اختلالات تعادل: سرگیجه، بیماری حرکت، آماس گوش درونی و غیره

اختلال تعادل چیست؟

اختلال تعادل، وضعیتی است که باعث می شود هنگامی که در حرکت هستید، می چرخید و یا حتی زمانی که ثابت ایستاده یا دراز کشیده اید، احساس عدم ثبات یا سرگیجه داشته باشید.

اختلالات تعادل، ممکن است در اثر برخی بیماری ها، مصرف برخی داروها و یا مشکلات مغزی یا بیماری های گوش داخلی ایجاد شوند.

سیستم وستیبولار (Vestibular ) چیست و چگونه عمل می کند؟

برای تمامی قسمت های گوش داخلی که با تعادل در ارتباط هستند، از اصطلاح پزشکی «سیستم وستیبولار» استفاده می شود. این دستگاه، مسئول کنترل حس تعادل، طرز ایستادن و قرار گرفتن بدن، سازگاری بدن در فضا و جنبش و حرکت است. همچنین توسط این سیستم، ما می توانیم زمانی که در حال حرکت هستیم، اجسام را ثابت ببینیم.

دستگاه وستیبولار برای بررسی و حفظ موقعیت بدن در هنگام تحرک یا خواب، با دیگر دستگاه های حسی بدن مثل چشم ها، استخوان ها و مفاصل در تعامل است.   

لابیرنت گوش داخلی چیست؟

حس تعادل ما در درجه اول به وسیله یک ساختمان مارپیچی به نام لابیرنت در گوش داخلی کنترل می شود که از استخوان و بافت نرم تشکیل یافته است.

کانال های نیم دایره ای و اندام های اوتولیتیک (otolithic) درون لابیرنت، به حفظ تعادل ما کمک می کنند. همچنین ما به کمک اندام حلزونی درون لابیرنت، می توانیم اصوات را بشنویم.

اختلال تعادل چه علائمی دارد؟

برخی از علائم شایع اختلال تعادل عبارتند از:

• سرگیجه
• زمین خوردن یا احساس این که دارید می اُفتید.
• احساس سبکی سر، از حال رفتن یا احساس شناور بودن
• تاری دید
• احساس سرگردانی یا گیجی
• حالت تهوع یا استفراغ
• اسهال
• تغییرات فشار خون و ضربان قلب
• ترس
• اضطراب
• وحشت

این علائم ممکن است به صورت دوره های کوتاه مدت رفت و برگشت کنند و یا کمی بیشتر ادامه یابند.

چه چیز باعث اختلال تعادل می شود؟

اختلال تعادل ممکن است در اثر یک عفونت ویروسی یا باکتریایی در گوش، آسیب های وارد شده به سر یا اختلالات گردش خون ایجاد شود که بر روی مغز یا گوش داخلی تاثیر می گذارد. 

بسیاری از افراد، این اختلالات تعادلی را با بالا رفتن سن تجربه می کنند. مشکلات تعادل یا سرگیجه، همچنین می تواند ناشی از مصرف برخی داروها باشد. منشاء برخی از اختلالات تعادل نیز، مشکلات گردش خون یا سیستم عصبی است.

همچنین مشکلاتی که در دستگاه ماهیچه ای اسکلتی و یا در سیستم بینایی وجود دارد؛ از جمله آرتریت یا عدم تعادل در ماهیچه های چشم، نیز می توانند باعث ایجاد اختلال تعادل شود. با این حال بسیاری از اختلالات تعادل ممکن است به صورت ناگهانی و بدون علت مشخص رخ دهند.

انواع اختلالات تعادل

اختلالات تعادل انواع گوناگون دارند که برخی از شایع ترین آنها عبارتند از:

• سرگیجه
• سرگیجه های وضعیتی حمله ای خوش خیم (BPPV)
• آماس گوش درونی (Labyrinthitis)
• بیماری منیر (Meniere)
• التهاب عصب دهلیزی (Vestibular neronitis)
• بیماری فیستول پری لنف (Perilymph fistula)
• سندرم Mal de debarquement (MdDS)

سرگیجه

سرگیجه، حالتی غیر عادی است به گونه ای که فرد احساس می کند سرش دارد می چرخد یا جهان به دور سر او می چرخد. این حالت می تواند همراه با حالت تهوع و استفراغ شدید باشد.

 سرگیجه به خصوص هنگام راه رفتن ممکن است باعث عدم تعادل فرد، تلو تلو خوردن و یا حتی زمین خوردن او شود. سرگیجه، چه لابیرنت گوش داخلی را درگیر کند و چه مخچه مغز را، خود می تواند علامت و نشانه یکی از مشکلات یا اختلالات تعادلی باشد.

سرگیجه های حمله ای وضعیتی خوش خیم (BPPV)

این نوع سرگیجه های شدید، به صورت دوره های کوتاه مدت و به دلیل تغییر وضعیت سر رخ می دهند. معمولا افراد زمانی که در رختخواب هستند و ناگهان به سمت دیگر می غلتند، ممکن است این حالت را تجربه کنند. گاهی نیز این سرگیجه ها در اثر آسیب هایی که به سر وارد می شود و یا به دلیل بالا رفتن سن اتفاق می افتد.

آماس گوش درونی

آماس گوش درونی (Labyrinthitis)، عفونت یا التهاب گوش داخلی است که باعث ایجاد سرگیجه و از دست رفتن تعادل می شود. این شرایط، اغلب با عفونت دستگاه تنفس فوقانی مثل آنفلونزا نیز در ارتباط است.

بیماری منیِر

بیماری منییر(Ménière's disease)، با تغییرات حجم مایع موجود در میان بخش هایی از لابیرنت در ارتباط است که یکی از ساختار های گوش داخلی است.

این بیماری می تواند دوره هایی از سرگیجه، نقص شنوایی بی قاعده، صدای وز وز در گوش و احساس پُری گوش ایجاد کند. علت بیماری منییر نامشخص است.

نورونیت وستیبولار

نورونیت وستیبولار (Vestibular neuronitis)، التهاب عصب وستیبولار است که علت آن می تواند وجود یک ویروس باشد. نورونیت وستیبولار به صورت حمله های شدید سرگیجه بروز می کند. این مشکل معمولا بزرگسالان جوان تا میانسال را درگیر می کند و اغلب به دنبال عفونت غیر مشخص دستگاه تنفس فوقانی ایجاد می شود.

فیستول پری لنف

فیستول پری لنف (Perilymph fistula)، ترشح مایعات از گوش داخلی به گوش میانی است. این عارضه ممکن است بعد از آسیب های مغزی (آسیب به سر)، تغییرات شدید در فشار جوی (مثل زمانی که غواصی می کنید)، فشار فیزیکی، جراحی های گوش یا عفونت های مزمن گوش اتفاق بیفتد. بارزترین نشانه این بیماری، علاوه بر سرگیجه و حالت تهوع، عدم تعادلی است که هنگام راه رفتن یا ایستادن احساس می شود و زمانی که فرد فعالیتی انجام می دهد، این عدم تعادل بیشتر شده و هنگام استراحت، کمتر می شود.

 بعضی از افراد ممکن است با این مشکل متولد شوند که معمولا با ناشنوایی مادرزادی نیز همراه است.

بیماری حرکت (Motion Sickness)

بیماری حرکت یا «بیماری سفر» که گاهی اوقات با نام «دریازدگی» یا «ماشین گرفتگی» نیز خوانده می شود، یکی از اختلالات بسیار شایع گوش داخلی است که در اثر حرکات تکراری مثل حرکت امواج دریا یا تکان های ماشینِ در حال حرکت ایجاد می شود.

در اثر بر هم خوردن حس تعادل و ثبات، گوش داخلی (لابیرنت) می تواند علائم این بیماری مثل حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه و عرق کردن را ایجاد کند.

سندرم Mal de Debarquement (MdDS)

این بیماری، نوعی اختلال تعادل است که در آن فرد احساس می کند به طور مداوم تکان می خورد یا می چرخد. این شرایط عموما بعد از سفرهای دریایی اتفاق می افتد.

علائم این وضعیت معمولا چند ساعت یا چند روز پس از اتمام سفر از بین می رود. با این حال، موارد شدیدتر این بیماری نیز وجود دارد که ممکن است تا ماه ها یا سال ها فرد را آزار دهد.

اختلال تعادل را چگونه تشخیص می دهند؟

تشخیص اختلال تعادل کمی دشوار است. وجود برخی بیماری ها یا مصرف برخی از داروها می تواند از جمله دلایل احتمالی این بیماری ها باشد.

برای بررسی و ارزیابی علت دقیق این اختلالات، بهتر است به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. پزشک ممکن است معاینات و آزمایشات شنوایی، آزمایشات خون و یا الکترونیستاگموگرافی را برایتان تجویز کند که حرکات چشم و عضلات کنترل کننده آن را مورد بررسی قرار می دهد و یا آزمایشات تصویر برداری و سیتی اسن مغز را انجام دهد.

او همچنین ممکن است آزمایش پوسچروگرافی اصویر کند. برای انجام این تست، بیمار بر روی یک سطح متحرک و مقابل یک صفحه نمایش الگودار می ایستد. سپس پزشک می تواند نحوه حرکت بدن بیمار در پاسخ به حرکات پلت فرم، صفحه نمایش الگودار و یا هر دو را اندازه گیری کند.

اولین کاری که پزشک برای درمان اختلال تعادل انجام می دهد این است که علت اصلی سرگیجه را دریابد، این که آیا این عارضه در اثر بیماری خاصی ایجاد شده و یا مصرف داروی خاصی باعث ایجاد آن شده است؟ در این صورت، پزشک تلاش می کند بیماری زمینه ای را درمان کرده یا دارویی را که باعث ایجاد این علائم شده است تغییر دهد.

درمان هر یک از انواع مختلف اختلالات تعادل که در این مقاله از آنها نام بردیم، با یکدیگر متفاوت اند.

برخی از گزینه های درمانی شامل مصرف دارو، درمان توانبخشی ویستیبولار، تمرینات سر، بدن و چشم است.  

چگونه دریابیم که دچار اختلال تعادل هستیم؟

هرکسی ممکن است در طول زندگی خود دچار سرگیجه های گاه به گاه شود. اما معنی سرگیجه برای افراد مختلفف متفاوت است.

برای برخی، این سرگیجه می تواند به صورت چرخش لحظه ای و ناگهانی سر باشد، در حالی که عده ای دیگر ممکن است دوره های طولانی مدت سرگیجه را تجربه کنند. متخصصان بر این باورند که از هر ده نفر، چهار نفر در دوره هایی از زندگی چنان دچار سرگیجه های شدید می شوند که برای درمان آن به پزشک مراجعه می کنند.

برای این که بدانید آیا در این شرایط به کمک پزشک نیاز دارید یا نه، سوالات زیر را از خودتان بپرسید. اگر پاسخ شما به هر یک از این سوالات مثبت بود، می توانید با یک پزشک مشورت کنید.

• آیا احساس عدم ثبات یا تعادل دارید؟
• آیا گاهی احساس می کنید که اتاق دارد به دور سرتان می چرخد؟
• آیا زمانی که به صورت ساکن ایستاده یا یک جا نشسته اید، احساس حرکت دارید؟
• آیا گاهی تعادل خود را از دست می دهید و زمین می خورید؟
• آیا به هنگام راه رفتن احساس می کنید که ممکن است زمین بخورید؟
• آیا احساس سبکی سر دارید به طوری که ممکن است از حال بروید؟
• آیا گاهی دچار تاری دید می شوید؟
• آیا گاهی احساس پریشانی و گیجی دارید، به طوری که نمی توانید زمان و مکانی را که در آن هستید درست تشخیص دهید؟

چگونه می توانید در تشخیص بیماری تان به پزشک کمک کنید؟

شما می توانید با پاسخ به پرسش های زیر، به پزشک خود کمک کنید تا بیماری تان را دقیقا تشخیص داده و برنامه درمانی مناسبی برای آن تنظیم کند.

• چگونه می توانید به بهترین روش سرگیجه و دیگر مشکلات تعادلی خود را توصیف کنید؟
• چه مدت یک بار دچار سرگیجه می شوید یا برای حفظ تعادل دچار مشکل هستید؟
• آیا تا به حال هنگام راه رفتن زمین خورده اید؟ (کجا افتاده اید؟) تحت چه شرایطی زمین می خورید؟ هر چند مدت یک بار زمین می خورید؟
• چه داروهایی مصرف می کنید؟ (از جمله تمام داروهای تجویزی و یا داروهای بدون نسخه ای مثل آسپین، آنتی هیستامین یا قرص های خواب آور)
• نام  این دارو ها را همراه با دوز مصرف آنها و این که چند بار در روز مصرف می کنید، یادداشت نمایید. این داروها را به چه علت مصرف می کنید؟

هنگام ملاقات با پزشک، تمام اطلاعات ارائه شده از سوی پزشک و تمامی دستورات او را یادداشت نمایید. همچنین به یاد داشته باشید که تمام سوالاتی را که در ذهن دارید، پیش از ترک مطب از پزشک بپرسید.

مرجع

http://www.medicinenet.com/balance_disorders_pictures_slideshow/article.htm