سردرد چیست؟

سردرد، دردی است که در هر ناحیه از سر ممکن است بروز کند. این درد می تواند یک طرفه بوده و تنها در یک نقطه احساس شود و یا در هر دو طرف سر. گاهی هم ممکن است که سردردها از یک نقطه به نواحی دیگر کشیده شوند.

شدت و کیفیت سردردها نیز متغیر است. برخی به حالت ضربان دار یا نبض درد هستند و برخی دیگر به صورت دردهای شدید ناگهانی و یا خفیف و تدریجی بروز می کنند. همچنین سردردها به مدت کمتر از یک ساعت تا چندین روز ممکن است دوام یابند.

علل بروز سردرد

علائم سردرد شما، معمولا پزشک را در تشخیص علت آن راهنمایی می کند. علت بروز بیشتر سردردها، یک مشکل جدی نیست، اما گاهی اوقات نیز ممکن است سردرد در پی یک شرایط حاد اتفاق بیفتد و علامت بیماری زمینه ای خاصی باشد، که در این صورت نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.

سردردها را غالباً بر اساس علت بروز آنها به دو دسته سردردهای اولیه و ثانویه تقسیم می کنند.

سردردهای اولیه

مشکلاتی که مربوط به ساختارهای حساس به درد در مغز است، می تواند باعث بروز سردردهای اولیه شود. این نوع سردردها نشانه وجود یک بیماری زمینه ای نیست.

فعالیت‌های شیمیایی مغز، اعصاب و عروق خونی جمجمه، عضلات سر و گردن و یا ترکیبی از این عوامل ممکن است در ایجاد سردرد‌های اولیه نقش داشته باشد. بعضی از افراد نیز به دلایل شرایط ژنتیکی خاص، بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به این نوع سردردها هستند.

شایع ترین سردردهای اولیه عبارتند از:

سردرد خوشه‌ای: سردرد خوشه ای که در الگوهای دوره‌ای یا خوشه‌ای اتفاق می‌افتد، از دردناک‌ترین انواع سردرد است. سردرد خوشه ای معمولا با یک درد شدید در داخل یا اطراف چشم در یک طرف سر، شما را نصفه‌شب از خواب بیدار می‌کند.
میگرن: سردردی تپش دار که معمولا نیمی از مغز را در بر می گیرد. این نوع سردرد به اندازه ای شدید و طولانی است که می تواند زندگی روزانه فرد را مختل کنند.
میگرن همراه با اورا (aura): نوعی میگرن است که قبل و یا همراه سردرد، انواع نشانه‌های اخطار دهنده مثل شرارهای نورانی، لکه‌های کور یا حس قلقلک و گزگز شدن در دست یا صورت وجود دارد.
سردرد‌های تنشی: سردرد تنشی، شایع‌ترین نوع سردرد است که می‌تواند باعث درد خفیف، متوسط یا شدید در سر، گردن و پشت چشم‌های شما شود. بعضی از مردم می‌گویند که سردرد تنشی، مانند آن است که یک باند (نوار) سفت به دور پیشانی‌شان بسته شده باشد. اکثر افرادی که سردردهای تنشی را تجربه می‌کنند، سردردهای دوره‌ای دارند. این سردردها به‌طور متوسط یک یا دو بار در ماه اتفاق می‌افتند.
سردردهای تریژمینال اتونوم (TAC): دسته ای از سردردها که با درد یک طرفه صورت یا سر با همراهی علائم اتونوم مشخص می شوند، بسیار ناتوان کننده بوده و روی کیفیت زندگی افراد تاثیر بسزایی دارد. سردرد کلاستر یا خوشه ای شایع ترین نوع TAC است.

برخی از الگوهای سردرد، عموماً به عنوان انواع سردردهای اولیه در نظر گرفته می شوند، اما شیوع کمتری دارند. این نوع سردرد ها ویژگی‌های مجزایی دارند از جمله؛ طول دوره های غیر عادی درد و یا شروع درد با انجام فعالیت های خاص.

با این که این نوع سردردها را عموماً از نوع اولیه به حساب می آورند، اما ممکن است نشانه یک بیماری زمینه‌‌ای باشند. این سردردها عبارتند از:

سردردهای مزمن روزانه (مثل میگرن، سردردهای تنشی یا حمله ای مزمن)
سردرد‌هایی که در اثر سرفه ایجاد می شوند.
سردردهایی که همراه فعالیت های ورزشی به وجود می آیند.
سردردهای مرتبط با رابطه‌ جنسی (که بعد از سکس ایجاد می شوند).

برخی از سردردهای اولیه که در اثر عوامل مختلف شیوه زندگی ایجاد می شوند؛ از جمله موارد زیر:

مصرف الکل، به خصوص شراب قرمز
خوردن غذاهای خاص مثل گوشت‌های فراوری شده که دارای نیترات می باشند.
تغییرات الگوی خواب یا بی خوابی
ضعف بدنی
نخوردن برخی از وعده های غذایی روزانه
استرس ها

سردردهای ثانویه

سردرد ثانویه، می تواند نشان دهنده نوعی بیماری باشد که باعث فعال شدن اعصاب حساس یه درد در مغز می شوند.

تعداد زیادی از بیماری ها با میزان شدت متفاوت، می توانند باعث بروز این سردرد ها شوند.

برخی از علل احتمالی سردردهای ثانویه عبارتند از:

سینوزیت حاد (عفونت سینوس ها)
پارگی عروق (دایسکشن کاروتید یا مهره‌ای)
لخته‌ های خونی (ترومبوز وریدی) داخل مغز
آنوریسم مغزی (وجود برآمدگی در یکی از سرخرگ های مغزی)
AVM مغزی (بدشکلی های شریانی وریدی مغز): عروق خونی درهم ‌گیرکرده‌ای که شریان و ورید‌ها را در مغز به هم وصل می‌کنند.
تومور مغزی
مسمومیت با کربن مونوکسید
ناهنجاری چیاری (Chiari malformation): مشکلات ساختاری در پایه‌ جمجمه. مغز افراد مبتلا به ناهنجاری چیاری بیش از حد برای جمجمه‌شان بزرگ است. بافت مغز آن‌ها، معمولاً مخچه به کانال نخاعی رانده می‌شود.
آسیب و صدمات مغزی
دهیدراسیون یا کم آبی بدن
مشکلات دندانی
عفونت گوش (گوش میانی)
انسفالیت (التهاب مغز)
آرتریت سلول غول آسا (Giant cell arteritis): عفونتی که در غشای سرخرگ‌ها اتفاق می افتد.
آب سیاه یا گلوکوم (گلوکوم حاد زاویه بسته): این بیماری با شروع ناگهانى تارى‌ ديد شديد و سپس درد طاقت‌فرسا، قرمزى چشم و... مشخص مى‌شود.
خماری (Hangovers): نشانه های ناخوشایندی که پس از مصرف الکل به وجود می آید.
فشار خون بالا (هایپرتنشن)
آنفولانزا و سایر بیماری هایی که باعث تب می شود.
خونریزی مغزی
عوارض داروها: داروهایی که برای درمان بیماری‌های دیگر مصرف می شوند.
مننژیت: التهاب مغز و غشای نخاع که معمولاً در اثر عفونت ایجاد می‌شود.
مونوسدیم گلوتامات (MSG): نوعی افزودنی و مواد نگهدارنده که به منظور افزایش عطر و طعم به مواد غذایی اضافه می شود.
مصرف بی رویه‌‌ داروهای مسکن‌
اختلال و حملات پانیک (بیماری حملات هراس و وحشت)
سندرم بعد از ضربه مغزی (Post-concussion syndrome)
فشار ناشی از جسم سنگین خارجی به سر مثل کلاه ایمنی سنگین
سودو تومور سربی (Pseudotumor cerebri): تومور کاذب مغزی
سکته مغزی
توکسوپلاسموز(Toxoplasmosis): نوعی بیماری که توسط انگلی تک یاخته ای به نام توکسوپلاسما گوندی در انسان‌ها، همه ی پستانداران و حتی پرندگان ایجاد می‌شود.
نورالژی عصب سه قلو (Trigeminal neuralgia): سردردی حمله‌ای، ناگهانی و برق آسا در قلمرو یک یا دو شاخهٔ عصب سه قلو در صورت.

برخی از انواع سردردهای ثانویه عبارتند از:

سردردهای ناشی از فشار خارجی
سردردهای معروف به بستنی(Ice cream headaches) که با عنوان انجماد مغزی (brain freeze) نیز شناخته می‌شود.
سردردهای ناشی از مصرف بی رویه قرص های مسکن
سردردهای سینوسی که در اثر التهاب و گرفتگی سینوس ها یاجاد می شود.
سردردهای نخاعی که می‌تواند در اثر کاهش فشار یا حجم مایع نخاعی و یا به دلیل تزریق بی حسی نخاعی ایجاد شود.
سردردهای رعدآسا (Thunderclap headaches): سردردهای ناگهانی و انفجاری که به دلایل گوناگون ممکن است اتفاق بیفتد.

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

سردرد می‌تواند نشانه یک بیماری جدی یا یک وضعیت خطرناک مثل سکته، مننژیت یا انسفالیت باشد.

از این رو، اگر دچار سردردهای ناگهانی و شدید همراه با علائم زیر شوید، لازم است که هرچه سریع تر به اورژانس مراجعه کنید:

گیجی و مشکل در درک صحبت های دیگران
بیهوشی و از حال رفتن
تب بالاتر از 102 تا 104 درجه فارنهایت (39 تا 40 درجه سیلسیوس)
بی حسی، ضعف یا فلج یک سمت بدن
سفتی گردن
مشکلات بینایی
مشکلات گفتاری
دشواری در راه رفتن
حالت تهوع یا استفراغ (که در اثر آنفولانزا یا خماری نباشد)

گرفتن نوبت ملاقات از پزشک

در صورتی که از سردردهای زیر رنج می برید، حتما به پزشک مراجعه کنید:

سردردهایی که به طور دائم و مکرر اتفاق می افتند.
سردردهای شدیدتر از معمول

سردردی که با مصرف داروهای بدون نسخه بدتر شده یا بهبودی حاصل نشده باشد.
سردردهایی که شما را از کار و فعالیت های روزانه باز می دارند و یا خوابیدن را برایتان دشوار می کنند.
سردردهایی که باعث آزار و پریشانی تان هستند و به دنبال درمان یا راه حلی برای کنترل و مدیریت آنها هستید.