راهنمای فتق

فتق چیست؟

حتی اگر شکم شش تکه ای نداشته باشید، باز هم شکمتان دارای دیواره ای عضلانی است که امعاء و احشاء داخلی را در جای خود نگه می دارد و کمک می کند بتوانید راحت تر حرکت کنید فتق زمانی اتفاق می افتد که بخشی از بدن شما از یک نقطه ضعیف یا یک منفذ در دیواره عضله به بیرون فشار می آورد؛ مثل یک تیوب داخلی که از سوراخی در یک تایر فرسوده بیرون می زند افراد ممکن است به انواع مختلف فتق دچار شوند، اما این عارضه اغلب در جایی بین ران و قفسه سینه بروز می کند

علائم و نشانه های فتق

معمولا فتق ناراحتی خاصی برای فرد ایجاد نمی کند بلکه فقط برآمدگی و یا توده ای را در شکم و یا کشاله ران خود مشاهده می کنید گاهی اوقات نیز تنها زمانی این برآمدگی را احساس می کنید که می خندید، سرفه می کنید یا به خودتان فشار می آورید، مثلا یک شیء سنگین را جا به جا می کنید در این حالت اغلب می توانید این توده را با فشار به جای خود برگردانید همچنین ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:

• برآمدگی به مرور زمان بزرگتر شود

• احساس سیری مداوم داشته باشید

• در اطراف توده، احساس درد شدید، درد خفیف یا فشار کنید

• زمانی که جسمی را از روی زمین بلند می کنید، احساس درد کنید

فتق کشاله ران

این نوع فتق، از شایع ترین انواع آن است که اغلب نیز در مردان رایج است اما زنان نیز گاهی در دوران بارداری به آن دچار می شوند این اتفاق زمانی می افتد که چربی یا حلقه ای از روده به دلیل ضعف بخش پایین شکم، به کشاله ران هل داده می شود این نوع فتق می تواند مادرزادی بوده و یا به دلایل زیر ایجاد شده باشد:

• با بالا رفتن سن، چنان که عضلات به مرور زمان فرسوده می شوند

• سرفه های مزمن، چنان که در افراد سیگاری وجود دارد

• فشار ناشی از فعالیت جسمی یا رفتن به دستشویی

فتق رانی فمورال

این نوع فتق نیز شبیه فتق کشاله ران است، اما در قسمت دیگری از کشاله ران ایجاد می شود زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به چنین فتقی هستند اگرچه این نوع فتق زیاد شایع نیست، اما می تواند خطرناک باشد ممکن است فرد متوجه علائم آن نشود تا آنکه عضله در اثر فشار، شکافی بردارد وروده از آن بیرون بزند که به آن اختناق strangulation می گویند در این شرایط، توده ی برآمده سخت و حساس خواهد شد و ممکن است درد شدید در ناحیه شکم، حالت تهوع یا استفراغ ایجاد کند اگر دچار این علائم شدید، حتما بلافاصله به پزشک مراجعه کنید

فتق شکمی entral

این نوع فتق معمولا بین ناف و قفسه سینه ایجاد می شود این اتفاق زمانی می افتد که برخی از بافت ها یا روده ها از میان عضلات شکم بیرون می زنند در شرایط زیر احتمال بروز این نوع فتق بیشتر است:

• در صورتی که اضافه وزن زیاد داشته باشید

 • در صورت داشتن سرفه های مداوم

• اگر زیاد اجسام سنگین بلند می کنید، مثل کارهای ساختمانی

• اگر زمانی که در توالت نشسته اید، زیاد زور می زنید

• اگر زیاد استفراغ می کنید

فتق برشی Incisional

فتق برشی معمولا در افرادی که جراحی شکمی داشته اند رایج تر است این نوع فتق زمانی بروز می کند که زخم ناشی از جراحی تا قبل از بهبودی کامل، تحت فشار قرار گیرد اگر در حین بهبودی، دچار مشکلی مثل عفونت شوید، احتمال بیشتری برای بروز این نوع فتق وجود دارد تنها روش برطرف ساختن فتق برشی، یک جراحی دیگر است اما اغلب درمان آن دشوار است

فتق حجاب حاجز یا هیاتال Hiatal

با این نوع فتق، بخشی از معده فرد از دیافراگم بیرون می زند و به قفسه سینه وارد می شود دیافراگم، یک ورق عضله بین شکم و قفسه سینه است در این شرایط بیمار برآمدگی را مشاهده نمی کند، اما ممکن است سوزش سر دل یا درد قفسه سینه داشته باشد و یا مزه ترشی در دهان خود حس کند افراد بالای ۵۰ سال و زنان باردار بیشتر احتمال دارد که به این نوع فتق دچار شوند بارداری می تواند بر روی شکم فشار وارد کرده و عضلات آن را ضعیف کند این نوع فتق معمولا با تجویز دارو و تغيير شيوه زندگی مثل خوردن وعده های کوچکتر به جای سه وعده غذایی بزرگ و يا دراز نکشیدن تا ۳ ساعت پس از خوردن غذا، قابل درمان است

فتق در کودکان

زمانی که یک کودک به فتق مبتلا می شود، معمولا فتق از نوع کشاله ران یا فتق ناف است فتق کشاله ران در کودکانی که زودتر از موعد به دنیا آمده اند و یا در پسرانی که بیضه هایشان در کیسه بیضه قرار نگرفته است، رایج تر است فتق نافی  Umbilical درست در اطراف ناف اتفاق می افتد این نوع فتق معمولا آسیبی برای کودک در پی ندارد و اغلب تا سن ۲ سالگی خود به خود از بین خواهد رفت

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

با اینکه فتق در ابتدا یک برآمدگی بی خطر است، اما می تواند با گذشت زمان بزرگتر شده و ایجاد ناراحتی کند در برخی موارد، حتی ممکن است این عارضه تهدید کننده نیز باشد بنابراین حتی اگر فتقی دارید که مشکل چندانی به نظر نمی رسد، باز هم بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت آن را بررسی کند هرگاه نشانه های فتق؛ مثلا یک توده و یا برآمدگی غیر قابل توضیح را مشاهده کردید، بهتر است آن را با پزشک خود در میان بگذارید

این وضعیت چه وقت اورژانسی می شود؟

اگر حلقه ای از روده در فتق به دام بیافتد، فرد دچار مشکلی جدی به نام حبس می شود این مشکل، جریان ضایعات را در بدن مسدود می کند اگراین حبس یا به دام افتادگی شدید باشد، جریان خون روده می تواند قطع شود در صورتی که فتق دارید و این علائم را نیز در خود مشاهده می کنید، بهتر است فورا به پزشک مراجعه کنید:

• اگر توده و برآمدگی به رنگ تیره، بنفش یا قرمز درآمده است

• اگر گاز معده یا مدفوع دفع نمی شود

• اگر تب می کنید

• اگر دردتان به سرعت بدتر می شود

• اگر استفراغ می کنید و یا معده تان ناراحت است

معاینات و آزمایشات

در بیشتر موارد، پزشک می تواند با معاینات فیزیکی وجود فتق را تشخیص دهد او ممکن است از شما بخواهد که بایستید و سرفه کنید تا فتق راحت تر قابل مشاهده باشد اگر پزشک کاملا از تشخیص خود مطمئن نباشد، می تواند از آزمایشات تصویربرداری برای مشاهده فتق استفاده کند این آزمایشات عبارتند از:

•سونوگرافی: امواج صوتی با فرکانس بالا می تواند یک تصویر از اندام های داخلی شما ایجاد کند

•سی تی اسکن: در این شرایط، اشعه ایکس از زوایای مختلف به بدن تابانده و عکس گرفته می شود سپس این عکس ها با هم ترکیب خواهد شد تا یک تصویر کامل تر به دست بیاید

•ام آر آی MRI: با استفاده از امواج رادیویی و مغناطیسی قدرتمند، تصاویر دقیق و جزئی تر ارائه می کند

درمان: انتظار همراه با مراقبت

همیشه لازم نیست فتق را درمان کنید فتق اطراف ناف در کودکان معمولا خود به خود بهبود می یابد از این رو، پزشک در این شرایط توصیه می کند که تا سن ۵ سالگی کودک برای درمان صبر کنید همچنین در بزرگسالان و به خصوص در شرایطی که جراحی می تواند برای فرد خطرناک باشد، پزشک فتق را تا زمانی که کوچک است و مشکلی برای فرد ایجاد نکرده است زیر نظر می گیرد و اقدام به عمل جراحی نمی کند

درمان: جراحی

درمان اصلی برای هر نوع فتق، یک عمل جراحی است که فتق را در یک توری قرار می دهد که به حمایت از دیواره اطراف شکم کمک می کند ممکن است جراحی از نوع باز باشد که طی آن پزشک یک شکاف طولانی در پوست شما ایجاد می کند و قسمت مورد نظر را کاملا باز می کند و یا از نوع جراحی لاپاروسکوپی باشد که در آن پزشک از چند شکاف کوچکتر استفاده می کند ممکن است از طریق جراحی لاپاراسکوپی سریع تر بهبود یابید اما برخی مطالعات نشان می دهند که در این عمل، احتمال عود فتق بیشتر است

آیا بستن فتق بند به بهبود شرایط کمک می کند؟

واقعا چنین نیست این وسیله ی پارچه ای که مانند یک شکم بند به کمر شما بسته می شود و یا مانند لباس زیر، پوشیده می شود، شما را بهتر نخواهد کرد ممکن است نیاز باشد که بعد از جراحی برای مدت کوتاهی از فتق بند استفاده کنید، اما باید دید پزشک در این مورد چه توصیه ای دارد همین امر در مورد نوار چسب، بانداژ و هر چیز دیگری که برای ثابت نگه داشتن فتق وجود دارد نیز صدق می کند این وسایل فتق را درمان نخواهند کرد و مانع از جدی تر شدن علائم نخواهند شد

چگونه از بروز فتق پیشگیری کنیم؟

اگر نکات زیر را مدنظر داشته باشید، می توانید خطر ابتلا به فتق را کاهش دهید:

• اگر سرفه یا عطسه مداوم دارید، با پزشک خود صحبت کنید ترک سیگار نیز برای این شرایط مفید است

• برای پیشگری از یبوست، میوه، سبزیجات و غلات کامل مصرف کنید

• به کمک رژیم غذایی و ورزش، وزن خود را متناسب نگه دارید

• به هنگام فعالیت های فیزیکی، موقعیت خود را به درستی حفظ کنید مثالا زمانی که می خواهید جسم سنگینی را از روی زمین بلند کنید؛ به جای کمرتان، زانوی خود را خم کنید