سرگیجه خوش خیم حمله ای وضعیتی

 (BPPV) سرگیجه خوش خیم حمله ای وضعیتی، یکی از رایج ترین انواع سرگیجه است. این نوع سرگیجه با حس دوران همراه است و فرد به ناگاه احساس میکند سرش دارد میچرخد.

حمله ناگهانی سرگیجه دوره های کوتاهی از سرگیجه های خفیف تا شدید را موجب میشود که معمولا با تعییرات بخصوص در وضعیت سر برانگیخته میشوند. به طوری که ممکن است وقتی سر خود را کج میکنید و یا بالا و پایین میبرید اتفاق بیفتند؛ یا وقتی روی تخت دراز میکشید،بلند میشوید و مینشینید.

اگرچه این نوع سرگیجه ها آزاردهنده اند اما به ندرت جدی و مهم هستند مگر اینکه زیاد و به دفعات اتفاق بیفتند. با یک نوبت مراجعه به پزشک میتوان برای این نوع سرگیجه ها درمان موثری دریافت کرد.

علائم و نشانه ها

نشانه های این نوع سرگیجه میتواند شامل موارد زیر باشد:

• گیجی
• این احساس که شما و یا محیط اطرافتان در حال چرخش یا در حرکت هستید(سرگیجه)
• عدم تعادل و ثبات
• حالت تهوع
• استفراغ

این علائم میتواند رفت و برگشت کند و عموما کمتر از یک دقیقه به طول می انجامد.

دوره های سرگیجه خوش خیم حمله ای وضعیتی میتوانند برای مدتی ناپدید شوند و دوباره رخ دهند.

فعالیت هایی که موجب نشانه های بروز این نوع سرگیجه ها میشوند ممکن است از فردی به فرد دیگر متفات باشند. اما معمولا زمانی اتفاق می افتند که تغییری در وضعیت سر ایجاد میشود. بعضی از افراد حتی به هنگام بلند شدن و یا راه رفتن احساس عدم تعادل دارند. 

حرکت غیر عادی کره چشم (نیستاگموس) نیز معمولا توام با این علائم  است.

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد

زمانی که سرگیجه ای بدون توجیه به صورت دوره ای و بیش از یک هفته مدام رخ دهد باید به پزشک مراجعه کرد.

دریافت مراقبت اورژانس

اگرچه  بسیار نادر و بعید است که سرگیجه علامت یک بیماری جدی باشد، اما اگر سرگیجه ما همراه با یکی از علائم زیر باشد باید فورا به پزشک مراجعه شود:

• سردردی که متفاوت یا بسیار شدید باشد
• تب
• دوبینی یا کاهش دید
• فقدان یا اختلال شنوایی
• مشکل در گفتار
• ضعف دست و پا
• اختلال هوشیاری
• زمین خوردن و یا دشواری در راه رفتن
• خارش و سوزش یا بی حسی

علائم و نشانه هایی که ذکر شد میتواند خبری از یک بیماری جدی تر دهد.

چه عواملی موجب سرگیجه میشوند

اغلب دلیل خاصی برای سرگیجه های خوش خیم حمله ای وضعیتی وجود ندارد و آنها را سرگیجه های ناشناخته می نامند اما زمانی که علتی برای آن شناسایی میشود معمولا مربوط به  ضربات خفیف یا شدید وارده به سر میباشد.

عواملی که کمتر رایج می باشند شامل ضرباتی هستند که به طریقی موجب آسیب به گوش میانی شده اند که خیلی به ندرت ممکن است طی یک عمل جراحی  و یا تکیه دادن سر به عقب برای مدت طولانی؛ مثلا وقتی که روی صندلی دندانپزشکی نشسته ایم، اتفاق افتاده باشند.

این نوع سرگیجه ها با میگرن نیز درارتباطند.

نقش گوش در ایجاد سرگیجه

درون گوش ما اندام کوچک دهلیز مانندی  وجود دارد که آن را حلزون گوش مینامند. این اندام  شامل ساختارهای حلقه ای شکل  است( مجراهای نیم دایره ای) که حاوی مایع و هوا میباشند و در واقع رادار و گیرنده های گوش مانندی هستند که بر عملکرد چرخش سر ما نظارت دارند.

سایر ارگان ها و اندام های داخل گوش (سنگ گوش) بر حرکات سر ما؛ بالا و پایین، چپ و راست، جلو و عقب و همچنین وضعیت سر در رابطه با جازبه زمین نظارت میکنند. این اندام ها شامل بلورهایی هستند که ما را نسبت به جاذبه حساس میکنند.

به دلایل گوناگون ممکن است این بلورها از جای خود حرکت کرده، بیرون آیند و به درون یکی از مجراهای نیم دایره ای وارد شوند؛ مخصوصا زمانی که دراز کشیده ایم. مجرای نیم دایره ای که در حالت عادی نسبت به تغییرات  وضعیت سر عکس العملی ندارد ، در این حالت حساس شده و باعث احساس سرگیجه در ما می شود.

عوامل خطر

 حمله ناگهانی سرگیجه خوش خیم  بیشتر در افراد پنجاه سال به بالا اتفاق میفتد ولی درعین حال در هر سن و سالی میتواند رخ دهد.

این نوع سرگیجه در زنان نسبت به مردان شایع تر است.

 عمل جراحی مغذ و یا انواع اختلالات در اندام های حفظ تعادل در گوش، میتوانند ما را بیشتر در معرض این نوع سرگیجه ها قرار دهند.

عوارض ناشی از سرگیجه

سرگیجه خوش خیم حمله ای وضعیتی اگرچه احساس ناخوشایندی ایجاد میکنند و موجب ناراحتی فرد مبتلا میشوند، به ندرت دارای عوارض خاصی هستند. با این حال گیجی ناشی از سرگیجه که باعث عدم تعادل میشود، احتمال زمین خوردن را افزایش میدهد.

تشخیص بیماری

پزشکان معمولا با انجام یک سری آزمایشات، علت سرگیجه را مشخص میکنند و همچنین با معاینه بدنی به جستجوی این موارد می پردازند:

• نشانه ها و علائم سرگیجه ای که با حرکات سر یا چشم به وجود آمده و در کمتر از یک دقیقه از شدت آن کاسته میشود.

• سرگیجه ای که مرتبط با حرکات بخصوص چشم است و با دراز کشیدن به پشت و یک بر کردن سر روی تخت معاینه ایجاد میشود

• حرکت غیر ارادی کره چشم به این سو و آن سو (نیستاگموس)

• ناتوانی در کنترل حرکات چشم

اگر تشخیص علت بروز سرگیجه به راحتی میسر نباشد، پزشک ممکن است دستور انجام این آزمایشات  را بدهد:

•  Electronystagmography (ENG)  یا videonystagmography (VNG)

هدف از آزمایشVNG  (videonystagmography) که با استفاده از دوربین های کوچک انجام میشود، یافتن حرکات غیر عادی چشم است. در این آزمایش با قرار دادن  سر در وضعیت های مختلف ، حرکات بی اختیار کره چشم را  مورد سنجش قرار میدهند.

 آزمایش ENG (Electronystagmography ) نیز با استفاده از الکترود و با بررسی ارگان های حفظ تعادل در گوش که با هوا و آب تحریک میشوند، نوع سرگیجه های مربوط به گوش میانی را مشخص میکند.

• ام آر آی (Magnetic resonance imaging)

 آزمایش ام آر آی از میدان مغناطیسی و امواج رادیو اکتیو برای ایجاد تصاویر مقاطع عرضی سر و بدن استفاده  میکند. پزشک با استفاده از این تصاویر به تشخیص و تعیین رشته و دامنه ای از وضعیت ها میپردازد. ام آر آی ممکن است برای تایین نقش دیگر عوامل احتمالی ایجاد سرگیجه انجام شود. 

معالجه و درمان

سرگیجه خوش خیم حمله ای وضعیتی ممکن است خود به خود در طول چند هفته یا چند ماه از بین برود. اما پزشک یا فیزیوتراپیست میتواند با یک سری حرکات که "مانور بازگردانی ذرات" نام دارد، سرگیجه را سریعتر فرو بنشاند و بیمار را مداوا کند.

مانور بازگردانی ذرات ( مانور ایپلی)

مانور بازگردانی ذرات که در مطب پزشک انجام میگیرد شامل تعدادی تمرینات حرکتی ساده و آهسته برای حالت های قرارگیری سر است. هدف از انجام این حرکات، برون ریزی و خارج کردن ذرات از مجراهای نیم حلقوی حاوی مایع در گوش میانی است و بازگردانی آن به درون محیطی کوچک و ساک مانند (دهلیز) در سنگ گوش؛ جایی که این ذرات در آن راحت تر جذب میشوند ومشکلی ایجاد نمیکنند.

هربار که یکی از علائم سرگیجه  یا حرکات غیر ارادی چشم متوقف میشود، سر در یکی از این حالت ها حدود سی ثانیه قرار میگیرد. این فرایند معمولا بعد از یک یا دو دوره درمان موثر واقع میشود.

پزشک معالج معمولا شیوه انجام مانور ایپلی را به بیمار آموزش میدهد تا او بتواند در صورت لزوم به تنهایی و در منزل آن را اجرا کند.

درمان با جراحی

در موارد نادری که مانور بازگردانی ذرات موثر واقع نمیشود، پزشک ممکن است عمل جراحی را پیشنهاد کند. طی این عمل به وسیله یک درپوش استخوانی، آن بخش از گوش میانی را که باعث ایجاد سرگیجه میشود مسدود میکنند. این درپوش نمیگذارد که مجرای نیم حلقوی گوش عکس العملی نسبت به حرکت ذرات یا در مجموع حرکات سر داشته باشد.

 درعمل جراحی مسدود سازی مجرای گوش، حدود نود درصد میزان موفقیت وجود دارد.

سبک زندگی و درمان خانگی

اگر گاهی سرگیجه خوش خیم حمله ای وضعیتی را تجربه میکنید، بهتر است نکات زیر را مورد توجه قرار دهید:

• مراقب باشید تعادل خود را از دست ندهید چرا که زمین خوردن میتواند جراحات و آسیب های جدی به دنبال داشته باشد
• وقتی احساس سرگیجه میکنید فورا بنشینید.
• اگر هنگام شب از خواب برمیخیزید و از جای خود بلند میشوید از نور مناسب استفاده کنید.
• اگر فکر میکنید با خطر زمین خوردن مواجه هستید، به هنگام راه رفتن ازعصا یا چوبدستی استفاده کنید.
• با پزشک خود از نزدیک همکاری و مشورت داشته باشید تا بتوانید علائم بروز سرگیجه را به طور موثر کنترل و مدیریت کنید.

سرگیجه خوش خیم حمله ای وضعیتی ممکن است بعد از درمان موفقیت آمیز نیز دوباره رخ دهد. خوشبختانه اگرچه درمان قطعی برای این سرگیجه ها وجود ندارد اما میتوان با فیزیوتراپی و درمان های خانگی آن راکنترل کرد و بهبود بخشید.

تدارک نوبت ملاقات با پزشک

اگر نشانه ها و علائم رایج سرگیجه خوش خیم حمله ای وضعیتی را در خود مشاهده کردید، میتوانید برای وقت ملاقات با یک پزشک محیا شوید. پس از معاینه اولیه، پزشک ممکن است شما را به یک متخصص گوش و حلق و بینی و یا یک متخصص مغذ و اعصاب(نورولوژیست) ارجاع دهد.

اطلاعات زیر شما را یاری میکند تا برای ملاقات با پزشک آماده شوید.

کاری که میتوان انجام داد

• علائم سرگیجه خود را روی کاغذ بنویسید؛ چه وقت شروع میشود و چند وقت یکبار اتفاق می افتد.
• ضربه هایی را که اخیرا به سرتان وارد شده ذکر کنید؛ حتی جراحات و آسیب ها و یا تصادفات کوچک و بی اهمیت
• لیستی تهیه کنید از تمام داروها، ویتامین ها و مکمل هایی که مصرف میکنید و همچنین بیماری های دیگری که برای آن تحت درمان و مداوا هستید.
• سوالاتی که میخواهید از پزشک بپرسید یادداشت کنید؛ لیستی تهیه کنید از تمام سوالاتی  که پرسیدن آن می تواند به شما کمک کند تا حداکثر استفاده را از وقت ملاقات خود با پزشک ببرید.

سوالاتی که در اولین قرار ملاقات میتوان از پزشک معالج پرسید به شرح زیر است:

• علت وجود شرایط فعلی و این علائم چیست؟
• چه آزمایشاتی را پیشنهاد میکنید؟
• اگر این آزمایشات نتواند علت دقیق علائم را مشخص سازد، به انجام چه آزمایشات دیگری نیاز هست؟
• تا زمانی که تشخیص صورت میگیرد آیا شرایط و محدودیت ویژه ای را باید رعایت کرد؟
• آیا لازم است که به پزشک متخصص مراجعه کنیم؟

سوالاتی که پس از مراجعه به پزشک متخصص میتوان پرسید به این شرح است؟

• مناسب ترین درمان برای بهبود این بیماری کدام است؟
• چه مدت بعد از شروع درمان، علائم بهبود میابند؟
• اگر ابتدایی ترین روش درمانی موثر واقع نشود، چه نوع درمان دیگری را توصیه میکنید؟
• آیا ممکن است تحت عمل جراحی قرار گیریم؟ چرا؟
• با چه اقدامات شخصی و خود مراقبتی میتوان به مدیریت و کنترل این وضعیت پرداخت؟
• آیا لازم است فعالیت های خود را محدود کنیم؟ برای چه مدت؟
• آیا در معرض خطر وقوع مجدد این وضعیت خواهیم بود؟

• چه منبع یا وبسایتی را برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این بیماری پیشنهاد میکنید؟

پزشکی که علائم سرگیجه حمله ای وضعیتی را در شما میبیند، ممکن است سوالاتی از این قبیل از شما بپرسد:

• چه علائمی دارید و اولین بار کی متوجه آنها شدید؟
• آیا این علائم رفت و برگشت میکنند؟ چه مدت یک بار؟
• معمولا علائم برای چه مدت طول میکشند؟
• آیا فعلالیت یا حرکات خاصی هست که موجب تحریک و تشدید علائم شود؟
• آیا علائم شما مشکلات بینایی را نیز به همراه دارد؟
• آیا اختلال یا کاهشی در شنوایی خود حس کرده اید؟
• آیا در حال حاضر بیماری یا شرایط  دیگری هست که برای آن  تحت درمان پزشک باشید؟

مرجع:

منبع