آسیب ACL (پارگی رباط صلیبی)

معرفی بیماری

آسیب ACL، به معنی پیچ خوردگی یا پارگی رباط صلیبی قدامی است که یکی از لیگامان ها یا رباط های اصلی زانو می باشد.

آسیب های ACL، بیشتر در ورزش هایی اتفاق می افتد که نیازمند توقف، چرخش یا تغییر جهت ناگهانی، پریدن مثل فوتبالف بسکتبال و اسکی هستند.

زمانی که رباط صلیبی زانو آسیب می بیند، معمولا فرد در این ناحیه صدای «پُپ» می شنود. در این حالت زانو ممکن است دچار تورم و درد شدید بوده یا تحمل وزن فرد را نداشته باشد.  

بسته به شدت این آسیب، درمان این وضعیت می تواند شامل، استراحت، تمرینات فیزیوتراپی برای بازگرداندن قدرت و استقامت زانو و یا عمل جراحی برای تعویض رباط پاره شده باشد که بعد از عمل نیز باید فرد تمرین‌های توانبخشی انجام دهد.

نرمش ها و تمرینات مخصوص زانو، می تواند خطر بروز این آسیب را کاهش دهد.

علائم و نشانه ها

علائم و نشانه های آسیب‌ ACL، معمولاً شامل موارد زیر است:

• ایجاد صدای بلند «پُپ» یا صدایی کلیک مانند هنگام در رفتنِ زانو
• درد شدید و ناتوانی در ادامه فعالیت و حرکت
• ایجاد التهاب و تورم فوری در زانو
• محدود شدن و کاهش دامنه حرکتی
• احساس عدم ثبات زانو و لق زدن در حالت ایستاده (زانو تحمل وزن فرد را ندارد)

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر ضربه یا آسیبی به زانویتان وارد شود که به دنبال آن علائم پارگی رباط صلیبی را داشته باشید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.

مفصل زانوی شما، دارای ساختار پیچیده ای از استخوان ها، رباط ها، تاندون ها و بافت های دیگری است که با در تعامل با یکدیگر عمل می کنند. بنابراین بسیار مهم است که شدت و نوع آسیب به سرعت و به طور دقیق ارزیابی و بررسی شود و درمانی مناسب برای آن اتخاذ گردد.

علل بروز آسیب های ACL 

رباط ها، نوار های محکمی از بافت‌ها هستند که یک استخوان را به دیگری متصل می‌کنند. ACL ، یکی از دو رباطی است که در وسط زانو (در قسمت جلو) قرار دارد و استخوان ران (فمور) را به استخوان قلم پا (تیبیا) متصل کرده و به تثبیت مفصل زانو کمک می‌کند.

بیش‌تر آسیب‌ های ACL، در طول ورزش و فعالیت‌های بدنسازی اتفاق می‌افتند. یعنی وضعیتی که زانو تحت فشار قرار می گیرد که شرایط زیر از آن جمله اند:

• کاهش ناگهانی سرعت و تغییر مسیر
• چرخیدن سریع با پایی که به صورت محور بر روی زمین قرار دارد.
• پریدن یا فرود آمدن غلط
• توقف ناگهانی
• تصادم یا وارد آمدن ضربه مستقیم و شدید به زانو؛ تکل زدن در بازی فوتبال

زمانی که این رباط آسیب می‌بیند، معمولاً در یک بخش یا کل آن پارگی به وجود می‎آید. در آسیب‌دیدگی‌‌های خفیف، ممکن است رباط بیش‌از حد کشیده شده ولی پاره نشده باشد.

عوامل خطر

عوامل مختلفی وجود دارند که احتمال خطر این آسیب را افزایش می دهند. این موارد عبارتند از:

• جنسیت مونث: به دلیل تفاوت های آناتومیک، استقامت عضلانی و تاثیرات هورمونی در زنان، احتمال وقوع این آسیب در آنها بیشتر از مردان است.
• فعالیت در ورزش هایی مثل فوتبال، بسکتبال، ژیمناستیک و اسکی.
• قرار گرفتن در وضعیت نامناسب
• استفاده از زانوبندهایی که به خوبی از زانو محافظت نمی کنند.
• استفاده از تجهیزات ورزشی ناکارامد و ضعیف مثل بایندینگ های اسکی که در جای خود ثابت نیستند و لق می خورند.
• بازی کردن بر روی زمین های چمن مصنوعی

عوارض و پیامدها

افرادی که آسیب ACL را تجربه می کنند، شانس بیشتری برای ابتلا آرتروز یا ورم مفاصل و استخوان ها در ناحیه زانو دارند. حتی اگر برای بازسازی رباط صلیبی، عمل جراحی نیز صورت گیرد، ممکن است بیمار به دنبال آن به آرتریت مبتلا گردد.

عوامل متعددی وجود دارند که احتمال ابتلا به آرتریت را افزایش می دهند؛ مثل شدت آسیب اولیه، وجود آسیب های مرتبط در مفصل زانو یا میزان فعالیت پس از درمان.

پیشگیری

ورزش و تمرینات مناسب می‌تواند به کاهش احتمال پارگی رباط صلیبی کمک کند. تمرینات فیزیوتراپی وتوان‌بخشی، مربی ورزشی یا سایر متخصصان در زمینه پزشکی ورزشی می‌توانند به پیشگیری از ای آسیب ها کمک کنند.

برنامه‌هایی باعث کاهش خطر این آسیب ها می شوند، عبارتند از:

• تمرینات تقویت عضلات پا و به خصوص عضلات همسترینگ برای بالابردن تعادل در قدرت عضلات پا
• ورزش برای تقویت بخش مرکزی بدن، از جمله باسن، لگن و ناحیه پایین شکم.
• تمرین برای بهبود طرز قرارگیری زانو در زمان پریدن و فرود آمدن در ورزش
• تمرین برای کنترل بدن در زمان توقف و تغییر جهت‌های ناگهانی در ورزش

تمرینات تقویت عضلات پا، باسن و مرکز بدن و تمرین برای بهبود تکنیک های پریدن و فرود آمدن می تواند احتمال وقوع آسیب های پارگی رباط صلیبی زانو را در زنان ورزشکار نیز کاهش دهد.

البته در عین حال باید گفت که به نظر نمی‌رسد که پوشیدن زانوبند کمکی برای جلوگیری از پارگی رباط صلیبی بکند.

تشخیص

پزشک حین معاینات فیزیکی، زانوی آسیب دیده را به لحاظ وجود التهاب و درد بررسی می کند و آن را با زانوی سالم مقایسه می کند. پزشک همچنین برای بررسی دامنه حرکتی و عملکرد مفصل زانو، آن را به اطراف می چرخاند و حرکت می دهد.

معمولا تشخیص پارگی رباط صلیبی زانو، تنها با معاینه فیزیکی نیز امکان پذیر است اما ممکت است برای رد علل و عوامل دیگر ایجاد این آسیب نیاز به انجام آزمایشات زیر داشته باشید:

• تصویر برداری اشعه ایکس: برای این که مشخص گردد شکستگی استخوان وجود نداردف نیاز به تصاویر اشعه ایکس است. با این حال، در تصاویر اشعه ایکس، نمی‌توان بافت‌های نرم مثل رباط‌ها یا تاندون‌ها را تشخیص داد.
• تصویر برداری ام آر آی (MRI): به کمک این تکنیک تصویربرداری، با استفاده از امواج رادیویی و در یک زمینه مغناطیسی قوی عکس برداری از هر دو نوع بافت نرم و سخت بدن صورت می گیرد. تصاویر ام آر آی می‌توانند پارگی رباط صلیبی قدامی و دیگر آسیب‌های احتمالی به سایر بافت‌های زانو را نشان دهند.
• سونوگرافی: در این روش، برای دیدن ساختارهای داخلی بدن از امواج صوتی استفاده می شود. برای بررسی آسیب‌های وارده به رباط ها و لیگامان ها، تاندون و ماهیچه‌های زانو، ممکن است از سونوگرافی استفاده شود.

درمان

مراقبت‌های فوری اولیه‌، می توانند بلافاصله بعد از آسیب به زانو، درد و التهاب را کاهش دهند. اقدامات خود مراقبتی زیر را می توانید در خانه انجام دهید:

• استراحت کنید: استراحت باعث می شود که فشار وارد شده به زانو کمتر شود و آسیب آن بهبود پیدا کند.  
• از کمپرس یخ استفاده کنید: زمانی که بیدار هستید، هر دو ساعت یک بار  از گذاشتن یخ بر روی زانو به مدت 20 دقیقه استفاده کنید.
• زانو را با بانداژ ببندید: از یک بانداژ الاستیک در دور زانوی خود جهت فشرده کردن محل آسیب دیده استفاده کنید.
• زانو را از زمین بلند کنید: دراز بکشید و زانو‌ی خود را روی یک بالشت قرار دهید.

توانبخشی

درمان پزشکی برای آسیب ACL با چندین هفته درمان توابخشی همراه است. در این روند، یک فیزیوتراپ آموزش دیده، آموزش‌های لازم را جهت انجام تمرینات لازم در خانه و یا مراکز درمانی به بیمار خواهد داد.

همچنین ممکن اس لازم باشد که بیمار از زانوبند برای تثبیت زانو و عصا برای کاهش فشار وارده به زانوی خود استفاده نماید.

هدف فعالیت‌های توانبخشی، کاهش درد و التهاب در ناحیه آسیب‌دیده و بازگشت کامل دامنه‌ حرکتی زانو است. همچنین تقویت عضلات این ناحیه نیز از اهداف اصلی درمان است.

جراحی

در شرایط زیر، پزشک ممکن است انجام جراحی را پیشنهاد کند:

• اگر فرد آسیب دیده ورزشکار است و قصد ادامه‌ فعالیت ورزشی را دارد. مخصوصا که زمینه ورزشی فرد شامل حرکات پرشی و چرخشی می باشد.
• زمان یکه بیش از یک رباط یا منیسک در زانو‌ آسیب دیده باشد.
•  زمانی که آسیب وارد شده به زانو‌ باعث پیچ خوردن زانو‌ در فعالیت‌های روزانه شود.

بازسازی و ترمیم ACL توسط یک جراح یا خارج ساختن رباط آسیب ‌دیده و جایگزینی آن با قسمتی از تاندون؛ یعنی بافتی شبیه به رباط که موجب اتصال عضله به استخوان می‌گردد، صورت می‌گیرد. این جایگزینی بافت را تحت عنوان پیوند می شناسند.

جراح،  تاندون مورد استفاده را از سایر بخش‌های زانوی بیمار و یا از زانوی یک فرد اهداکننده برمی دارند.

بعد از جراحی، نیاز به یک دوره فیزیوتراپی و توابخشی دیگر وجود دارد. جراحی ترمیم رباط صلیبی زانو زمانی به موفقیت انجام می گیرد و می تواند ثبات عملکرد زانو را بازگرداند که با توابنخشی همراه باشد.

مدت زمان مشخصی وجود ندارد که بتوان گفت بعد از آن ورزشکاران می توانند فعالیت های ورزشی خود را از سر بگیرند. تحقیقات اخیر نشان داده است که حدود یک سوم از ورزشکاران، معمولا بعد از گذشت دو سال متحمل یک آسیب دیگر در همان زانو و یا در زانوی مقابل می شوند. بنابراین هرچه دوران نقاهت بعد از عمل طولانی تر باشد بهبود بهتر صورت می گیرد و احتمال آسیب های مجدد کمتر خواهد شد.

به طور کلی می توان گفت که برای بیشتر ورزشکارانف حدودا یک سال و یا بیشتر زمان میبرد تا بتوانند فعالیت ورزشی خود را با اطمینان و بدون خطر ادامه دهند. پزشکان و متخصصان فیزیوتراپی، معمولا تست هایی برای بررسی استقامت، مقاومت وعملکرد زانو طی دوره های توانبخشی انجام می دهند.

برای اطمینان از این که زانوی آسیب دیده مجددا مورد این آسیب قرار نخواهد گرفت، بهتر است که قبل از بازگشت به فعالیت های سابق، دامنه حرکتی زانو و استقامت و بهبود عملکرد آن به طور دقیق مورد سنجش و بررسی قرار گیرد.

مرجع

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/acl-injury/symptoms-causes/syc-20350738