از دست دادن حس بویایی (آنوسمیا)

تعریف

ما حس بویایی خود را برای بیش از یک منظور به کار می گیریم. این حس نه تنها به ما اجازه می دهد از استشمام رایحه و عطر و بو های گوناگون لذت ببریم، بلکه خطرات احتمالی همچون آتش‌سوزی و نشت گاز را نیز هشدار می دهد.

از دست دادن حس بویایی ممکن است به‌ طور نسبی (hyposmia) ویا کامل (anosmia) رخ دهد. همچنین بسته به علت زمینه‌ای، این عارضه ممکن است موقتی و یا دائمی باشد. اگرچه از دست دادن حس بویایی به ندرت ممکن است نشانه ای از بیماری جدی باشد، اما حتی از دست دادن جزئی این حس نیز می تواند باعث از دست رفتن اشتها و علاقه و میل به خوردن شود و این امر می تواند موجب کاهش وزن، سوء تغذیه یا حتی افسردگی گردد.

علت ها

یک سرماخوردگی معمولی به همراه بسته ‌شدن مجرای هوایی بینی، یکی از شایع ترین علت از دست دادن حس بویایی به صورت نسبی و موقتی است. انسداد راه هوایی بینی، به‌خصوص به‌علت شکستگی‌های استخوان بینی و پولیپ‌ها نیز از جمله عوامل این عارضه‌ می‌باشند. فرآیند بالا رفتن سن ممکن است موجب کاهش قدرت بویایی در افراد گردد. کاهش حس بویایی در این شرایط می تواند پیشرفت کننده باشد و به آنوسمی کامل و دائمی تبدیل گردد.

بو چیست؟

بو زمانی ایجاد می شود که مولکول های معلق در هوا استشمام می شوند و به گیرنده های موجود در غشای مخاطی بینی متصل می گردند. این موضوع باعث تحریک اعصابی می شود که به طور مستقیم به مغز متصل است. هر مشکلی که در این سیستم ایجاد شود، از جمله احتقان و انسداد در بینی، التهاب دیواره آن، آسیب به اعصاب و یا تغییر در عملکرد مغز، می تواند توانایی ما را برای بوییدن تحت تاثیر قرار دهد.

 با اینکه از دست دادن کامل حس بویایی نادر است و بیشتر علل ایجاد کننده چنین شرایطی با گذشت زمان بهبود پیدا می کنند، اما در برخی از موارد نشانه ها به اندازه کافی شدید است و می تواند مشکلات قابل توجهی ایجاد کند. داشتن حس بویایی قوی، برای لذت بردن از غذا و چشیدن طعم واقعی آن ضروری است. از دست دادن این حس می تواند تمایل به خوردن را ز بین ببرد و همین امر به کاهش وزن، سوء تغذیه یا حتی افسردگی منجر می شود.

مشکلات موجود در لایه داخلی بینی

شرایطی که باعث تحریک موقت یا احتقان غشای مخاطی دیواره داخلی بینی می شود؛ شایع ترین علت از دست دادن حس بویایی است. این شرایط عبارتند از :
 

• سینوزیت حاد و شدید
• سرماخوردگی معمولی
•  تب یونجه (آلرژی ورم مخاط بینی)
•  آنفلونزا
• ورم غشای مخاطی غیر آلرژیک ( احتقان مزمن یا عطسه هایی که به آلرژی مرتبط نیست)

انسداد مسیرهای بینی

شرایط یا انسدادهایی که جریان هوا در داخل بینی را مسدود می سازد می تواند شامل موارد زیر باشد:
 

• دفرمه شدن بینی (بدشکلی استخوان داخل بینی)
• پلیپ های بینی
•  تومورها

آسیب به مغز یا اعصاب

در برخی شرایط که کمتر رایج است، اعصابی که به مغز می روند و یا خود مغز ممکن است دچار آسیب شده باشد یا عملکرد خود را به دلیل شرایط زیر از دست بدهد:

• افزایش سن
•  بیماری آلزایمر
•  آنوریسم مغزی
• جراحی مغز
•  تومور مغزی
•  قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاصی از جمله حشره‌کش‌ها و حلال‌های صنعتی
•  دیابت
•  بیماری هانتینگتون (Huntington's disease)
•  سندرم کالمن (Kallmann's syndrome) که ناتوانی بیضه ها در تولید اسپرم و نوعی بیماری نادر ژنتیکی است.
•  سندرم کلاین فلتر(Klinefelter syndrome) شرایط نادری که در آن مردان در بیشتر سلول های خود کروموزوم X اضافی دارند.
•  جنون کورساکوف (Korsakoff's psychosis) که نوعی اختلال مغزی است که در اثر کمبود ویتامین B1 یا تیامین ایجاد می شود.
•  سوءتغذیه
• برخی از دارو‌ها از جمله دارو‌های کاهنده فشار خون
•  بیماری ام اس (Multiple sclerosis)
•  آتروفی سیستم چندگانه (Multiple system atrophy) که اختلال پیشرونده ای از سیستم اعصاب است.
•  بیماری پارکینسون
•  پرتو درمانی یا رادیو تراپی
•  رینوپلاستی (Rhinoplasty) یا جراحی زیبایی عمل بینی
• اسکیزوفرنی
•  سندرم شوگرن (Sjogren's syndrome) نوعی اختلال التهابی مزمن و وابسته به دستگاه ایمنی است باعث ایجاد خشکی دهان و چشم می شود.
• آسیب تروماتیک مغز (جراحات بافت مغزی)
•  کمبود زینک یا روی
•  اسپری های بینی حاوی روی

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

از دست دادن حس بویایی به دلیل سرماخوردگی، آلرژی‌ و عفونت‌های سینوسی معمولا بعد از چند روز خود به خود بهبود می یابد. چنانچه بهبودی حاصل نشد، برای درک علت زمینه ای آن و رد سایر بیماری ها با یک پزشک مشورت کنید.
 کاهش حس بویایی را در برخی موارد با توجه به علل زمینه ای ایجاد آن می توان درمان کرد. پزشک می تواند برای درمان عفونت های میکروبی یا از بین بردن انسداد مسیر بینی آنتی بیوتیک تجویز کند.
 در سایر موارد، از دست دادن حس بویایی می تواند دائمی باشد. به خصوص پس از ۶۰ سالگی، افراد بیشتر مستعد از دست دادن حس بویایی قرار دارند.همینجا از پزشک مورد نظر نوبت بگیرید

مرجع:

https://www.mayoclinic.org/symptoms/loss-of-smell/basics/definition/sym-20050804