هرآنچه باید درباره دیابت بدانید

انواع دیابت

دیابت ملیتوس (Diabetes mellitus) یا دیابت شیرین که به انواع دیابت گفته می شود، نوعی بیماری متابولیک است که باعث بالا رفتن قند خون در بدن می شود. هورمون انسولین، قند را از خون به سلول ها می رساند تا در آنجا ذخیره شده یا برای تبدیل انرژی مورد استفاده قرار گیرد.

 در بیماری دیابت، یا بدن قادر به تولید انسولین کافی نیست و یا نمی تواند به درستی از این انسولین استفاده کند.

قند خون بالایی که در اثر دیابت ایجاد می شود، اگر درمان نگردد می تواند باعث آسیب به سلول ها، چشم ها، کلیه ها و دیگر اندام های بدن شود.

بیماری دیابت، انواع مختلف دارد:

• دیابت نوع 1، نوعی بیماری خود ایمنی است. سیستم ایمنی بدن، به سلول های پانکراس یا لوزالمعده که انسولین در آنجا ساخته می شود، حمله کرده و این سلول ها را تخریب می کند.

دقیقاً مشخص نیست که چه چیز باعث تحریک سیستم ایمنی و این حمله می شود، اما حدود 10 درصد از افراد، دچار این نوع دیابت هستند.

• دیابت نوع 2، زمانی اتفاق می افتد که بدن نسبت به هورمون انسولین مقاومت پیدا می کند و باعث تجمع قند در خون می شود.  
• وضعیت پیش دیابت، زمانی اتفاق می افتد که  قند خون شما بالاتر از حد نرمال باشد. اما این میزان به آن حد نیست که تشخیص دیابت نوع 2 برای فرد صورت گیرد.
• دیابت بارداری، زمانی اتفاق می افتد که در طول دوران بارداری قند خون فرد بالا می رود. این وضعیت توسط هورمون های مسدود کننده انسولین ایجاد می شود که توسط جفتِ جنین تولید شده اند.

نوعی اختلال نادر با نام دیابت بی مزه (diabetes insipidus) نیز در سیستم ایمنی وجود دارد که ربطی به بیماری های دیابت شیرین ندارد، اگرچه نام هر دو دیابت است. در این بیماری، کلیه ها مایعات زیادی از بدن دفع می کنند.

هر نوع دیابت، علائم، علل و درمان خاص خود را دارد.

علائم ونشانه های دیابت

علائم دیابت، در اثر بالا رفتن قند خون ایجاد می شوند.

علائم عمومی دیابت عبارتند از:

• افزایش گرسنگی
• افزایش تشنگی
• کاهش وزن
• تکرر ادرار
• تاری دید
• خستگی مفرط
• زخم هایی که بهبود نمی یابند.

علائم در مردان

علاوه بر علائم عمومی دیابت، مردان دیابتی ممکن است دچار کاهش میل جنسی، اختلالات نعوظ و کاهش قدرت عضلانی شوند. 

علائم در زنان

زنان مبتلا به دیابت نیز ممکن است دچار علائمی چون عفونت مجاری ادرار، عفونت های قارچی، خشکی و خارش پوست شوند.

دیابت نوع 1

علائم این نوع دیابت عبارتند از:

• گرسنگی بیش از حد
• افزایش تشنگی
• کاهش وزن ناخواسته
• تاری دید
• خستگی

این نوع دیابت، ممکن است به تغییرات خلق و خو در فرد بیانجامد.

دیابت نوع 2

علائم این نوع دیابت عبارتند از:

• افزایش گرسنگی
• افزایش تشنگی
• افزایش میزان ادرار
• تاری دید
• خستگی
• زخم هایی که دیرتر بهبود می یابند.

این نوع دیابت، همچنین ممکن است باعث بروز عفونت های عود کننده شود، چرا که سطح گلوکز بالا در خون باعث تاخیر در بهبودی می شود.

دیابت بارداری

بسیاری از زنانی که دچار دیابت حاملگی می شوند، هیچ گونه علامتی ندارند. این نوع دیابت را معمولا طی آزمایشات قند خون روتین باراری که بین هفته های 24 تا 28 ام بارداری صورت می گیرد، تشخیص می دهند.

در موارد نادر، زنانی که مبتلا به دیابت بارداری می شوند، ممکن است دچار افزایش تشنگی یا تکرر ادرار شوند.

نکته پایانی

گاهی اوقات، علائم دیابت ممکن است آنقدر خفیف بوده که به راحتی قابل شناسایی نباشند.

علل بروز دیابت

در بروز هر نوع دیابت، علل مختلفی دخیل اند.

دیابت نوع 1

پزشکان دقیقا نمی دانند که این نوع دیابت به چه علت ایجاد می شود. ممکن است سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلول های بتای تولید انسولین را در پانکراس هدف قرار داده و آنها را تخریب کند.   

در بعضی افراد، ژن ها نیز در بروز دیابت نوع 1 موثر هستند. همچنین ممکن است یک ویروس باعث تحریک سیستم ایمنی و ایجاد این بیماری شود.

دیابت نوع 2

دیابت نوع 2، ریشه در ترکیبی از عوامل ژنتیکی و سبک زندگی دارد. داشتن اضافه وزن یا چاقی مفرط، می تواند خطر دیابت نوع 2 را افزایش دهد. وجود اضافه وزن و به خصوص چربی های شکمی، سلول های شما را به تاثیر انسولین در قند خون مقاوم تر می کند.

دیابت نوع دو معمولا ارثی است و در نتیجه ی ژن هایی ایجاد می شود که افراد یک خانواده را مستعد اضافه وزن و بروز دیابت می کنند.

دیابت بارداری

دیابت بارداری یا حاملگی، در نتیجه ی تغییرات هورمونی این دوران اتفاق می افتد. جفت جنین، هورمون هایی تولید می کند که باعث می شود سلول های یک زن باردار نسبت به تاثیرات انسولین حساسیت کمتری نشان دهند. همین امر باعث بالا رفتن قند خون در بارداری می شود.

زنانی که به هنگام باردار شدن دارای اضافه وزن هستند و یا در طی بارداری بیش از حد وزن اضافه می کنند، بیشتر مستعد دیابت حاملگی می باشند.

نکته پایانی

هم ژن ها و هم عوامل محیطی، می توانند در ایجاد دیابت موثر باشند.

عوامل خطر بروز دیابت

عوامل خاصی وجود دارند که احتمال بروز دیابت را در افراد بالا می برند.

دیابت نوع 1

اگر شما کودک یا نوجوان باشید، والدین یا خواهر و برادرهایی داشته باشید که مبتلا به دیابت هستند و یا اگر دارای ژن های خاص باشید، شانس شما برای ابتلا به دیابت نوع 1 افزایش می یابد.

دیابت نوع 2

در شرایط زیر، خطر دیابت نوع 2 افزایش می یابد:

• داشتن اضافه وزن
• سن بالای 45 سال
• داشتن سابقه خانوادگی دیابت
• نداشتن فعالیت جسمانی
• ابتلا به دیابت بارداری در گذشته
• داشتن شرایط پیش دیابت
• داشتن قند خون، کلسترول یا تری گلیسیرید بالا
• داشتن نژادهای آفریقایی آمریکایی، هیسپانیک یا آمریکای لاتین، بومیان آلاسکا، بومیان هاوایی، هندی آمریکایی و یا تبار آسیایی آمریکایی

دیابت بارداری

در شرایط زیر، احتمال بروز دیابت بارداری افزایش می یابد:

• داشتن اضافه وزن
• سن بالای 25 سال
• سابقه دیابت بارداری در بارداری های قبلی
• به دنیا آوردن نوزادی که بیش از 4 کیلو وزن دارد
• داشتن سابقه خانوادگی دیابت نوع 2
• داشتن سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)

نکته پایانی

خانواده، محیط زندگی و داشتن بیماری های مزمن دیگر، همگی می توانند در بروز دیابت موثر باشند.

عوارض و پیامدهای دیابت

قند خون بالا، به ارگان ها و بافت های بدن آسیب می رساند. هرچقدر که میزان قند خونتان بالاتر باشد و هر چه مدت زمان بیشتری با این شرایط سر کنید، خطر عوارض و پیامد های آن بیشتر می شود.

برخی از این عوارض عبارتند از:

• بیمار ی های قلبی، حمله قلبی و سکته
• بیماری نوروپاتی (نوعی بیماری اعصاب مرکزی)
• بیماری نفروپاتی (نوعی بیماری کلیوی)
• بیماری شبکیه (retinopathy) و تاری دید
• نقص شنوایی
• آسیب های پا از جمله عفونت ها یا زخم هایی که بهبود نمی یابند.
• بیماری های پوستی از جمله عفونت های باکتریایی یا قارچی
• افسردگی
• زوال عقل

دیابت بارداری

در صورتی این نوع دیابت کنترل نشود، ممکن است به مشکلاتی بیانجامد که بر روی سلامت مادرو فرزند تاثیر می گذارند.

عوارضی که ممکن است جنین را تحت تاثیر قرار دهند، عبارتند از:

• زایمان زودرس و جنین نارس
• اضافه وزن نوزاد در هنگام تولد
• افزایش شانس کودک برای ابتلا به دیابت نوع 2 درآینده
• قند خون پایین
• زردی و یرقان
• تولد جنین مرده

برای مادر نیز عوارضی از قبیل بالا بودن قند خون یا ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده وجود دارد. همچنین ممکن است ناچار شود که زایمان سزارین انجام دهد.

علاوه بر این، در بارداری های بعدی نیز شانس ابتلا به این نوع دیابت برای مادر افزایش می یابد.

نکته پایانی

دیابت می تواند منجر به عوارض جدی شود. اما این بیماری را می توان به کمک دارو و اصلاح سبک زندگی، کنترل کرد.

درمان دیابت

پزشکان بیماری دیابت را به کمک چندین داروی مختلف درمان می کنند. برخی از این داروها خوراکی هستند و برخی دیگر تزریقی می باشند.

دیابت نوع 1

انسولین، اصلی ترین درمان برای دیابت نوع 1 است. این انسولین جایگزین هورمونی می شود که بدن نمی تواند آن را تولید کند.

4 نوع انسولین وجود دارد که به طور رایج مورد استفاده قرار می گیرند. تفاوت این انواع در سرعت اثربخشی و طول مدت اثر آن ها است:

• انسولین های سریع اثر، طی 15 دقیقه شروع به تاثیرگذاری می کنند و اثر آنها نیز بین 3 تا 4 ساعت باقی می ماند.
• انسولین کوتاه اثر، طی 30 دقیقه اثر می کند و تاثیر آن بین 6 تا 8 ساعت باقی می ماند.
• انسولین متوسط اثر، بین 1 تا 2 ساعت شروع به کار می کند و بین 12 تا 18 ساعت باقی می ماند.
• انسولین طولانی اثر، چندین ساعت بعد از تزریق شروع به تاثیرگذاری می کند و اثر آن نیز 24 ساعت یا بیشتر باقی می ماند.

دیابت نوع 2

به کمک رژیم غذایی و ورزش،می توان دیابت نوع 2 را کنترل کرد. اگر با تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی هم نتوانید قند خونتان را پایین بیاورید، باید دارو مصرف کنید.

این داروها، به روش های مختلف قند خون شما را پایین می آورند:

ممکن است نیاز باشد که همزمان چند تا از این داروها را مصرف کنید. برخی از بیمارانی که مبتلا به دیابت نوع 2 هستند نیز ممکن است نیاز به تزریق انسولین داشته باشند.

دیابت بارداری

در طول دوران بارداری، لازم است که چندین بار در روز، قند خون خود را اندازه بگیرید. اگر میزان قند خون بالا باشد، ممکن است با رژیم غذایی خاص یا به کمک ورزش بتوانید آن را پایین بیاورید و بدون دارو قندتان پایین نیاید.

حدود 10 تا 20 درصد مادران مبتلا به دیابت بارداری، نیاز به تزریق انسولین دارند که نسبت به مصرف دارو، برای جنین بی ضررتر است.

نکته پایانی

دارو یا داروهایی که پزشک برای شما تجویز می کند با توجه به نوع دیابت تان متفاوت است. گاهی اوقات ممکن است تنها تغییر رژیم غذایی برای درمان دیابت کافی باشد.

دیابت و رژیم غذایی

داشتن رژیم غذایی سالم، مهم ترین بخش کنترل بیماری دیابت است. گاهی اوقات نیز فقط به کمک ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی می توان این بیماری را کنترل کرد.

دیابت نوع 1

با توجه به غذاهایی که می خورید، ممکن است قند خونتان افزایش یابد یا اُفت کند. مواد غذایی شیرین یا دارای نشاسته، می توانند قند خون را به سرعت بالا ببرند، در حالی که پروتئین و چربی دیرتر باعث افزایش قند خون می شوند.

ممکن است نیاز باشد که میزان کربوهیدراتی را که روزانه مصرف می کنید، کاهش دهید. همچنین باید بین مصرف کربوهیدرات و دوز انسولین مصرفی تان تعادل برقرار کنید.

با یک متخصص تغذیه مشورت کنید تا با توجه به بیماری دیابت تان برای شما یک رژیم غذایی مناسب تنظیم کند. مصرف میزان متعادلی از پروتئین، چربی و کربوهیدرات باعث می شود بتوانید راحت تر قند خونتان را کنترل کنید.

دیابت نوع 2

رعایت رژیم غذایی و خوردن غذاهای سالم، می تواند هم قند خون شما را کنترل کرده و هم به شما کمک کند تا وزنتان را کاهش دهید.

در دیابت نوع 2، میزان کربوهیدراتی که مصرف می کنید، بسیار حائز اهمیت است. یک متخصص تغذیه می تواند به شما کمک کند تا میزان کربوهیدرات مصرفی خود را در هر وعده غذایی اندازه بگیرید.

برای این که بتوانید سطح قند خون خود را ثابت نگه دارید، سعی کنید در طول روز وعده های کوچک غذایی میل کنید؛ غذاهای سالم و مغذی مثل:

• میوه جات
• سبزیجات
• غلات کامل
• پروتئین خالص مثل مرغ و ماهی
•  چربی های سالم مثل روغن زیتون، آجیل و مغزجات

دیابت بارداری

داشتن رژیم غذایی مناسب و سالم، در طول این 9 ماه، هم برای شما و هم برای جنین بسیار مهم و ضروری است. همچنین با انتخاب مواد غذایی سالم، می توانید از خوردن داروهای ضد دیابت نیز اجتناب کنید.

مراقب حجم وعده های غذایی خود باشید و مصرف غذاهای شور و شیرین را کاهش دهید. اگرچه برای رشد جنین به میزان کمی قند نیازمند هستید، اما از خوردن بیش از اندازه آن پرهیز کنید.

تشخیص دیابت

برای هرکس که علائم دیابت را داشته و یا در معرص خطر این بیماری قرار دارد، لازم است که تحت درمان قرار گیرد. زنان به طور معمول در سه ماهه دوم یا سوم بارداری آزمایش دیابت حاملگی را انجام می دهند. 

همچنین پزشکان برای تشخیص شرایط پیش دیابت و دیابت، این آزمایشات خون را تجویز می کنند:،

• آزمایش قند خون پلاسما در حالت ناشتا (FPG)، میزان قند خون شما را پس از 8 ساعت ناشتایی اندازه می گیرد.
• آزمایش A1C  (اِی وان سی) نیز سطوح قند خون را در سه ماه گذشته، اندازه گیری می کند.

پیشگیری از دیابت

دیابت نوع 1 قابل پیشگیری نیست، زیرا به دلیل ایجاد مشکلی در سیستم ایمنی اتفاق می افتد. البته برخی از علل دیابت نوع 2 از جمله عوامل ژنتیک و سن و سال نیز قابل کنترل و  پیشگیری نیستند.

با این حال، بسیاری از دیگر عوامل خطر دیابت، قابل کنترل هستند. بسیاری از تکنیک های پیشگیری از دیابت، بر اساس تنظیم رژیم غذایی و ورزش و فعالیت روزانه است.

اگر تشخیص دیابت در مورد شما صورت گیرد، به کمک اقدامات زیر می توانید به درمان آن و یا جلوگیری از پیشرفت آن کمک کنید.

• در هفته حد اقل 150 دقیقه تمرینات هوازی مثل دوچرخه سواری یا پیاده روی انجام دهید.
• چربی های اشباع، چربی های ترانس و همچنین کربوهیدرات تصفه شده (مثل نان و برنج سفید) را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
• میوه، سبزیجات و غلات کامل بیشتر مصرف کنید.
• حجم وعده های غذایی تان را کمتر کنید.
• اگر چاق هستید و یا اضافه وزن دارید، سعس کنید که حد اقل 7 درصد از وزنتان را کاهش دهید.

دیابت بارداری

زنانی که قبلا هیچ گاه مبتلا به دیابت نبوده اند، ممکن است در طول دوره بارداری خود این بیماری را تجربه کنند. جفت جنین هورمون هایی تولید می کند که می توانند مقاوت بدن شما را نسبت به تاثیرات انسولین بالا ببرند.

زنانی که پیش تر نیز مبتلا به دیابت بوده اند، طی بارداری نیز این بیماری را با خود خواهند داشت. به این وضعیت، دیابت پیش- بارداری می گویند.

دیابت بارداری، معمولا بعد از زایمان خود به خود از بین می رود، اما عمدتاً شانس افراد را برای ابتلا به دیابت نوع دو در آینده بالا می برد.

طبق آمار فدراسیون بین المللی دیابت (IDF)، تقریبا نیمی از زنانی که دیابت بارداری را تجربه می کنند، حدوداً 5 تا 10 سال بعد از زایمان، مبتلا به دیابت نوع دو خواهند شد.

همچنین دیابت بارداری می تواند برای نوزاد نیز عوارضی در بر داشته باشد از جمله زردی و یرقان یا مشکلات تنفسی.

افرادی که دچار بارداری دیابت می شوند، نیاز به مراقبت ها و نظارت ویژه دارند تا بتوانند عوارض این بیماری را کاهش دهند.

دیابت در کودکان

کودکان می توانند هم به دیابت نوع 2 هم  به دیابت نوع 1 مبتلا شوند. از آنجا که این بیماری می تواند به اندام های مهم بدن مثل قلب و کلیه ها آسیب برساند، لازم است که کودکان و افراد جوان نیز آزمایش خون انجام دهند.

دیابت نوع 1

نوع دیابت خود ایمنی یعنی دیابت نوع 1، غالباً در کودکان اتفاق می افتد. یکی از مهم ترین علائم این نوع دیابت، افزایش و تکرر ادرار است. بنابراین کودکان مبتلا، ممکن است گاهی دچار شب ادراری شوند.

تشنگی، خستگی و گرسنگی بیش از حد نیز از علائم دیابت نوع 1 در کودکان است. این نوع دیابت نیاز به توجه و درمان فوری دارد، چرا که این بیماری قند خون را بالا می برد و موجب کم آبی بدن می شود که برای کودکان وضعیتی بسیار آسیب رسان است.

دیابت نوع 2

در گذشته به دیابت نوع 1 دیابت جوانان می گفتند، چرا که دیابت نوع دو خیلی به ندرت در کودکان و جوانان اتفاق می افتاد. اما اکنون که بسیاری از کودکان دچار چاقی و اضافه وزن هستند، دیابت نوع دو نیز در این گروه سنی رایج است.

حدود 40 درصد از کودکان مبتلا به دیابت نوع 2، هیچ گونه علائمی ندارند و این بیماری را معمولا به طور اتفاقی و طی آزمایشات خون روتین در آنان تشخیص می دهند.

اگر دیابت نوع 2 در کودکان تحت درمان قرار نگیرد، ممکن است باعث عوارض دراز مدت مثل بیماری های قلبی، کلیوی و نابینایی گردد. بنابراین داشتن تغذیه سالم، فعالیت و ورزش منظم به کودک شما کمک می کند تا قند خون خود را ثابت و نرمال نگه دارد و از بروز این مشکلات پیشگیری کند.

اکنون شیوع دیابت نوع دو در کودکان و نوجوانان به مراتب بیشتر از گذشته است.

مرجع

https://www.healthline.com/health/diabetes