکز است.

قبل از انجام هر گونه آزمایش، پزشک ممکن است برای درک موارد زیر، سوالاتی از بیمار بپرسد:

دوره های قاعدگی از چه سنی آغاز شده اند؟
آیا فرد دارای فعالیت جنسی نیز می باشد؟
آیا ممکن است بارداری اتفاق افتاده باشد؟
آیا اخیرا کاهش یا افزایش وزن اتفاق افتاده است؟
فرد در طول روز چه نوع ورزش هایی انجام می دهد؟
طول مدت دوره های قاعدگی فرد معمولا چقدر است؟ آیا این دوره ها منظم هستند؟ خونریزی های قاعدگی معمولا زیاد و سنگین است یا کم و سبک؟

سپس، بسته به این که کدام یک از موارد بالا به نظر می رسد که علت آمنوره باشد، پزشک انجام آزمایشات زیر را توصیه می کند:

تست بارداری
تست عملکرد تیروئید
تست عملکرد تخمدان
تست های آندروژن و سایر هورمون ها

آزمایشات تصویربرداری نیز شامل موارد زیر است:

ام آر آی، سیتی اسکن یا سونوگرافی
هیستروسکوپی، که در آن پزشک یک دوربین سبک و نازک را وارد واژن و دهانه رحم می کند تا بتواند داخل رحم را معاینه کند.

درمان بیماری

درمان آمنوره نیز بسته به علت بروز آن، متفاوت است.

آمنوره اولیه

برای درمان آمنوره اولیه، با توجه به سن فرد و نتیجه آزمایشات عملکرد تخمدان، پزشک در ابتدا توصیه می کند که کمی صبر کنید. اگر فرد دارای سابقه خانوادگی تاخیر در شروع دوره های قاعدگی باشد، طبیعی است که قاعدگی او نیز با تاخیر و کمی دیرتر از سن نرمال آغاز شود.

اگر مشکلات ژنتیکی و مادرزادی در اندام های تناسلی و تولید مثلی وجود داشته باشد، ممکن است نیاز به جراحی باشد. اگر چه در صورت جراحی نیز تضمینی وجود ندارد که از آن پس دوره های قاعدگی به صورت نرمال اتفاق بیفتند.

آمنوره ثانویه

درمان آمنوره ثانویه نیز بستگی به علت بروز آن دارد.

عوامل سبک زندگی: برای فردی که ورزش های سنگین انجام می دهد، تغییر برنامه ورزشی یا تغذیه ای می تواند در بهبود نظم چرخه قاعدگی موثر باشد.

استرس: اگر فشارهای احساسی یا ذهنی، مشکل اصلی این عارضه یعنی آمنوره باشد، دریافت مشاوره یا مراجعه به روان پزشک می تواند کمک کننده باشد.

کاهش وزن بیش از حد: کاهش وزن ممکن است به دلایل گوناگون رخ دهد. برای جبران این عارضه، فرد می تواند تحت نظارت یک پزشک، از رژیم های حرفه ای، استاندارد و کنترل شده افزایش وزن بهره بگیرد. اگر علت اصلی کاهش وزن، سوء تغذیه یا اختلالات خوردن باشد، می توان با کمک گرفتن از یک روانپزشک یا کارشناس تغذیه و رژیم درمانی، این مشکل را برطرف کرد.

برخی از بیماری ها هم می توانند کاهش وزن غیر نرمال ایجاد کنند. پزشک می تواند احتمال وجود این بیماری ها را نیز بررسی کرده و در صورت لزوم، درمان لازم را اتخاذ کند. از این میان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کم کاری تیروئید: اگر قاعدگی شما به دلیل کم کاری غده تیروئید قطع شود، پزشک ممکن است درمان با تیروکسین یعنی هورمون تیروئید را تجویز کند.

سندرم تخمدان پُلی کیستیک (PCOS): برای بهبود این شرایط نیز پزشک درمان مناسب را اتخاذ می کند و اگر این سندرم باعث اضافه وزن نیز شده باشد، علاوه بر آن، رژیم درمانی توصیه می شود.

نارسایی زودرس تخمدان: درمان هورمون جایگزین (HRT) برای این مورد می تواند نظم دوره های قاعدگی را بازگرداند.

یائسگی: یائسگی در حدود 50 سالگی آغاز می شود. اما گاهی اوقات نیز ممکن است زودتر و در حدود 40 سالگی رخ دهد. سابقه خانوادگی نیز بدون شک در بروز این امر دخیل است.

اگر فردی زودتر از موعد طبیعی یائسه شود، این امر ممکن است منجر به پوکی استخوان گردد. به همین منظور برای پیشگیری از یائسگی زودرس، باید اقدامات لازم صورت گیرد.

در هر صورت برای انواع آمنوره و به هر دلیلی که بروز کند درمان های متعدد وجود دارد و این وضعیت به معنای ناباروری فرد و مشکلی غیر قابل حل نیست.