آنچه در این مقاله خواهید خواند

تمام خدمات سایت سلامتی ۲۴ برای بیماران رایگان است

بیماری میگرن

معرفی بیماری

بیماری میگرن، می‌تواند باعث دردهای شدید ضربان دار معمولاً در یک ‌طرف سر شود. این نوع سردرد، اغلب با حالت تهوع، استفراغ و حساسیت شدید نسبت به نور و صدا همراه است. حملات میگرن ممکن است ساعت ها یا روزها ادامه یابد و آنقدر شدید باشد که انجام فعالیت های روزمره فرد را با مشکل مواجه سازد.

برخی افراد، ممکن است پیش از شروع سردرد، وضعیتی به نام اورا (aura) را که در واقع علامتی هشدار دهنده است، تجربه کنند. این علائم می تواند شامل دیدن نقاط تیره، احساس گزگز در یک سمت صورت یا در دست و پاها و یا حتی مشکلات گفتاری باشد.

داروها می‌توانند به پیشگیری برخی از سردرد های میگرنی کمک کرده و درد را کاهش دهند.

علائم و نشانه ها

سردرد های میگرنی که اغلب در دوران کودکی، نوجوانی یا ابتدای جوانی آغاز می‌شوند، می توانند شامل چهار مرحله باشند: بروز علائم اولیه، وضعیت اورا، حمله سردرد و علائم ثانویه.

البته ممکن است فرد دچار میگرن، تمام این مراحل را تجربه نکند.

علائم اولیه

ممکن است یک یا دو روز قبل از شروع میگرن، متوجه علائم و تغییرات جزئی شوید که هشداردهنده شروع میگرن هستند، از جمله:

یبوست
نوسانات خلقی؛ از افسردگی گرفته تا خوشحالی
ولع غذا خوردن
سفتی و خشکی گردن
افزایش تشنگی و دفع ادرار
خمیازه‌های مکرر

نشانه های اورا (Aura)

برای برخی افراد، ممکن است این علائم قبل یا در طول حمله میگرن اتفاق بیفتند. وضعیت اورا، در واقع علائم برگشت پذیر سیستم عصبی هستند که معمولاً شامل اختلالات بینایی هستند، اما گاهی نیز ممکن است با مشکلات دیگر همراه باشند. هر یک از نشانه ها معمولا به تدریج و در طول چندین دقیقه اتفاق می افتد و 20 دقیقه تا یک ساعت طول می کشد.

علائم اورا می تواند شامل موارد زیر ‌باشد:

دیدن اشکال مختلف، نقاط روشن یا درخشش و جرقه های نور
کم بینایی
گز گز و سوزن سوزن شدن یک دست یا پا
ضعف یا بی‌حسی در صورت یا یک سمت بدن
دشواری در تکلم
شنیدن صدا یا موسیقی
حرکات غیرقابل‌کنترل و غیر ارادی

حملات میگرن

حملات میگرن، در صورت درمان نشدن، معمولاً بین 4 تا 72 ساعت ادامه می یابند. این که چه مدت یک بار سردرد اتفاق بیفتد، از فردی به فرد دیگر متفاوت است. این سردرد ها ممکن است خیلی به ندرت و یا چندین بار در طول یک ماه اتفاق بیفتند.

در طول یک سردرد میگرن، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:

درد در یک‌ سمت یا هر دو طرف سر
دردهای ضربان دار و تپشی (نبض درد)
حساسیت به نور و صدا و گاهی اوقات نیز نسبت به لمس و بوها
تهوع و استفراغ

علائم ثانویه

بعد از یک حمله میگرن، ممکن است تا یک روز دچار گیجی، ضعف و نوسانات خلقی باشید. این مرحله نهایی بعد از حمله میگرن رخ می‌دهد. با تکان دادن سر نیز ممکن است درد به طور موقت برگشت کند.

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

سردردهای میگرن اغلب درمانی ندارند. اگر غالبا زیاد دچار علائم این سردرد ها هستید، می توانید دفعات و چگونگی سردرد را یادداشت کرده و به پزشک گزارش دهید.حتی اگر سابقه سردرد دارید و ناگهان الگوی آن تغییر کرده و شکل سردردهای شما متفاوت شده‌اند، این را نیز باید به پزشک گزارش دهید.

در صورتی که هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، فورا به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید:

سردردهای شدید و غیرمنتظره
سردرد همراه با تب، خشکی گردن، گیجی، دوبینی، ضعف، بی‌حسی و مشکلات گفتاری
سردرد بعد از آسیب به سر، به خصوص اگر سردرد تدریجاً بدتر می‌شود.
سردرد مزمنی که بعد از سرفه و حرکات ناگهانی شدت می‌گیرد.
شروع سردرد بعد از سن 50 سالگی

علت ها

درحالی‌که علل اصلی بروز سردردهای میگرنی مشخص نیست، اما به نظر می رسد که ژنتیک و عوامل محیطی در بروز این سردرد ها نقش دارند.

ممکن است این عارضه به دلیل تغییراتی که در مغز رخ می دهند ایجاد شود. عدم تعادل مواد شیمیایی موجود در مغز؛ از جمله سروتونین که درد موجود در سیستم عصبی را تنظیم می‌کند، نیز می‌تواند یکی از عوامل محرک باشد.

محققان همچنان بر روی نقش سروتونین در بروز میگرن تحقیق می‌کنند. از دیگر انتقال دهنده های عصبی که ممکن است یکی دیگر از عوامل موثر در این زمینه باشند، پپتید وابسته به ژن کالسی تونین (CGRP) است.

محرک های میگرن

برخی از عوامل محرک در شروع میگرن عبارتند از:

تغییرات هورمونی در زنان: نوسانات استروژن در خیلی از زنان باعث شروع میگرن می‌شود. زنانی که تجربه میگرن را دارند، اغلب در حین یا قبل از دوره قاعدگی که سطح استروژن آن‌ها به‌ شدت کاهش پیدا می‌کند، دچار سردرد می‌شوند. دیگر زنان در طول دوران بارداری یا یائسگی بیشتر مبتلابه سردرد می‌شوند. درمانهای هورمونی می‌تواند میگرن را بدتر کند. بااین حال، برخی با مصرف داروهای هورمونی کمتر دچار میگرن می‌شوند.
نوشیدنی ها: مصرف کافئین و الکل نیز در بروز میگرن نقش دارند.
استرس: تنش ها و استرس های محیط کار و خانه می تواند منجر به بروز سردرد شود.
محرک‌های حسی: نورهای خیلی درخشان، تابش شدید خورشید و صداهای بلند حمله میگرن را تحریک می‌کنند. بوهای شدید مثل عطر، بوی رنگ می‌تواند باعث شروع میگرن در برخی افراد شود.
تغییر الگوی خواب‌ و بیداری، کم‌ خوابی یا زیاد از حد خوابیدن می‌تواند آغازگر حملات میگرن باشد.
عوامل فیزیکی: فعالیت فیزیکی شدید مثل فعالیت جنسی زیاد ممکن است میگرن را تشدید کند.
تغییرات آب ‌و هوایی: فشار هوای محیط می‌تواند حمله میگرن را تشدید کند.
داروها: قرص های خوراکی ضد بارداری و گشاد کننده های عروق مثل نیتروگلیسرین از جمله داروهایی هستند که می توانند سردرد میگرن را شدت بخشند.
غذاها: غذاهای شور و فرآوری شده ممکن است منجر به آغاز حمله میگرن شوند. حذف وعده‌های غذایی یا تند خوردن غذا نیز می‌تواند آغازگر حمله‌های میگرن باشد.
افزودنی های موجود در خوراکی ها: این مواد شامل شیرین کننده های مصنوعی و منو سدیم گلوتامات (MSG) هستند که در بسیاری از مواد غذایی وجود دارند.

عوامل خطر

عوامل مختلفی وجود دارند که می توانند شما را مستعد میگرن کنند. این عوامل عبارتند از:

سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضا خانواده شما گرفتار میگرن باشد، شانس شما نیز برای ابتلا به این بیماری افزایش پیدا می کند.
سن و سال: سردرد های میگرن ممکن است در هر سنی بروز کند. اما عموما اولین حملات در نوجوانی رخ می‌دهند و در ۳۰ سالگی معمولاً به اوج خود می‌رسند. سپس در دهه‌های بعدی به ‌تدریج از شدت و تعداد دفعات آن کاسته می‌شود.
جنسیت: زنان سه برابر بیشتر از مردان به میگرن مبتلا می‌شوند.
تغییرات هورمونی: برای زنانی که گرفتار میگرن هستند، این سردرد ها ممکن است پیش از قاعدگی و یا بعد از شروع آن رخ دهند. معمولا الگوی این سردردها بعد از یائسگی یا در طول بارداری تغییر می کند. معمولا میگرن بعد از دوران یائسگی در زنان بهبود می یابد.

عوارض و پیامدها

در برخی موارد، مصرف قرص های مسکن ترکیبی ازجمله قرص میگرن اکسدرین (Excedrin Migraine) برای بیش از ده روز در ماه و یا با دوز بیشتر و ادامه مصرف آن به مدت سه ماه، می تواند مشکلات جدی تری ایجاد می کند. همچنین زمانی که بیش از 15 روز در ماه آسپرین یا ایبوپروفن مصرف می کنید و یا بیش از 9 روز در ماه قرص های تریپتان و سوماتریپتان (ایمیترکس و غیره) یا ریزاتریپتان (مگزالت) مصرف می کنید نیز این مشکل وجود دارد.

سردردهای ناشی از مصرف قرص ها، زمانی شروع می شود که قرص خاصیت مسکن خود را از دست می دهد و درد سر شروع می شود. به همین دلیل مجبور هستید قرص بیشتری مصرف کنید و این چرخه ادامه می یابد.

تشخیص بیماری

اگر مبتلا به بیماری میگرن باشید و یا سابقه خانوادگی این بیماری را داشته باشید، یک پزشک متخصص مغز می تواند بر اساس سابقه خانوادگی بیماری در شما، علائم و نشانه های سردرد و همچنین انجام معاینات فیزیکی و نورولوژیک، بیماری میگرن را در شما تشخیص دهد.

اگر سردرد های شما غیر عادی باشد، ترکیبی بوده و یا گاهی ناگهان شدت یابد، پزشک برای تشخیص علت دقیق آن و رد سایر بیماری ها، آزمایشات گوناگون انجام می دهد.

ام آر آی: اسکن ام آر آی، به کمک امواج رادیویی و مغناطیسی قوی برای خلق تصاویر دقیق از مغز و عروق خونی انجام می شود. اسکن ام آر آی به پزشک کمک می کند تا بتواند تومورها، سکته ها و خونریزی های مغزی را تشخیص دهد.
سیتی اسکن: سیتی اسکن نیز از یک سری امواج اشعه ایکس برای تشکیل تصاویر مغزی مقطع عرضی استفاده می کند. این آزمایش به پزشکان این امکان را می دهد تا تومورها، عفونت ها، آسیب ها و خونریزی های مغزی و مشکلات احتمالی دیگری که ممکن است موجب بروز سردرد شده باشند را تشخیص دهند.

درمان بیماری

هدف از درمان میگرن، متوقف کردن علائم و پیشگیری از بروز حملات سردرد است.

داروهای زیادی برای درمان سردرد میگرن وجود دارند. این داروها عمدتا به دو دسته تقسیم می وند.

داروهای مسکن و ضد درد: حین بروز حمله میگرنی و به منظور از بین بردن علائم سردرد مصرف می شوند.
داروهای پیشگیری کننده: این نوع داروها به صورت منظم و اغلب روزانه، جهت کاهش شدت و دفعات حملات میگرن مورد استفاده قرار می گیرند.

گزینه های درمانی موجود برای افراد مبتلا به میگرن، به شدت و میزان دفعات، علت بروز سردرد و یا بروز سایر اختلالات بالینی بستگی دارد.

دارو درمانی

داروهای مسکن و ضد درد، اغلب زمانی بهتر عمل می کنند که همراه با اولین نشانه های میگرن، یعنی به محض شروع سردرد مصرف شوند. این داروها غالبا عبارتند از:

مسکن ها: این مسکن های تجویزی یا بدون نسخه، شامل آسپرین یا ایبوپروفن (ادویل، مورتین IB و غیره) هستند. در صورتی که این دارو ها را برای مدت طولانی مصرف کنید، ممکن است بی اثر شوند یا سردردهای شما بیشتر شود. همچنین ممکن است دچار خونریزی دستگاه گوارش شوید. داروهای ترکیبی دیگری که شامل آسپیرین، کافئین و استامینوفن هستند نیز اغلب ممکن است سردرد را کاهش داده یا درد را متوقف کنند، اما این دارو اغلب فقط برای میگرن های خفیف جوابگو هستند.
تریپتان ها: این داروها توسط پزشک تجویز می شوند و شامل سوماتریپتان (ایمیترکس و غیره) و ریزاتریپتان (مگزالت) هستند که در واقع این داروها راه های درد را در مغز مسدود می کنند. این داروها که به صورت قرص، آمپول و اسپری موجود می باشند، قادرند بسیاری از علائم میگرن را از بین ببرند. این داروها برای افراد دچار بیماری های قلبی و کسانی که مستعد سکته هستند، مناسب نمی باشند.
دی هیدروارگوتامین با نام های تجاری D.H.E. 45 و Migranal: این داروها که به صورت اسپری های استنشاقی و یا آمپول در دسترس می باشند، اگر بلافاصله بعد از شروع سردرد مصرف شوند، برای میگرن هایی که معمولااز 24 ساعت ادامه می یابند، بسیار موثر هستند. عوارض جانبی این دارو شامل شدت یافتن تهوع و استفراغ مرتبط با سردردهای میگرن است.

افرادی که دچار بیماری های عروق کرونر، فشار خون بالا و یا بیماری های کلیوی یا کبدی هستند، باید از مصرف دی هیدروارگوتامین پرهیز کنند.

داروهای افیونی یا اپیوئید (Opioid medications): برای کسانی که دچار میگرن هستند و نمی توانند سایر داروهای ضد میگرن را مصرف کنند، داروهای مخدر به خصوص آن دسته که شامل کودئین هستند، می تواند موثر واقع شود. از آنجا که این داروها اعتیاد آور هستند، فقط در صورتی تجویز می شوند که هیچ داروی دیگری موثر نباشد.
داروهای ضد تهوع: در میگرن های همراه با اورا، این داروها می توانند حالت تهوع و استفراغ را بهبود بخشند. این داروها معمولا شامل کلرپرومازین، متوکلوپرامید و یا پروکلرپرازین هستند که معمولا همراه با داروهای مسکن نصرف می شوند.

درمان پیشگیرانه

معمولا پزشکان برای درمان میگرن های سخت و مداوم که ساعت های طولانی دوام می یابند و نسبت به درمان هم مقاوم هستند، از داروهای پیشگیرانه استفاده می کنند.

هدف این داروها، کاهش تعداد دفعات بروز سردرد، مقدار زمان دوام آن و همچنین شدت سردرد های میگرنی است. این داروها عبارتند از:

داروهایی که فشار خون را پایین می آورند: این داروها شامل مسدود کننده های بتا مثل پروپرانولول و متوپرولول هستند. مسود کننده های کانال کلسیم مثل وراپامیل هم می توانند در پیشگیری از میگرن های همراه با اورا نوثر باشند.
داروهای ضد افسردگی: داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای مثل آمی‌تریپتیلین، می توانند از وقوع میگرن پیشگیری کنند. به دلیل عوارض این دارو مثل خواب آلودگی یا افزایش وزن، به جای آن معمولا از ضد افسردگی های دیگر استفاده می شود.
داروهای ضد تشنج: قرص های والپروات و توپیرامات می توانند به کاهش دفعات وقوع سردرد کمک کنند، اما این داروها همچنین ممکن است عوارضی از جمله سرگیجه، تغییرات وزنی، حالت تهوع و غیره را نیز به همراه داشته باشند.
تزریق بوتاکس: تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس) به صورت هر دوازده هفته یک بار می تواند در برخی از بزرگسالان موجب پیشگیری از میگرن شود.
پادتن منوکلونالِ پپتیدِ وابسته به ژن کالسی تونین (CGRP): داروی ارنوماب (ایموویگ)، فریمن زوماب ( fremanezumab-vfrm) و گالکان زوماب (galcanezumab)، از جمله داروهای جدیدی هستند که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان میگرن نورد تایید قرار گرفته اند. این دارو ها را ماهی یک بار تزریق می کنند. شایع ترین عوارض جانبی آن نیز واکنش پوستی در محل تزریق است.

سبک زندگی و درمان های خانگی

زمانی که علائم میگرن آغاز می شوند، سعی کنید در یک اتاق ساکت و بدون نور، چشمانتان را ببندید و استراحت کنید. یک تکه یخ را در حوله ای قرار داده و آن را بر روی پیشانی یا پشت گردنتان بگذارید.

اقدامات دیگری که جهت بهبود سردرد های میگرنی همراه با اورا مفید و موثر هستند عبارتند از:

تکنیک های ریلکسیشن و تن آرامی را امتحان کنید.
نظم و بهبود در وضعیت خواب و تغذیه: سعی کنید نه زیاد بخوابید و نه کم. بهتر است که ساعت خوابتان منظم باشد. سر یک ساعت خاص به رختخواب بروید و برخیزید. بهتر است که وعده های غذایی تان را نیز سر ساعت خاصی میل کنید.
مایعات فراوان بنوشید: نوشیدن مایعات و به خصوص آب زیاد به پیشگیری از سردرد میگرن کمک می کند.
دفعات وقوع سردردتان را در دفترچه ای یادداشت کنید تا بتوانید گزارش درستی به پزشک ارائه دهید. بعد از ملاقات با پزشک هم این کار را ادامه دهید تا به مرور زمان دریابید که چه عوامل و محرک هایی باعث بروز سردردتان می شود و چه عواملی می تواند آن را بهبود بخشد.
به طور منظم ورزش کنید: انجام ورزش های هوازی منظم می تواند به کاهش فشار های عصبی و پیشگیری از میگرن کمک کند. با صلاحدید پزشک می توانید فعالیت ورزشی مورد علاقه تان را انتخاب کنید و آن را همیشه ادامه دهید؛ مثل پیاده روی، دوچرخه سواری یا شنا. البته ورزش را خیلی آرام و با حرکات گرم کردن شروع کنید، چرا که ورزش سخت و شدید و فعالیت های ناگهانی هم می تواند منجر به بروز سردرد شود.

همچنین ورزش می تواند تناسب اندام شما را نیز حفظ کرده و از بروز چاقی که یکی از عوامل ایجاد میگرن است، جلوگیری کند.