خواص شیر مادر، تمام آنچه که درباره شیردهی باید بدانید

تمام متخصصان از فوائد شیردهی مادر اطلاع دارند، آکادمی کودکان آمریکا همیشه مدارک صریح و معتبری داشته است که نشان می دهند شیر دهی مادر به نوزاد در برابر بسیاری از بیماری ها و شرایط نقش حفاظتی دارد

مزایای شیر مادر :

کودکانی که از شیر مادر تغذیه کرده اند، سلامت دهان و دندان و رشد عصبی بهتری داشته اند. این کودکان در موارد زیر با کاهش ریسک ابتلا روبرو هستند:

• اوتیت مدیا ( عفونت گوش میانی )
• اسهال
• عفونت راه های تنفسی
• انتروکولیت نکروزان ( مردن و از بین رفتن قسمتی از بافت روده باریک )
• سندروم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS )
• درماتیت آتوپیک  ( نوعی بیماری پوستی )
• آسم
• بیماری سلیاک ( حساسیت گوارشی به گلوتن )
• بیماری کرون و کولیت اولسراتیو ( نوعی بیماری مخاطی زخم شونده در دستگاه گوارش )
• سپسیس دیر رس در نوزادان پره ترم ( عفونت خونی )
• دیابت تیپ 1 و تیپ 2
• لوسمی
• اضافه وزن و چاقی دوران کودکی

فوایدی که شیردهی برای مادر دارد :

در فرایند شیردهی علاوه بر نوزاد، مادر هم از آن سود می برد، از جمله کاهش ریسک به وجود آمدن موارد زیر :

• کاهش خون ریزی های شدید پریودی
• کاهش خطر ابتلا به سرطان های سینه، تخمدان، اندومتر ( داخلی ترین لایه رحم ) و تیروئید
• فشار خون بالا
• دیابت نوع 2
• آرتریت روماتوئید

در نظر داشته باشید که موارد اشاره شده در بالا طی مشاهدات و بررسی های دقیق به دست آمده اند اما شامل تمام زنانی که شیر می دهند نمی شود، از نظر محیط زیست و اجتماعی هم شیردهی مادر فواید زیادی دارد. این خانواده ها کمتر بیمار می شوند و احتمال از دست دادن شغل والدین هم بسیار کاهش می یابد

 نیازی به صرف کردن منابع انرژی برای ساختن یا تولید زباله و آلودگی هوا برای تولید شیر نیست، ریسک آلودگی پایین می رود و همیشه در دمای مناسب و آماده مصرف حتی در مواقع اورژانسی مانند بلایای طبیعی در دسترس است

در چه شرایطی شیر دادن به نوزاد ممنوع است ؟

تنها شرایطی که شیر دادن به نوزاد مطلقا ممنوع است شامل موارد زیر می شود:

• گالاکتوزمی کلاسیک در نوزاد ( کمبود آنزیم گالاکتوز 1 فسفات اوریدیل ترانسفراز که جهت تجزیه و هضم شیر در دستگاه گوارش ضروری است )
• مادران مبتلا به ایدز در کشورهای جهان اول ( در کشورهای جهان سوم و فقیر که هزینه استفاده از شیرهای خشک و مصنوعی زیاد است، توصیه به شیر دادن توسط مادر می شود)

شیردهی در مواقع زیر منع مطلق ندارد :

• نوزادان متولد شده از مادران هپاتیت B مثبت
• مادرانی که با ویروس هپاتیت C آلوده شده اند
• تب در مادر ( مگر این که علت تب جزئی از شرایط ممنوعیت های مطلق شیردهی باشد)
• قرار گرفتن در معرض سطح پایینی از سموم محیطی
• مادرانی که از نظر سایتومگالوویروس ناقل محسوب شوند (مواجهه اخیر محسوب نشوند)
• مادرانی که استعمال تنباکو( اگرچه بهتر است که ترک کنند ) یا مصرف گهگاهی و مناسبتی الکل دارند
• تعداد زیادی از نوزادان که زردی یا هایپربیلیروبینمی دارند می توانند بدون وقفه به شیر خوردن ادامه دهند

شیردهی یک مهارت است که به مرور زمان پیشرفت می کند و در چند روز ابتدای تولد نوزادان بسیاری از مادر ها مشکلاتی در این زمینه دارند اما زمانی که مهارت کافی را پیدا کنند، تبدیل به آسان ترین و رضایت بخش ترین روش برای تغذیه نوزاد می شود

 جدا از این حقیقت که شیر نادر برای تغذیه نوزاد ساخته شده ویتامین ها و مواد معدنی زیادی دارد و همیشه در دسترس است در برابر بعضی عفونت ها نقش حفاظتی دارد و به بهبود وضعیت سلامتی نوزاد در بلند مدت کمک می کند

شیردهی نوزاد با شیر مادر خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد( SIDS ) ابتلا به دیابت در کودکی و لوسمی را کاهش می دهد

روش ها و وضعیت شیردهی مادران:

این فرایند نیاز به تمرین دارد و مدتی طول می کشد تا به بهترین نحو بتوان به نوزاد شیر داد:

چفت کردن:

این که چطور نوزاد برای شیر خوردن به پستانمتصل باشد. بیشتر افراد فکر می کنند که این مرحله به صورت طبیعی طی می شود اما در حقیقت یک مهارت است که مادر و نوزاد باید یاد بگیرند، اتصال مناسب از ایجاد زخم و ترک خوردگی نیپل (نوک پستان) جلوگیری می کند بنابراین مرحله بسیار مهمی است

نوزاد احساس گرسنگی و آمادگی جهت شیر خوردن را با موارد زیر نشان می دهد:

1. مک زدن مشت ها
2. لیس زدن لب ها
3. جنباندن و باز کردن دهان مانند زمانی که دنبال سینه مادر می گردند

نوزاد خود را به طور کامل از هر دو سینه تغذیه کنید تا به این صورت شیر چرب تری که در انتهای شیردهی آزاد می شود را دریافت کند

راهنمایی قدم به قدم برای چفت کردن سینه و نوزاد :

1. نوزاد را در آغوش بگیرید طوری که بینی او هم سطح نیپل باشد
2. سر نوزاد را کمی به سمت عقب هدایت کنید طوری که لب بالای نوزاد به نیپل برخورد داشته باشد، در این حالت دهان نوزاد کاملا باز می شود
3. زمانی که دهان نوزاد کامل باز شد، چانه باید با سینه در تماس باشد و زبان نوزاد بیشترین تماس ممکن با سینه را داشته باشد
4. در مرحله آخر چانه باید محکم به سینه بچسبد دهان کاملا باز و راه بینی آزاد باشد و قسمت بیشتری از ناحیه تیره اطراف پستان ( آرئول) باید بالای لب بالایی نسبت به لب پایین دیده شود گونه های نوزاد هنگام تغذیه صحیح گرد و پر به نظر می رسند

تعداد دفعات شیر دادن به نوزاد:

نوزاد به دریافت شیر مکرر در طول روز و شب نیاز دارد. ممکن است به نظر برسد که مادر همیشه در حال شیر دادن به نوزاد است اما این کاملا طبیعی است، هرچقدر به مرور زمان در شیردهی مهارت پیدا کنند، تعداد دفعات شیر دادن هم کمتر می شود. نوزادان طی چند هفته ابتدای تولد در شبانه روز حداقل به 8 نوبت شیردهی نیاز دارند و ممکن است نوزاد شما در طول شب به تعداد دفعات بیشتر و طولانی تری از شیردهی نیاز داشته باشند که این به دلیل افزایش تولید پرولاکتین ( هورمون تولید کننده شیر) در بدن مادر است

گرفتن آروغ نوزاد:

این مرحله یکی از مهم ترین مراحل شیردهی در نوزادان است، هنگام بلع  حباب های هوا داخل شکم گیر می افتند و احساس ناراحتی در شکم ایجاد می شود، بعضی از کودکان خودشان این هوای اضافه را تخلیه می کنند در حالی که بعضی دیگر از آن ها به کمک نیاز دارند

چه زمانی باید آروغ نوزاد را گرفت؟

هیچ قانون و قاعده ای در این مورد وجود ندارد، بعضی شیرخواران نیاز به تخلیه هوا طی شیر خوردن و بعضی بعد از تغذیه دارند

بهترین حالت بدن برای گرفتن آروغ شیرخوار چیست؟

گردن و سر بچه را نگه دارید و مطمئن شوید که شکم و پشت در وضعیت صاف باشد، در این حالت پشت را به آرامی بمالید یا ضربه بزنید

دوشیدن شیر مادر:

دوشیدن شیر به معنی برداشتن شیر از پستان ها برای ذخیره و استفاده کردن در زمان دیگر است، این فرایند را به وسیله دست یا با استفاده از پمپ های الکتریکی یا دستی می شود انجام داد، بعد از دوشیدن شیر می توان بلافاصله جهت تغذیه نوزاد استفاده کرد یا در یخچال یا فریزر ذخیره کرد

چرا شیر مادر دوشیده می شود؟

دلایل مختلفی برای این کار وجود دارد که در زیر به آن ها اشاره می شود:

• اگر نوزاد نارس باشد یا بیمار ممکن است نتواند از سینه مادر تغذیه کند اما می توان از شیر دوشیده شده استفاده کرد
• اگر مادر بخواهد سر کار برود
• اگر سینه مادر بسیار پز باشد و ایجاد احساس درد و ناراحتی کند
• اگر نوزاد قادر به مکیدن نباشد

ذخیره کردن شیر مادر:

شیر مادر در یک ظرف استریل یا در کیسه های مخصوص قابل نگه داری هستند، حتما باید تاریخ هر کدام روی ظرف یا کیسه نوشته شود، در مقادیر کم شیر ها را ذخیره کنید تا از هدر رفتن جلوگیری شود. در شرایط زیر شیر نگه داری می شود:

• در قسمت پشتی یخچال (داخل در یخچال نباید گذاشته شود) برای حداکثر 8 روز و در دمای 4 درجه سانتی گراد یا پایین تر
• در قسمت یخ دار یخچال به مدت حداکثر 2 هفته
• در فریزر به مدت حداکثر 6 ماه در دمای منفی 18 درجه و یا پایین تر

بهترین روش باز کردن یخ شیر فریز شده، گذاشتن آن در یخچال و زمان دادن می باشد اما اگر خیلی فوری به شیر نیاز دارید از روش بن ماری استفاده کنید یا ظرف حاوی شیر را زیر آب گرم نگه دارید، هرکدام از روش ها باید به سرعت انجام شوند و هیچ وقت نباید شیر را دوباره فریز کرد

رژیم غذایی سالم در زمان شیردهی:

مهم ترین نکته در برداشتن مقادیر زیادی از غذای تازه و سالم می باشد و نیاز به رژیم غذایی خاصی وجود ندارد

میوه و سبزیجات:

حداقل 5 سهم از میوه و سبزی باید به صورت روزانه مصرف شود، میوه و سبزیجات تازه، یخ زده، خشک شده و آب گرفته شده می توانند در رژیم روزانه باشند، از مصرف هر گونه شکر یا نمک افزودنی باید پرهیز کرد

کربوهیدرات ها (غذاهای نشاسته ای):

غذاهای حاوی نشاسته منبع مهمی برای انرژی بعضی ویتامین ها و فیبر هستند. این گروه شامل نان، سیب زمینی، غلات های صبحانه، برنج، پاستا و نودل می باشد

پروتئین:

غذاهای این گروه شامل گوشت قرمز، گوشت ماکیان، تخم مرغ، ماهی، حبوبات و مغزیجات می باشد. در هفته 2 واحد ماهی مصرف کنید که یک واحد آن ماهی چرب مانند سالمون یا ساردین باشد. کوسه ماهی و اره ماهی حاوی جیوه زیادی هستند بنابراین از مصرف بیش از یکبار در هفته از این ماهی ها خود داری کنید

لبنیات:

لبنیات شامل شیر، پنیر و ماست می شود که حاوی کلسیم و مواد مغذی دیگری هستند، بهتر است از انواع با چربی کم استفاده کرد. اگر از محصولات بر پایه سویا مانند شیر سویا یا ماسن استفاده می کنید، بهتر است انواع غیر شیرین و غنی شده با کلسیم مصرف شوند

مشکلات زمان شیردهی:

زمان هایی وجود دارند که شیر دادن به یک مشکل تبدیل می شود. هیچ مشکلی را نباید بی اهمیت تلقی کرد و حتما باید با پزشک در میان گذاشت

کولیک:

معمولا زمانی شروع می شود که سن نوزاد به چند هفتگی رسیده و تقریبا 4 تا 6 ماهگی متوقف می شود، اگر نوزاد سالم شما در روز 3 ساعت یا بیشتر حداقل 3 روز در هفته به مدت 3 هفته یا بیشتر گریه می کند ممکن است علت آن کولیک باشد که علائم آن در زیر آمده است:

• گریه شدید که چند ساعت طول می کشد
• مشت کردن دست ها، خم کردن پشت و جمع کردن زانوها داخل شکم
• صورت قرمز هنگام گریه کردن
• هیچ کاری برای کاهش آن نمی توان انجام داد

دلایل دیگر گریه کردن نوزادها:

• گرسنگی
• خیس یا کثیف کردن پوشک
• احساس نفخ
• احساس گرما یا سرمای بیش از حد
• اگر شیرخوار بلافاصله بعد از شیر خوردن گریه می کند بهتر است از نظر ریفلاکس بررسی شود

ماستیت:

متورم و دردناک شدن بافت پستان گاهی ممکن است توده ای در ناحیه لمس شود و گاهی ممکن است التهاب تبدیل به عفونت شود. علائم همراه می تواند علائم شبه آنفولانزا و تب باشند. ماستیت معمولا به دنبال شیردهی ایجاد می شود مخصوصا زمانی که تولید شیر در پستان ها از مصرف آن بیشتر باشد. این باعث مسدود شدن داکت های شیری می شود و به علل زیر ایجاد می شود:

• اگر فرایند چفا شدن در شیردهی به خوبی صورت نگیرد
• شیر ندادن به نوزاد به اندازه کافی
• شیر دادن از یک پستان که باعث ایجاد ماستیت در پستان مقابل می شود
• صدمه ای که باعث آسیب رسیدن به داکت های شیری می شود

زخم نیپل ها:

زمانی که مادر برای اولین بار شیردهی را شروع می کند، نیپل ها ممکن است زخم یا حساس شوند که در چند هفته ابتدای شیردهی بسیار رایج است و معمولا به علت بد قرار گرفتن دهان نوزاد دور آرئول می باشد

یبوست در نوزادان:

در نوزادان هم ایجاد می شود و با درمان های خانگی به راحتی درمان می شود. علائم آن شامل موارد زیر می شود:

• دفع مدفوع کمتر از 3 بار در هفته
• سختی دفع مدفوع و بزرگ تر بودن مدفوع از حالت نرمال
• باد معده و مدفوع به شدت بدبو
• گرسنه شدن کمتر در طول روز
• سفت بودن شکم در لمس

کاهش انرژی شیرخوار هم از علائم دیگر یبوست می تواند باشد

آیا با داشتن ایمپلنت های سینه میتوان شیردهی انجام داد؟

بله اما به سایز و محل قرارگیری ایمپلنت ها و نوع جراحی که انجام شده بستگی دارد، اگر برش های جراحی در ناحیه زیر چین سینه زده شده باشد مشکلی در شیردهی نخواهید داشت اما اگر برش ها اطراف آرئول باشند به علت احتمال قطع شدن داکت های شیری، ممکن است نتوانید شیردهی را انجام دهید.

آیا با خوردن الکل می شود شیردهی کرد؟

در زمان شیردهی مواد غذایی و نوشیدنی هایی که مادر مصرف می کند به داخل شیر هم نفوذ می کنند و در حالی که بهترین انتخاب عدم مصرف الکل است، مصرف مقادیر اندک (1 یا 2 واحد یک بار یا دوبار در هفته) برای شیرخوار به نظر مضر نمی آید

به طور متوسط بعد از خوردن یک لیوان شراب یا آب جو 2 تا 3 ساعت طول می کشد تا از بدن خارج شوند، بنابراین بهتر است چند ساعت صبر کنید و بعد شیردهی را انجام دهید

آیا هنگام شیردهی می شود از مواد مخدر استفاده کرد؟

استفاده از مواد مخدر در زمان شیردهی بسیار خطرناک است نه تنها به این دلیل که مادر توانایی مراقبت از کودک خود را از دست می دهد بلکه به این علت که این مواد از شیر عبور می کنند. عوارض بلند مدت مصرف مواد مخدر در زمان شیردهی هنوز ناشناخته است اما در صورت مصرف حتما باید با پزشک خود در میان بگذارید

آیا در زمان شیردهی می شود داروی دیگری استفاده کرد؟

در صورت مصرف داروی خاص حتما باید با پزشک مشورت کنید. بیشتر داروها در زمان شیر دهی قابل استفاده هستند از جمله داروهای زیر:

• بیشتر آنتی بیوتیک ها
• استامینوفن و بروفن اما آسپرین قابل استفاده نیست
• داروهای آسم
• ویتامین ها در دوزهای مشخص
• بعضی داروهای سرماخوردگی اما نه همه آن ها
• داروهای بی حس کننده موضعی، واکسیناسیون شامل MMRو کزاز و سیاه سرفه و آنفولانزا

آیا در زمان شیردهی از قرص های پیشگیری از بارداری هم استفاده می شود؟

4 روش پیشگیری در این زمان وجود دارد:

• استفاده از کاندوم های مردانه و زنانه
• استفاده از قرص های حاوی پروژسترون بدون استروژن
• کارگذاری IUD
• استفاده از متود آمنوره به دنبال شیردهی منظم

به یاد داشته باشید که ممکن است مدتی طول بکشد تا در شیردهی مهارت کافی پیدا کنید اما شما تنها نیستید، پزشک متخصص و ماما ها در این زمینه می توانند بسیار کمک کنند