معرفی بیماری

آمفیزم یک وضعیت ریوی است که باعث تنگی نفس می شود. در افراد مبتلا به انفیزم، کیسه های هوایی ( آلوئول ها) در ریه ها آسیب می بیند، دیواره داخلی کیسه های هوایی به تدریج تضعیف شده و در نهایت پاره می شوند و در نتیجه یک فضای بزرگتر به جای چند فضای کوچک برای هوا ایجاد می شود. این امر سطح ریه ها را کاهش داده و در نتیجه میزان اکسیژن که وارد جریان خون می شود نیز کاهش می یابد.

به هنگام بازدم، آلوئول های آسیب دیده به درستی کار نمی کنند و هوای قدیمی در ریه باقی می ماند و جای کافی برای ورود هوای تازه و غنی از اکسیژن باقی نمی گذارد.

بیشتر افراد مبتلا به آمفیزم معمولا برونشیت مزمن نیز دارند. برونشیت مزمن به معنای التهاب لوله های حامل هوا به داخل ریه است( لوله های برونشی) که منجر به سرفه های دائمی می شوند.

آمفیزم و برونشیت مزمن دو وضعیتی هستند که بیماری های مزمن انسدادی ریه (COPD) را ایجاد می کنند.

سیگار کشیدن علت اصلی بروز آمفیزم می باشد. درمان می تواند سرعت پیشرفت آمفیزم را کم کند اما نمی تواند آسیب دیدگی را برطرف سازد.

علائم و نشانه ها

ممکن است سالها مبتلا به آمفیزم باشید بدون اینکه هیچگونه علائمی از آن را در خود مشاهده کنید. مهم ترین نشانه آمفیزم تنگی نفس است که معمولا به تدریج آغاز می شود. ممکن است از انجام فعالیت هایی که باعث بروز تنگی نفس می شوند، اجتناب کنید، بنابراین این نشانه نیز تا زمانی که درانجام کارهای روزانه خللی وارد نکند، مشکل آفرین نیست. در نهایت آمفیزم باعث تنگی نفس، حتی در زمان استراحت می شود.

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر به مدت چندین ماه دچار تنگی نفس بدون توجیه بوده اید، به ویژه اگر تنگی نفس بر روی فعالیت های روزانه شما تاثیر گذاشته و یا رو به وخامت گذاشته است، به پزشک مراجعه کنید. سعی نکنید بروز این مشکل را به افزایش سن و یا اضافه وزن خود نسبت دهید و در صورتی که موارد زیر را مشاهده می کنید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:

آنقدر تنگی نفس دارید که به سختی می توانید از پله ها بالا بروید.
با انجام فعالیت لب ها یا ناخن هایتان آبی یا خاکستری می شود.
هوشیاری ذهنی شما کاهش می یابد.

علت ها

علت اصلی بروز آمفیزم قرار گرفتن طولانی مدت در مقابل محرک های موجود در هواست، برخی از این محرک ها عبارتند از:

دود سیگار
دود ماری جوانا
آلودگی هوا
گرد و خاک و دود سوخت ها

به ندرت اتفاق می افتد که آمفیزم به خاطر کمبود پروتئین محافظ سازه الاستیک در ریه ها بروز کند. آین بیماری آمفیزم ناشی از کمبود alpha-1-antitrypsin نامیده می شود.

عوامل خطرزا

عواملی که خطر بروز آمفیزم را افزایش می دهند، عبارتند از:

سیگار کشیدن. احتمال ابتلا به آمفیزم در بین افراد سیگاری بیشتراست، اما افرادی که قلیان یا پیپ می کشند نیز نسبت به این بیماری آسیب پذیر هستند. مدت مصرف سیگار و میزان مصرف تنباکو خطر بروز این بیماری را افزایش می دهد.
سن و سال. گرچه آسیب ریه که در آمفیزم رخ می دهد، به تدریج بیشتر می شود، افرادی که به خاطر مصرف تنباکو به این بیماری مبتلا می شوند، علائم مربوط به آن را بین سنین 40 تا 60 سال مشاهده خواهند کرد.
قرار گرفتن در معرض دود سیگار: دود سیگار که دود سیگار منفعل یا زیست محیطی نیز نامیده می شود، دودی است که فرد در معرض سیگار کشیدن دیگران استنشاق می کند. قرار گرفتن در معرض دود سیگار خطر ابتلا به آمفیزم را افزایش می دهد.
قرار گرفتن در معرض بخارات یا گرد و غبار در محیط کار. اگر دود مواد شیمیایی خاص یا گرد و غبار غلات، پنبه و چوب تنفس می کنید، احتمال ابتلا به آمفیزم در شما افزایش می یابد. این خطر با دود سیگار حتی بیشتر خواهد شد.
قرار گرفتن در معرض آلودگی محیط داخلی و خارجی. تنفس آلاینده های داخلی، مانند سوخت های گرمایشی، یا آلاینده های فضای باز، به عنوان مثال اگزوز خودرو، خطر ابتلا به آمفیزم را افزایش می دهد.

عوارض و پیامدها

افرادی که به آمفیزم مبتلا هستند، در معرض ابتلا به بیماری های زیر نیز هستند:

پنوموتوراکس یا احتباس هوا: انحطاط ریه در افراد مبتلا به آمفیزم شدید بسیار تهدید کننده است، چرا که در این شرایط عملکرد ریه دچار مشکل می شود. این حالت معمولا رایج نیست، اما در صورت بروز بسیار جدی و خطرناک است.
مشکلات قلبی: آمفیزم به شریان هایی که قلب و ریه ها را به یکدیگر مرتبط می کنند، فشار وارد می کند. این مسئله نیز باعث بروز شرایطی به نام نارسایی قلبی می شود که قلب را ضعیف می کند.
بروز حفره های بزرگ در ریه ها (تاول های بزرگ): در ریه برخی افراد مبتلا به آمفیزم فضاهای خالی به نام تاول بروز می کند. این تاول های بزرگ نیمی از ریه را فرا می گیرند. این تاول ها علاوه بر اینکه فضای هوایی ریه را کاهش می دهند، خطر بروز پنوموتوراکس را نیز افزایش می دهد.

پیشگیری

برای پیشگیری از آمفیزم سیگار نکشید و از قرار گرفتن در معرض دود سیگار نیز اجتناب کنید. اگر در محل کار خود با سوخت های شیمیایی یا گرد و غبار مواجه هستید، با پوشیدن ماسک از ریه های خود محافظت کنید.

تشخیص

برای تایید اینکه شما مبتلا به آمفیزم هستید، پزشک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد و از سابقه بیماری خانوادگی شما خواهد پرسید و همچنین ممکن است آزمایشات متعددی را کند.

آزمایشات تصویری

استفاده از اشعه ایکس برای قفسه سینه می تواند به تشخیص آمفیزم پیشرفته و رد کردن دیگر علل تنگی نفس کمک کند. به علاوه اشعه ایکس می تواند یافته های طبیعی مربوط به آمفیزم را نشان دهد.

توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) ترکیب تصاویر اشعه ایکس است که ازجهات مختلف برای ایجاد یک دید مقطعی از اندام داخلی ارائه می شود. اگر لزوم جراحی ریه در بیمار تشخیص داده شود، پزشک به بیمار سی تی اسکن توصیه خواهد کرد.

تست های آزمایشگاهی

خونی که از رگ واقع در مچ دست گرفته می شود برای تعیین چگونگی کارکرد ریه ها در انتقال اکسیژن و از بین بردن دی اکسید کربن از جریان خون استفاده می شود.

آزمایشات عملکرد ریه

این آزمایش های غیرتهاجمی برای اندازه گیری میزان هوای نگهداری شده در ریه و جریان هوا به داخل و خارج ریه مورد استفاده قرار می گیرند. این آزمایش ها چگونگی انتقال اکسیژن به جریان خون را نیز مشخص می کنند. ساده ترین آزمایش از این نوع از دستگاهی به نام اسپیرومتر استفاده می کند که فرد بیمار در این دستگاه نفس می کشد.

درمان

آمفیزم قابل درمان نیست، اما علائم آن قابل بهبود هستند و به علاوه می توان جلوی پیشروی بیماری را گرفت.

داروها

بسته به شدت علائم، پزشک ممکن است داروهای زیر را پیشنهاد کند:

گشادکننده های برونش: این داروها می توانند با شل کردن راه های تنگ شده هوا به تسکین سرفه، تنگی نفس و مشکلات تنفسی کمک کنند.
استنشاق استروئید: داروهای کورتیکو استروئید استنشاقی، به عنوان افشانه ها استنشاق می شوند که به تسکین تنگی نفس کمک می کنند.
آنتی بیوتیک ها: اگر شما مبتلا به عفونت باکتریایی مثل برونشیت حاد یا ذات الریه هستید، آنتی بیوتیک ها برای شما مناسب هستند.

معالجه و مداوا

توانبخشی ریوی: برنامه توانبخشی ریوی تمرینات و تکنیک هایی را آموزش می دهد که به کاهش تنگی نفس و بهبود توانایی برای نفس کشیدن کمک می کند.
تغذیه درمانی: برای داشتن تغذیه سالم بهتر است با مشاور تغذیه مشورت شود. بسیاری از مبتلایان در مراحل اولیه آمفیزم نیاز به کاهش وزن دارند و در مراحل آخر این بیماری نیز افزایش وزن لازم می شود.
مکمل اکسیژن: اگر شما به آمفیزم شدید با سطح پایین اکسیژن مبتلا هستید، استفاده منظم از اکسیژن در خانه و در هنگام ورزش کردن باعث بهبود علائم بیماری می شود. بسیاری از افراد در 24 ساعت شبانه روز اکسیژن استفاده می کنند. این اکسیژن از طریق لوله های باریک و از راه بینی وارد بدن می شود.

جراحی

بسته به شدت آمفیزم، پزشک روش های مختلف جراحی را پیشنهاد می کند، از جمله:

جراحی برای کاهش حجم ریه: در این روش، جراح بخش کوچکی از بافت آسیب دیده ریه را حذف می کند. حذف بافت آسیب دیده به بافت باقیمانده ریه کمک می کند تا گسترش یابد و به کار موثرتر و بهبود تنفس کمک کند.
پیوند ریه: اگر مبتلا به آمفیزم شدید هستید و دیگر روش های درمانی موفق نبوده اند، پیوند ریه یک گزینه مناسب می باشد.

سبک زندگی و مراقبت خانگی

اگر به آمفیزم مبتلا هستید، می توانید اقداماتی را انجام دهید تا پیشروی آن را به تعویق بیندازید و خود را از پیامدهای آن محافظت کنید:

سیگاررا ترک کنید. ترک کردن سیگار مهم ترین اقدامی است که می توانید برای بهبود سلامتی خود انجام دهید و تنها روشی است که می تواند پیشرفت آمفیزم را متوقف کند. برای ترک سیگار از یک مشاور کمک بگیرید. تا حد امکان از قرار گرفتن در معرض دود سیگار نیز اجتناب کنید.
از دیگر تحریک کننده های دستگاه تنفسی اجتناب کنید. تحریک کننده های دستگاه تنفسی عبارتند از دود ناشی از رنگ و اگزوز خودروها، بوی پخت و پز، برخی عطرهای خاص، شمع در حال سوختن و بخور. تهویه منظم هوا برای کم کردن آلاینده ها ضروریست.
به طور منظم ورزش کنید. سعی کنید اجازه ندهید که مشکلات تنفسی شما را از انجام فعالیت های بدنی بازدارند، چرا که فعالیت های بدنی می توانند به طور قابل توجهی ظرفیت ریه را افزایش دهند.
در مقابل هوای سرد از خود محافظت کنید. هوای سرد می تواند باعث گرفتگی نایژه ها شده و نفس کشیدن را سخت تر کند. به همین دلیل استفاده از شال یا ماسک برای گرم کردن هوای ریه در هوای سرد ضروری است.
از بروز عفونت های تنفسی پیشگیری کنید. از تماس مستقیم با افرادی که مبتلا به انفولانزا یا زات الریه هستند پرهیز کنید. اگر در طول فصل سرما مجبور به معاشرت با افراد زیادی هستید، به طور مرتب از ماسک استفاده کنید و دست های خود را با آب و صابون بشویید.

همراهی و حمایت

تنگی نفس که به آمفیزم مربوط می شود، می تواند به شدت بر روی فعالیت های روزمره بیمار تاثیر بگذارد. بسیاری از بیماران افسرده و منزوی می شوند. برای مقابله با تغییراتی که آمفیزم در زندگی فرد بیمار ایجاد کرده، انجام اقدامات زیر لازم است:

احساسات خود را بیان کنید. آمفیزم باعث محدود شدن برخی فعالیت های روزمره شده و به طور غیر قابل پیش بینی بر روی برخی برنامه ها تاثیر می گذارد. اگر می توانید در خانواده به راحتی در مورد نیازهای خود صحبت کنید، راحت تر می توانید با چالش های مربوط به این بیماری برخورد کنید. مراقب تغییرات خلقی خود و ارتباطتان با دیگران باشید و در صورت نیاز از مشاوره کمک بگیرید.
مشارکت با گروه های حمایت کننده. ملحق شدن به گروهی دارای افراد مبتلا به آمفیزم تاثیر مثبتی خواهد داشت. این گروه ها منبع اطلاعاتی خوبی برای بیماران هستند. به علاوه بیمار را تشویق می کنند تا زمانی را با افرادی دارای شرایطی مشابه شرایط خود بگذراند.