ویروس اچ. تی. ال. وی. وان (HTLV-1)

معرفی بیماری

 «ویروس انسانی لنفوتروپيك سلول تی نوع يك» با نام اختصاری HTLV-1، ویروسی است که سلول های لنفوسيت T (نوعی از گلوبول های سفید خون) را درگير مي كند. نام دیگر این ویروس، «لوسمی حاد سلول های T» است.

دلايل ایجاد این ويروس خونی و موذی كه برخی آن را ايدز جهش يافته و عده ای ديگر آن را يك مهمان ناخوانده اما بی آزار می دانند، هنوز ناشناخته است.

این بیماری، در ابتدا به عنوان نوعی از ام. اس (MS) شناخته شد، اما پس از آن به نام ایدز خراسانی شهرت یافت که البته این نیز ایده ای کاملا اشتباه بود، چرا که ویروس اچ. تی. ال. وی. وان (HTLV-1) با ویروس اچ آی وی (HIV) یا همان بیماری ایدز کاملا متفاوت و بسیار کم خطر تر از آن است. مثلا ویروس اچ. تی. ال. وی. وان فقط در 1 تا 5 درصد از افراد مبتلا، آن هم در مدت بسیار طولانی (بین بیست تا سی سال) ممکن است عوارض خاص ایجاد کند.

این دو ویروس، تنها از نظر خانوادگی، منشاء یکسان دارند.

علائم بیماری

بخش عمده ای از بیماران آلوده به ویروسHTLV-1، هیچ علائمی از خود بروز نمیدهند و تا آخرعمر زندگی سالمی دارند.

تنها افرادی که برای اهدای خون به بانك خون مراجعه مي كنند، چنانچه ناقل ويروس باشند، از طریق غربالگری متوجه وجود اين ويروس می شوند كه معمولاً برای كسانی كه HTLV-1 مثبت دارند، فرم هایی صادر می شود كه جزو ناقلين سالم تا آخر عمرشان مراقبت می شوند.

در بخش دیگری از بیماران مبتلا به ویروس، التهاب نخاع (میلوپاتی) رخ می دهد که این پدیده در اثر تهاجم سلول های دفاعی بدن (لنفوسیت ها) و سایتوکائین های مترشحه از سلول های ایمنی رخ می دهد.

سلول های آلوده به ویروس طی پدیده فوق، تخریب شده و در نتیجه باعث تخریب سلول های عصبی نخاع می شود.

با درگیری نخاع، اندام های تحتانی قدرت و انعطاف پذیری خود را از دست می دهند.
علایم بیماری معمولا در سنین بین 30 تا 50 سالگی بروز می کند (در کودکی نادر است).

تکرر ادرار، اختلال عصبی حسی و از دست دادن کنترل ادرار نیز می تواند جزو علائم این بیماری باشد که در نهایت حرکت اندام های تحتانی را به دلیل درگیری عصب نخاع کمری دچار مشکل می کند. بنابراین این گونه بیماران در نهایت دچار اختلالات حرکتی شده و پاهای خود را روی زمین می کشند.

تاریخچه و شیوع بیماری

ویروس اچ. تی. ال. وی. وان اولین بار در سال 1980 میلادی در آمریکا و در آزمایشگاه دکتر گالو (Gallo)  کشف شد.

هم اكنون حدود 20 ميليون نفر در سراسر جهان ناقل اين ويروس هستند اما اين ويروس در برخي مناطق نظير جنوب ژاپن، کشورهای حوزه كارائيب، جزاير مالتينی، آمريكای جنوبی، آفريقای نيمه ‌صحرايی، برخي جزاير قاره اقيانوسيه و شمال شرق ايران شيوع بيشتری دارد.

در کشور ما نیز، استان خراسان رضوی، بومی ويروس HTLV-1 شناخته شده و شهرستان های نيشابور، مشهد، قوچان و سبزوار به ترتيب آمار بالایی را به خود اختصاص داده و بيشترين شيوع اين بيماری را دارند.

این ویروس در مشهد دارای 2.1 درصد، در سبزوار 1.6درصد و در نیشابور دارای 3 تا 5 درصد رشد بوده است.

به گفته محققان، وجود ويروس HTLV-1 در ايران، برای نخستين بار در سال 1996 در يك شهروند مشهدی تشخيص داده شد.

با اين حال، شیوع اين ويروس در نقاط ديگر كشور مثل اروميه، چهارمحال و بختياری، بوشهر، اسلام آباد و كرج نيز مشاهده شده است.

دليل وجود اين ويروس در منطقه خراسان، بسيار پيچيده است. در واقع، اولين گروهی كه به اين ويروس مبتلا شدند، يهوديانی بودند كه در زمان نادر شاه افشار به مشهد مهاجرت کردند. از آنجا كه این گروه بيشتر به ازدواج های داخلی تن می دادند، بيشتر اين ويروس ميان خود آنان منتشر می شد.

سابقه این بیماری در مشهد به سی سال قبل و یك بیمار سرطان خون برمی گردد كه در همان زمان متخصصان متوجه فرم غیرعادی این ویروس شدند.

همچنین بر اساس اطلاعات تئوری، این شُبهه وجود دارد که رشد ویروس اچ. تی. ال. وی. وان در نیشابور به دلیل وجود بازار برده فروش ها در این شهر و انتقال ویروس از آفریقا بوده باشد.

محققان برای تایید و یا رد این نظریه که این ویروس از طریق افغان ها از مسیر راه ابریشم وارد منطقه خراسان رضوی شده است، بر روی حدود 600 مهاجر افغانی آزمایش این بیماری را انجام داده اند و با توجه به دچار نبودن حتی یک نفر از این افراد، این نظریه را رد کرده اند.

ابتلا به این ویروس محدودیت سنی خاصی ندارد ولی با افزایش سن و جنسیت ارتباط دارد. طبق آمار موجود می توان گفت که نسبت ابتلای زنان به این ویروس نسبت به مردان حدود سه به یک است. این امر می تواند به دلیل انتقال جنسی از مردان به زنان باشد.

در حال حاضر، سه درصد از مردم مشهد به این ویروس مبتلا هستند و کمتر از پنج درصد از افراد آلوده نیز ممکن است به بیماری های وابسته به این ویروس نظیر ضایعات عصبی و خونی دچار شوند.

راه های انتقال بیماری

این ویروس به طور نهفته در سلول‌های آلوده برای سال‌ها باقی می‌ماند. تماس بی‌واسطه ی سلول به سلول، نقش مهمی درانتقال ویروس از افراد آلوده دارد؛ چرا که ویروس به مقدار بسیار کمی به صورت آزاد وجود دارد. بنابراین خطر انتقال آن در مقایسه با ویروس ایدز که انتقال آن حتی بدون وجود سلول زنده نیز میسر می‌شود، کمتراست.

 انتقال این ویروس به سه روش امکان پذیر است:

• از مادر به فرزند از طریق شیردهی (با 20 درصد ریسک)
• تماس جنسی  و به ‌طور شایع از مرد به زن
• از طریق انتقال خون مثل تزریق خون آلوده یا سوزن آلوده به ویروس (40 تا 60 درصد)

البته باید دانست که اين ويروس فقط در كمتر از پنج درصد ناقلان، ايجاد بيماری كرده و با علائم عصبی و خونی ظاهر می شود كه اكثر آنان نیز در سنين سالمندی قرار دارند.

همچنین لازم به ذکر است که اين بيماری از طريق تعريق، بزاق، ادرار، دست دادن، معاشرت و همزیستی با افراد مبتلا، منتقل نمی شود و لازم است که افراد ضمن رعايت اصول و مراقبت های بهداشتی، از نگرانی های بی مورد در اين زمينه پرهيز كنند.

عوارض و پیامدها

اين ويروس، برخلاف هپاتيت عارضه چندانی ندارد و درصد خيلی كمی از افراد كه ناقل آن هستند، امكان دارد به بيماری های وابسته به اين ويروس دچار شوند.

عوارض احتمالی این ویروس عبارتند از ضايعات عصبی و ضايعات خونی كه البته درصد بسيار كمی از افراد به اين بيماری ها دچار می شوند.

این ویروس در نهایت می تواند منجر به گرفتگی دردناک پاها و ضعف اندام های تحتانی شود.

ارتباط این ویروس با سرطان خون

مانند بیماری های هپاتیت بی و سی که در صورت عدم مراقبت به بیماری های سرطانی تبدیل می شوند، ویروس اچ. تی. ال. وی. وان نیز در مواردی می تواند باعث بروز سرطان ای. تی. ال  شود که بیماری خونی بسیار خطرناکی است و ظرف دو ماه می تواند بیمار را از پا در آورد.

از هر بیست و پنج نفر آلوده به این ویروس، یک نفر ممکن است مبتلا به سرطان شود.  

پیشگیری از بیماری

متاسفانه برای بیماری HTLV-1، برخلاف هپاتیت B، هیچ واکسنی وجود ندارد. 

بنا به توصیه متخصصان، يكي از راه های پيشگيری از انتقال این بیماری، اين است که مادران مبتلا، بعد از زایمان تنها سه ماه به نوزاد خود شير بدهند و پس از آن شیردهی را قطع کنند.

تشخیص بیماری و اقدامات احتیاطی

تشخیص این بیماری با توجه به برخی علائمی که ممکن است ایجاد کند؛ از جمله درد مزمن کمر و اندام تحتانی، اختلالات راه رفتن، اختلال مثانه و روده، خواب رفتگی پاها و غیره، و همچنین با استفاده از تست های سرولوژیک مثبت برای ویروس و آزمایش پی سی آر(PCR) در بیشتر آزمایشگاه های مجهز، صورت می گیرد.

هرچه سن ابتلا به این بیماری کمتر باشد، وضعیت بیمار خطرناک تر است چرا که در طول زمان احتمال تبدیل این وضعیت از یک بیماری عفونی به سرطان خیلی زیاد است.

زنان بارداری که مبتلا به این ویروس هستند، لازم است که حتما زایمان سزارین انجام دهند.  

تعداد ویروس های مبتلایان نیز در انتقال این بیماری حائز اهمیت است. هرچه تعداد ویروس در بدن بیمار بیشتر باشد، امکان سرایت آن به دیگران نیز افزایش می یابد.

باید به دلیل برخی شباهت های این بیماری به بیماری ایدز، اطلاع رسانی های بیشتری از طریق رسانه های گروهی صورت گیرد چرا که این ویروس ممکن است به دلیل نداشتن علائم ظاهری، روندی رو به گسترش داشته باشد.  

پزشكان زنان و زايمان در دوران بارداری بررسی های لازم را در این ارتباط انجام می دهند و اگر مادر مبتلا به ويروس HTLV-1 باشد، به او تاکید می کنند که از شیردهی به نوزاد خودداری کند.

به اعتقاد متخصصان و محققان، HTLV-1 ويروس نجيبی است، به این معنا که برخلاف ويروس ايدز، اغلب در دوران بارداری و زايمان از مادر به جنين منتقل نمی شود و انتقال آن تنها از طريق شيردهی صورت می گیرد.

 تعداد ناقلين ويروس HTLV-1 در كشور دو ميليون نفر برآورد می شود.

داروها و روش های درمانی

با وجود اینکه واکسیناسیون یکی ازموثرترین راه های پیشگیری از بیماری های عفونی و به ویژه ویروسی است، متاسفانه هنوز واکسن مناسبی برای HTLV-1 تولید نشده است. از روش های درمانی مختلف به عنوان درمان علتی و از داروهای مختلف برای درمان علامتی بیماری های وابسته به این ویروس استفاده می شود.

تا کنون درمان شناخته شده ای برای این بیماری وجود ندارد، اما در مطالعات انجام شده بر روی تعدادی از بیماران، بهبودی های بالینی به دست آمده که شامل استفاده از کورتیکواستروئیدها، پلاسما فرزیس (تعویض پلاسما)، دانازول،  پنتوکسی فیلین و اینترفرون می باشد.

البته در حال حاضر شواهد کافی برای اثربخشی بالینی این داروها جهت درمان بیماری وجود ندارد .

آیا HTLV1 شباهتی به ویروس ایدز دارد؟

از آنجا که این ویروس از نظر اسمی و نوشتاری به ویروس ایدز شباهت دارد، عده ای تصور می‌کنند که این دو ویروس یکی هستند، در صورتی که به جز شبیه‌ بودن راه‌های انتقال شان و این که هردو ویروس تکثیر کُندی در بدن دارند، هیچ‌گونه ارتباط دیگری با هم ندارند و در واقع ساختمان ویروسی شان با یکدیگر متفاوت است.

از همین رو، اطلاق نام «ایدز خراسانی» نیز به این ویروس هیچ گونه منشاء علمی ندارد و کاملا نادرست است.

چنان که پیشتر گفتیم، بیشتر مبتلایان به ویروس HTLV1 در طی عمر دچار هیچمشکلی نخواهند شد و از یک زندگی کاملا طبیعی برخوردارند.