بوتولیسم چیست؟

بوتولیسم چیست؟

از میان انواع مختلف بیماری هایی که به دنبال مصرف بعضی از مواد غذایی ایجاد می شود، بوتولیسم یکی از خطرناک ترین آنها محسوب می شود.

این بیماری می تواند بسیار تهدید کننده باشد و حتی باعث فلج افراد شود، هرچند که این شرایط نسبتا نادر است.

بوتولیسم معمولا با میوه ها و سبزیجات کنسروی که در منزل تهیه می شوند، مرتبط است. مواد غذایی کنسرو شده صنعتی نیز می تواند حاوی باکتری هایی باشد که باعث ایجاد بوتولیسم می شوند. اما امروزه این موارد کمتر یافت می شود.

بوتولیسم توسط نوعی باکتری به نام کلوستریدیوم بوتولینوم (C. botulinum) ایجاد می شود.

 این باکتری نوعی نوروتوکسین آزاد می کند که در واقع سمی است که به سیستم عصبی حمله می کند.  

انواع بوتولیسم

یکی از راه های ورود این سم به بدن، مصرف غذاهای آلوده و فاسد است. اما از راه های دیگر از جمله موارد زیر نیز ممکن است به این سم آلوده شوید:

• بوتولیسم کودکان: اگر نوزادی تا سن 6 ماهگی، هاگ یا تخم حاصل ازاین باکتری را ببلعد و سپس این هاگ تبدیل به باکتری ‌شود. کودکان ممکن است از طریق گرد و خاک (که این مورد بسیار شایع است) و یا با خوردن عسل این باکتری را دریافت کنند. این باکتری در روده نوزاد رشد کرده و سم آزاد می کند.
• بوتولیسم زخم: تخم‌های بوتولیسم می توانند از طریق زخم های باز و مخصوصاً زخم‌های عمیق به بدن راه پیدا کرده، به آرامی رشد کنند و در نهایت نیز سم آزاد کنند. این نوع بوتولیسم بیشتر در افرادی اتفاق می افتد که هروئین یا مواد مخدر تزریقی دیگر مصرف می‌کنند.  
• بوتولیسم استنشاقی: استنشاق سم بسیار نادر است، اما در برخی از کشورها که سلاح های بیولوژیکی در آن ها مورد استفاده قرار گرفته است، شیوع چنین سمی در هوا وجود خواهد داشت و می تواند کشنده باشد.

علائم و نشانه ها

مهم نیست که فرد چگونه به بوتولیسم مبتلا شده باشد، نشانه ها معمولا یکسان است. بارزترین نشانه این بیماری، ضعفی است که از هر دو طرف صورت آغاز می شود و سپس به سمت گردن می آید و در نهایت نیز به کل بدن سرایت می کند. سایر نشانه های اولیه عبارت اند از :

• دوبینی یا تاری دید
• افتادگی پلک ها
• مشکلات بلع
• لکنت زبان
• تنگی نفس

سایر علائمی که ممکن است در پی این نشانه ها ایجاد شوند، عبارتند از استفراغ، درد شکم و اسهال.

کمی بعدتر ممکن است دشواری در ادرار کردن و یا یبوست شدید نیز وجود داشته باشد.

اگر این بیماری به صورت درمان نشده رها شود، علائم آن می تواند به فلج دست ها، پاها و عضلاتی منجر گردد که برای تنفس مورد استفاده قرار می گیرند. نوزادان مبتلا به بوتولیسم نیز دارای علائم زیر هستند:

• بی حالی
• توان عضلانی بسیار ضعیف که از سر و گردن آغاز می شود و به سمت پایین ادامه پیدا می کند.
• سوء تغذیه
• گریه های ضعیف

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

علائم بوتولیسم غذایی، معمولا طی 18 الی 36 ساعت بعد از خوردن غذای مسموم و حاوی باکتری بروز می کند. اما این علائم ممکن است 6 ساعت بعد نیز آشکار شوند.

در برخی موارد، نشانه های بوتولیسم ممکن است یک هفته تا 10 روز بعد از قرار گرفتن در معرض مواد مسموم، بروز کند.  

علائم بوتولیسم نوزادان معمولا تا 14 روز قابل مشاهده نیست.

نوزاد مبتلا به بوتولیسم، ممکن است بیحال و خواب آلود بوده و یا زیادی گریه کند. همچنین ممکن است دچار بی اشتهایی یا یبوست شود.

اگر فردی را از اطرافیان خود مشاهده کردید که دچار علائم بوتولیسم است، بهتر است هرچه سریع تر با اورژانس تماس بگیرید. در این شرایط ممکن است فرد دچار نارسایی تنفسی گردد که نیاز به توجه و بررسی فوری دارد.

عوارض احتمالی

بوتولیسم می تواند علائم شدید و حاد ایجاد کند، اما از فردی به فرد دیگرانتقال نمی یابد. با این حال اگر به این بیماری مبتلا شده باشید، به احتمال زیاد مجبور خواهید بود برای بررسی های بیشتر و درمان، مدتی در بیمارستان بمانید.

اگر مورد مسمومیت تان حاد و شدید باشد، ممکن است دچار مشکلات تنفسی طولانی مدت مثل تنگی نفس یا خستگی زودرس باشید.

با درمان مناسب، این مسمومیت به کلی برطرف خواهد شد. این که طی چه مدت بعد از شروع درمان بهبود یابید، به شدت بیماری بستگی دارد. در شرایطی که بیماری خفیف باشد، برای رسیدن به بهبودی کامل به هفته ها یا ماه ها زمان نیاز است و در موارد شدیدتر ممکن است ماه ها یا سال ها طول بکشد تا فرد بهبودی کامل حاصل کند.

در صورتی که بوتولیسم درمان نشودف ممکن است بسیار تهدید کننده و خطرناک باشد.

اما معمولا بین 90 تا 95 درصد از موارد، بیماران بهبود پیدا می کنند.  

تشخیص و آزمایشات

پزشک معمولا فرایند تشخیص را با یک معاینه فیزیکی آغاز می کند، به دنبال علائم بوتولیسم از جمله ضعف عضلانیف صدای ضعیف و پلک های افتاده می گردد. همچنین ممکن است در مورد غذایی که بیمار خورده است از او سوال کند.

پزشک همچنین برای تایید تشخیص خود ممکن است آزمایش نمونه خون یا مدفوع تجویز کند.

اگر تشخیص بوتولیسم مورد تایید قرار گرفت، در این صورت ممکن است لازم باشد که مواد غذایی مسموم را به آزمایشگاه بیاورید تا مورد بررسی قرار گیرد.

روند این آزمایشات چند روزی طول می کشد و تا اماده شدن نتایج آزمایش، پزشک می تواند به رد سایر بیماری های احتمالی بپردازد. علائم بوتولیسم می تواند شبیه به علائم سکته یا سندرم گیلن باره  باشد که در آن سیستم ایمنی بدن به اعصاب حمله کرده و باعث فلج می شود.     

درمان

پزشک تلاش می کند شما را در بیمارستان بستری کند تا درمان متناسب با مورد بیماری تان را دریافت کنید. بسیته به شدت و شرایط بیاری، این درمان ها عبارتند از:

• ضد سم بوتولیسم (Antitoxins): درمان اصلی برای بوتولیسم دارویی به نام آنتی توکسین یا همان ضد سم است که با سموم موجود در جریان خون تداخل ایجاد می کند. این داروها اغلب می تواند مانع از بدتر شدن علائم   گردند.
• آنتی بیوتیک ها: اگر مورد بیماری بوتولیسم زخمی باشد، گاهی اوقات این داروها ممکن است موثر واقع شوند. این داروهای باکتری کُش را برای  انواع  دیگر بوتولیسم مورد استفاده قرارنمی دهند.
• کمک به تنفس: اگر بوتولیسم، عضلات تنفسی را تحت تاثیر قرار دهد، ممکن است فرد به دستگاه تنفس مصنوعی نیاز داشته باشد و اگر شدت بیماری خیلی زیاد باشدف ممکن است تا ماه ها نیاز به استفاده از این دستگاه داشته باشید.
• درمان: ممکن است طی روند درمان به برنامه هایی برای کمک به بلع، گفتار درمانی و بهبود دیگر عملکرد های بدن نیاز داشته باشید.

پیشگیری از بوتولیسم

اگر معمولا غذایتان را در خانه تهیه می کنید، حتما حدالامکان از پاکیزه بودن دست ها، ظروف و لوازم آشپزخانه اطمینان حاصل کنید. غذا را طوری نگهداری کنید که به باکتری آلوده نشود.

سم بوتولیسم معمولا در دمای خیلی بالا از بین می رود. بنابراین اگر غذاهای کنسروی از بیرون تهیه می کنید، حتما برای از بین بردن باکتری ها، قبل از مصرف آنها را به مدت 10 دقیقه بجوشانید.

همچنین منجمدسازی و نگهداری غذا در یخچال نیز از رشد سم بوتولینیوم سی جلوگیری می کند.

نشانه های وجود این سم در مواد غذایی عبارتند از:

• قوطی کنسروی که دارای برآمدگی است.

• اگر هنگام باز کردن قوطی کنسرو، کف یا مایع از آن بیرون می ریزد.
• اگر محتویات کنسرو  دارای بوی نامطبوع یا غیر طبیعی باشند.

اگر قوطی کنسروی تهیه کرده اید که دارای برآمدگی است، بهتر است که آن را باز نکرده و دور بیاندازید. همچنین اگر غذا دارای بوی غیر عادی یا نامطبوع است، آن را مزه نکنید. موارد دیگری که باید به خاطر داشته باشید عبارتند از:

• هرگز به کودکان زیر یک سال، عسل یا شربت ذرت نخورانید.
• اگر معتاد به مصرف هروئین هستید، هرگز از سوزن های مشترک استفاده نکنید. سعی کنید به دنبال یک پزشک خوب بگردید تا به شما کمک مند اعتیادتان را ترک کنید.

مرجع

http://www.webmd.com/food-recipes/food-poisoning/what-is-botulism#1