روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید)

معرفی بیماری

رماتیسم مفصلی نوعی اختلال التهابی مزمن است که می تواند به جز مفاصل، سایر قسمت های بدن را نیز درگیر کند این بیماری در برخی افراد آسیب های وسیعی بر سایر اندام های بدن از جمله پوست، چشم ها، ریه ها، قلب و عروق خونی وارد می کند رماتیسم مفصلی اختلالی خود ایمنی است که درآن سیستم ایمنی اشتباها به سلول های سالم برخی از بافت های بدن حمله می کند برخلاف آرتروزاستئوآرتریت که آسیب ساییدگی مفاصل را به دنبال دارد، رماتیسم مفصلی پوشش مفصلی را تحت تأثیر قرار داده و باعث ورم دردناکی می شود که در نهایت به خوردگی و از بین رفتن استخوان ها و تغییرشکل مفاصل می انجامد التهاب اشی از این بیماری می تواند به اندام های دیگر نیز آسیب وارد کند اگرچه انواع داروهای جدید، درمان را راحت تر کرده است، اما نوع وخیم این بیماری می تواند موجب معلولیت های جسمی گردد

علائم و نشانه ها

علائم رماتیسم مفصلی عبارتند از:

• مفاصل دردناک، داغ و ملتهب

• خشکی مفاصل که غالبا به هنگام صبح یا در اثر عدم فعالیت بدتر می شود

• خستگی، تب، کاهش وزن رماتیسم مفصلی در مراحل اولیه برروی مفاصل کوچک تر، به خصوص مفاصل انگشتان دست و پا تاثیرمی گذارد همچنان که بیماری پیشرفت می کند، علائم به مچ دست، زانو، مچ پا، آرنج، مفصل ران و شانه ها گسترش می یابند در اغلب موارد علائم بیماری درمفاصل هر دو طرف بدن اتفاق می افتد حدود ۴۰ درصد از افراد مبتلا به رماتیسم، علائم غیر مفصلی را نیز تجربه می کنند این بیماری می تواند بر بسیاری از ساختار های غیر مفصلی از جمله موارد زیر تاثیر بگذارد:

• پوست

• چشم ها

• ریه ها

• قلب

• کلیه ها

• غدد بزاقی

• بافت عصبی

• مغذ استخوان

• عروق خونی شدت علائم رماتیسم متغیر است و حتی می تواند رفت و برگشت کند دوره های شدت بیماری را دوره فَوَران می گویند که گاه فروکش می کند و دوره ای از برطرف شدن درد و التهاب جای آن را می گیرد به مرور زمان رماتیسم می تواند باعث جابجایی و تغییر شکل مفاصل می شود

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورتی که دچار درد و التهاب مداوم مفاصل هستید به پزشک مراجعه کنید

علت ها

رماتیسم مفصلی زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن به سلول های سینوویوم synoium بعضی از مفاصل حمله کرده و موجب تغییراتی در آنها می شوند سینوویوم لایه ای از سلول ها است که سطح درونی کپسول مفصلی را فرش می کنند و موجب ترشح مایع مفصلی می شوند این امر درنهایت باعث تخریب غضروف ها واستخوان های درون مفصل می شود تاندون ها و رباط هایی که مفصل را در کنار هم نگه داشته اند ضعیف و کشیده می شوند مفصل به تدریج فرم طبیعی و تعادل خود را ازدست می دهد پزشکان از این که چه وقت این بیماری شروع می شود، اطلاع دقیق ندارند با این حال، به نظرمی رسد که یک عامل ژنتیکی در ایجاد این بیماری دخیل است ژن ها درحقیقت عامل بروز این بیماری نیستند، اما می توانند ما را در مقابل عوامل محیطی مثل عفونت بر اثر ویروس یا باکتری که در ایجاد این بیماری نقش دارند، آسیب پذیر تر کنند

عوامل خطر ابتلا به رماتیسم مفصلی

عواملی که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند عبارتند از:

• جنسیت: رماتیسم مفصلی در زنان شایع تر است

• سن: این بیماری می تواند در هر سنی بروز کند، اما شیوع آن بین سنین ۴۰ تا ۶۰ سال بیشتر است

• سابقه بیماری خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده تان به این بیماری مبتلا باشد، خطر ابتلا به آن برای شما بیشتر است

 • استعمال دخانیات: سیگار کشیدن خطر ابتلا به رماتیسم مفصلی را افزایش می‌دهد، به‌خصوص اگر زمینه‌ ارثی این بیماری را نیز داشته باشید همچنین به نظر می‌رسد که شدت این بیماری در افراد سیگاری بیشتر است

• عوامل محیطی: با اینکه این عامل زیاد در نظر گرفته نمی‌شود، ولی قرار گرفتن در معرض موادی چون آزبست و سیلیس می‌تواند خطر ایجاد رماتیسم مفصلی را افزایش دهد شانس ابتلا به بیماری های خود ایمنی از جمله رماتیسم مفصلی در کارگران ساختمان که در معرض گرد و خاک زیاد قرار دارند، بیشتر است

• چاقی مفرط: افراد چاق یا دارای اضافه وزن، تا حدی بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری می باشند، به خصوص زنانی که در حدود ۵۵ سالگی دچار رماتیسم مفصلی می شوند

عوارض و پیامدها

رماتیسم مفصلی خطر ابتلا به این بیماری ها را در شما افزایش می دهد:

• پوکی استخوان: روماتیسم به تنهایی یا با مصرف داروهایی که برای درمان این بیماری استفاده می شود، می تواند باعث ضعیف وشکننده شدن استخوان ها شود

• ندول های روماتیسمی Rheumatoid nodules: این توده‌های بافتی، معمولاً در اطراف مناطق تحت‌فشار مانند آرنج ایجاد می‌شوند با این حال این ندول ها می توانند در هر جای دیگر بدن از جمله ریه ها به وجود بیایند

• خشکی دهان و چشم‌ها: افراد مبتلا به رماتیسم بیشتر درخطر ابتلا به سندرم شوگرن Sjogren's syndrome قرار دارند، اختلالی که طی آن میزان رطوبت دهان و چشم‌ها کاهش میابد

• عفونت ها: خود این بیماری و بسیاری از داروهای استفاده‌ شده برای مبارزه با آن، می تواند دستگاه ایمنی بدن را ضعیف کرده و خطر ایجاد عفونت را افزایش دهند

• ترکیب غیرعادی بدن: نسبت چربی بدن معمولا در افراد مبتلا به رماتیسم مفصلی، بالاتر است حتی در افرادی که شاخص جرم بدنی BMI آنها نرمال است، این مشکل وجود دارد

• سندرم تونل کارپالcarpal tunnel syndrome: اگر رماتیسم مفصلی مچ دست را درگیر کند، التهاب ناشی از آن می‌تواند عصب اصلی سرویس‌دهنده به دست و انگشتان را تحت‌فشار قرار دهد

• مشکلات قلبی: رماتیسم مفصلی می‌تواند خطر سفت و مسدود شدن عروق را افزایش داده و همچنین باعث التهاب کیسه‌ی دربرگیرنده‌ی قلب شود

• بیماری های ریوی: افراد مبتلا به رماتیسم مفصلی، بیشتر درخطر ابتلا به التهاب و ایجاد زخم در بافت ریه ها هستند که این می‌تواند موجب تنگی نفس پیش‌رونده شود

• بیماری لنفوم Lymphoma: رماتیسم مفصلی خطر ابتلا به بیماری لنفوم را نیز افزایش می دهد این بیماری، گروهی از سرطان های خون است که در سیستم لنفاوی بروز می کند

آزمایشات و تشخیص بیماری

در مراحل اولیه بیماری، تشخیص رماتیسم مفصلی مشکل است زیرا نشانه های اولیه این بیماری شبیه بسیاری از بیماری های دیگر است همچنین هیچگونه آزمایش خون و یا معاینه ای برای تشخیص درمراحل اولیه وجود ندارد در حین معاینه، پزشک تورم، قرمزی و گرمی مفاصل و همچنین رفلکس و قدرت عضلانی را بررسی می کند

آزمایشات خون درافرادی که دچار روماتیسم مفصلی هستند میزان رسوب گلبول قرمز ارزیابی می شود که نشان دهنده روند التهاب دربدن است ودرصورت وجود رسوب دربدن فرد دچار التهاب استآزمایش دیگری که برای تشخیص روماتیسم انجام می شود آزمایشP یا ارزیابی پادتن های بدن است در این آزمایش، پادتن‌های ضد پپتید حلقوی شناسایی می‌شوند

آزمایشات عکسبرداری پزشک ممکن است برای مشاهده پیشرفت رماتیسم با گذشت زمان در مفاصل، انجام عکسبرداری اشعه ایکس را توصیه کند ام آر آی و سونو گرافی هم می توانند به تشخیص شدت بیماری کمک کنند

درمان بیماری

هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد اما تحقیقات اخیر نشان می دهد که اگر در مراحل اولیه بیماری درمان با داروهای ضد التهاب آغاز شود، تخفیف و بهبود علائم بهتر صورت می گیرد این دارو ها می تواند درد را تسکین داده و روند آسیب مفصلی را کندتر کند زمانی بهتر صورت انجام فیزیوتراپی کمک می کند تا روشهایی برای محافظت ازمفاصل خود را یاد بگیرید اگر آسیب وارده به مفاصل بسیارشدید باشد، انجام عمل جراحی لازم است

داروها نوع داروهایی که توسط پزشک تجویز می شوند، به شدت و طول مدت بیماری بستگی دارد

• داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی NSAIDs: درد و التهاب را کاهش می دهند این داروهای بدون نسخه شامل ایبوپروفن ادویل، مورتن B و ناپروکسن سدیم الیو است داروهای قوی تری از این دست با نسخه پزشک در دسترس می باشند برخی از عوارض جانبی این داروها شامل زنگ زدن گوش، سوزش معده، مشکلات قلبی، و آسیبهای کلیوی و کبدی است

• استروئیدها Steroids: داروهای کورتیکو استروئید مانند پردنیزولون باعث کاهش التهاب و درد و کند شدن روند آسیب مفصلی می شوند عوارض جانبی این داروها شامل نازکی استخوان، افزایش وزن و دیابت است پزشکان معمولا استروئید را برای بهبود علائم حاد با هدف کاهش تدریجی دارو تجویز می کنند

• داروهای بهبود بخش ضد روماتیسمی DMARDs: این داروها پیشرفت بیماری را کند کرده، مفاصل و بافت های دیگررا ازآسیب دائمی حفظ می کنند رایج ترین انواع این داروها شامل متوترکسات methotrexate، لفلونامید  leflunomide، هیدروکسی کلروکوین hydroxychloroquine و سولفاسالزین sulfasalazine هستند عوارض جانبی این داروها متغیر است، اما می تواند شامل آسیب کبدی، آسیب های مغذ استخوان و عفونت های شدید ریه باشد

• عوامل بیولوژیک: این عوامل که با نام اصلاح‌ کننده‌های پاسخ بیولوژیکی نیز شناخته می‌شوند، نسل جدیدی از DMARDs هستند که شامل ابات اکسپت  abatacept، ادال میوماب adalimumab ، اناکینرا anakinra، سرتولیزاماب  certolizumab، اتانرسپت  etanercept ، گلومیوماب golimumab، اینفلکسی ماب infliximab، ریتوکسی ماب rituximab ، توسیلیزوماب tocilizumab و توفاسی تینیب tofacitinibمی‌باشند این داروها می‌توانند بخش‌هایی از دستگاه ایمنی را که التهاب ایجاد کرده و موجب آسیب به مفصل و بافت‌ها می‌شود، هدف قرار دهد این نوع داروها خطر ایجاد عفونت را افزایش می‌دهند DMARD های بیولوژیک زمانی بیشترین تاثیر را خواهند داشت که با DMARD غیربیولوژیک مثل متوترکسات methotrexate همراه می شوند

فیزیوتراپی ممکن است پزشک شما را به یک فیزیوتراپ یا یک کاردرمانگر ارجاع دهد تا به شما آموزش دهند چگونه مفاصل خود را انعطاف پذیر نگه دارید این درمانگران روش های جدیدی برای انجام فعالیت های روزمره به شما توصیه می کنند که نیازکمتری به استفاده ازمفاصل آسیب دیده داشته باشید مثلا اگرانگشتان دستتان دردناک اند، ممکن است بتوانید اجسام را با استفاده ازساعد خود بلند کنید استفاده ازوسایل کمکی می تواند باعث جلوگیری ازایجاد فشار بر وری مفاصل شود به عنوان مثال اگر چاقوی آشپزخانه مجهز به یک دسته اره ای باشد، می تواند از مفصل انشگتان ومچ دست شما محافظت کند استفاده ازوسایل خاص مانند قلاب دکمه می تواند پوشیدن لباس ها رابرایتان آسان ترکند فروشگا ه های تجهیزات پزشکی مکان خوبی برای تهیه این وسایل هستند

جراحی اگر دارودرمانی نتواند فرایند آسیب به مفاصل را کند کرده و یا آن را متوقف کند، ممکن است شما و پزشکتان عمل جراحی را برای ترمیم مفاصل آسیب‌دیده در نظر بگیرید عمل جراحی می تواند توانایی استفاده ازمفاصل را به شما برگردانده و موجب کاهش درد و تصحیح فرم مفصل شود جراحی روماتیسم مفصلی شامل یک یا چند مورد ازروشهای زیرمی باشد:

• سینووکتومی Synoetomy: این عمل جراحی برای برداشتن غشای سینوویال پوشش درونی مفصل دارای التهاب می باشد سینووکتومی می‌تواند بر روی مفاصل زانو، آرنج، مچ دست، انگشتان و مفاصل ران انجام گیرد

• ترمیم تاندون: التهاب و آسیب مفصل می تواند موجب کشیدگی و پارگی تاندون های اطراف مفاصل شود به علت پارگی و یا کشیدگی باشد جراح مکن است قادر به ترمیم این تاندون ها باشد

• جوش دادن مفصل: در مواردی که عمل تعویض مفصل ممکن نباشد، می‌توان عمل جوش دادن مفصل را به ‌صورت عمل جراحی و به ‌منظور تثبیت مفصل و تسکین درد انجام داد

• عمل تعویض کامل مفصل: در طول عمل تعویض مفصل، جراح قسمت‌های آسیب‌دیده‌ی مفصل را برداشته و به‌جای آن‌ها پروتزهای ساخته ‌شده از فلز و یا پلاستیک را قرار می‌دهد عمل جراحی همواره خطراتی چون خونریزی، عفونت و درد را به همراه دارد در مورد مزایا و معایب این روش درمانی با پزشک خود مشورت کنید

سبک زندگی و مراقبت های خانگی

اگر مبتلا به رماتیسم مفصلی هستید، می توانید با روشهای مراقبت ازخود به همراه استفاده ازدارو، علائم و نشانه های بیماری را کنترل کنید:

• به طور منظم ورزش کنید: با انجام ورزش های سبک می توانید به تقویت عضلات اطراف مفاصل کمک کرده و کمتراحساس خستگی کنید قبل ازشروع ورزش با پزشک خود مشورت کنید شاید لازم باشد درابتدا با پیاده روی، شناکردن و یا انجام حرکات سبک ایروبیک درآب شروع کنید ازانجام ورزشهایی که باعث صدمه به مفاصل آسیب دیده و ملتهب می شوند اجتناب کنید

• کمپرس گرم و سرد: گرما به کاهش درد و ناراحتی عضلات دردناک کمک می کند سرما نیز اثر بی حس کننده داشته و باعث کاهش اسپاسم عضلانی می شود

• استراحت: استراحت به کاهش درد و التهاب فعال مفاصل کمک کرده و از خستگی مفرط مفاصل جلوگیری می‌کند با کنترل و کاهش استرس می توان درد را کاهش داد

داروهای جایگزین بعضی ازدرمان های جایگزین و تکمیلی رایج که در معالجه رماتیسم مفصلی موثراند عبارتند از:

• روغن ماهی: برخی مطالعات نشان داده اند که مکمل های روغن ماهی می تواند سفتی و درد ناشی از روماتیسم مفصلی را کاهش دهد عوارض جانبی شامل احساس طعم ماهی دردهان به هنگام آروغ زدن باشد روغن ماهی ممکن است با داروهای دیگرتداخل پیدا کند، بنابراین درمورد مصرف آن با پزشک خود مشورت کنید

• روغنهای گیاهی: گیاهانی مانند گل پامچال، گل گاوزبان، توت سیاه و سفید حاوی نوعی اسید چرب هستند که می تواند به کاهش درد و خشکی صبحگاهی رماتیسم مفصلی کمک کند عوارض جانبی این گیاهان شامل تهوع، اسهال و نفخ است برخی ازانواع روغنهای گیاهی می توانند آسیب کبدی ایجاد کرده یا با داروهای دیگرتداخل کنند و بهتر است پیش از مصرف آنها با پزشک خود مشورت کنید

• تای چی: این نوع از حرکت درمانی شامل حرکات کششی و نرمش های ملایم همراه با تنفس عمیق می باشد بسیاری ازمردم برای کاهش استرس درزندگی ازتای چی استفاده می کنند مطالعات اندکی دراین زمینه انجام شده که نشان می دهد تای چی قادر است دردهای ناشی ازرماتیسم مفصلی را کاهش دهد انجام تای چی زیرنظرمربی کارآزموده ضروری است همچنین باید ازانجام حرکاتی که ایجاد درد می کنند خودداری کرد

حمایت و همراهی

درد و ناتوانی ناشی از رماتیسم می تواند بر روی فعالیت های روزمره و زندگی خانوادگی فرد تاثیر بگذارد افسردگی و اضطراب و همچنین احساس حرمت نفس پایین در ارتباط با این بیماری بسیار رایج است این که رماتیسم تا چه حد بر روی فعالیت های روزانه شما تاثیر بگذارد، تا حدی بسته به این است که چگونه با این بیماری کنار آمده باشید و با آن همراهی کنید با پزشک یا پرستار خود در مورد راهکارهای مقابله با بیماری مشورت کنید راهکارهای زیر نیز به شما در این جه کمک خواهد کرد:

• بیماری را کنترل کنید: با کمک پزشک برای کنترل بیماری برنامه ریزی کنید این به شما کمک می کند که خود را مسئول بیماری تان بدانید

• محدودیت هایتان را بشناسید: زمانی که احساس خستگی می کنید، استراحت کنید این بیماری شما را مستعد خستگی و ضعف عضلانی می کند یک چرت کوتاه و استراحت بین روز، تا حدی که برای خواب شب مشکلی ایجاد نکند، می تواند می تواند به برطرف شدن خستگی کمک کند

• با دیگران ارتباط برقرار کنید: بگذارید خانواده از احساس درد و مشکلات شما باخبر باشند ممکن است آنها نگران شما باشند اما نتوانند به راحتی درمورد بیماری شما سؤالی بپرسند با یکی ازاعضای خانواده و یا دوستان خود دراین مورد صحبت کنید و با افراد دیگری که به این بیماری مبتلا هستند ارتباط برقرارکنید در صورت امکان می توانید حتی به صورت مجازی و آنلاین عضو یک گروه حمایتی شوید

• برای خودتان وقت بگذارید: معمولا گرفتاری های روزمره اجازه نمی دهد که زمانی را به خودتان اختصاص دهید اما سعی کنید زمان ویژه ای برای پرداختن به علاقه مندی هایتان، که می تواند نوشتن یادداشت روزانه باشد یا پیاده روی و گوش دادن به موسیقی، پیدا کنید از این زمان برای کاهش استرس استفاده کنید

آمادگی برای ملاقات با پزشک

زمانی که برای بررسی اولیه به پزشک عمومی مراجعه می کنید، ممکن است او شما را برای معاینات و ارزیابی دقیق تر به یک روماتولوژیست متخصص درمان ورم مفاصل وسایر بیماریهای التهابی ارجاع دهد

کاری که می توان انجام داد لیستی شامل موارد زیررا تهیه کنید:

• جزئیات دقیق علائم بیماری

• اطلاعاتی درباره بیماری هایی که پیش ازاین به آنها مبتلا بوده اید

• اطلاعاتی درباره سابقه بیماری های خانوادگی خواهر و برادر و والدین خود

• تمام داروها و مکمل هایی که مصرف می کنید

• سؤالاتی که می خواهید از پزشک خود بپرسید

سوالات احتمالی پزشک از شما

• علائم بیماری ازچه زمانی آغازشده است؟

• آیا این علائم درطول زمان تغییرکرده است؟

• کدام مفاصل درگی بیماری هستند؟

• چه فعالیتهایی علائم شما را بهتریا بدترمی کند؟

• آیا این علائم فعالیتهای روزمره را برایتان دشوار میسازد؟از همینجا پزشک مورد نظرت رو انتخاب کن"