شرح بیماری

شقاق یا چاک خوردگی مقعد (Anal fissure )، پارگی کوچکی است در بافت نازک و مرطوبی( غشا مخاطی ) که مقعد را می پوشاند. این عارضه ممکن است به هنگام دفع مدفوع خشک یا بزرگ رخ دهد که معمولا باعث درد و خونریزی می شود. همچنین فرد ممکن است در حلقه عضلانی انتهای مقعد (اسفنکتر مقعد) دچار اسپاسم شود.

شقاق مقعد ممکن است در هر سنی وجود داشته باشد، اما در نوزادان تازه متولد شده رایج تر است. در اغلب موارد، شقاق مقعد با درمان های ساده مثل افزایش مصرف فیبر یا نشستن در وان آب گرم بهبود می یابد. برخی افراد مبتلا به شقاق مقعد ممکن است به درمان دارویی و یا گاهی عمل جراحی نیاز داشته باشند.

علائم و نشانه ها

علائم این وضعیت می تواند شامل موارد زیر باشد:

درد، گاهی شدید، در هنگام دفع مدفوع
درد پس از دفع مدفوع، که می تواند تا چند ساعت طول بکشد
خون قرمز روشن در مدفوع و یا روی دستمال توالت پس از دفع مدفوع
خارش یا سوزش در اطراف مقعد
شکاف قابل مشاهده در پوست اطراف مقعد
یک غده کوچک یا برجستگی پوستی روی پوست نزدیک شقاق مقعد

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد

اگر به هنگام دفع مدفوع دچار درد هستید و یا خون در مدفوع خود یا روی دستمال توالت مشاهده می کنید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

علت ها

علل شایع شقاق مقعد عبارتند از :

دفع مدفوع بزرگ یا سفت و خشک
یبوست و زور زدن در هنگام دفع مدفوع
اسهال مزمن
التهاب منطقه آنورکتال، ناشی از بیماری کرون یا دیگر بیماریهای التهابی روده
زایمان

علل کمتر شایع شقاق مقعد نیزمی تواند شامل موارد زیر باشد:

سرطان مقعد
ایدز (ویروس اچ آی وی)
بیماری سل (Tuberculosis)
سیفلیس(Syphilis)
تبخال

عوامل خطرزا

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به شقاق مقعد را افزایش دهند عبارتند از:

شیرخوارگی: بسیاری از نوزادان در طول سال اول زندگی خود دچار شقاق مقعد می شوند؛ متخصصان علت این امر را در نیافته اند.
بالا رفتن سن: افراد مسن ممکن است دچار شقاق مقعد شوند که تا حدی در نتیجه ی گردش خون آهسته در بدن و کاهش جریان خون در ناحیه مقعد است.
یبوست: زور زدن به هنگام دفع مدفوع و دفع مدفوع خشک و سفت، خطر پارگی را افزایش می دهد.
زایمان: شقاق مقعد در زنانی که وضع حمل کرده اند شایع تر است.
بیماری کرون: این بیماری التهابی روده باعث التهاب مزمن روده و در نتیجه بالا رفتن احتمال پاره شدن پوشش کانال مقعد می شود.
آمیزش مقعدی.

عوارض و پیامدها

عوارض شقاق مقعد (آنال فیشر) عبارتند از:

عدم التیام زخم: شقاقی را که در عرض ۶ هفته التیام نیابد، شقاق مقعد مزمن در نظر می گیرند که نیاز به درمان بیشتر دارد.
عود بیماری: اگر یک بار شقاق مقعد را تجربه کرده اید، مستعد ابتلا مجدد به این عارضه می باشید.
پارگی گسترش یافته به عضلات اطراف: شقاق مقعد ممکن است به حلقه عضلانی که مقعد را بسته نگه می دارد (اسفنکتر مقعد داخلی) گسترش یابد و این امر التیام شقاق مقعد را مشکل تر می کند. شقاق التیام نیافته می تواند باعث ناراحتی زیاد شود و به منظور کاهش درد، اصلاح یا برداشتن بافت آسیب دیده نیاز به درمان دارویی و جراحی باشد.

پیشگیری

با اقداماتی جهت پیشگیری از یبوست می توان از ابتلا به شقاق مقعد جلوگیری کرد. با مصرف مواد غذایی دارای فیبر بالا، نوشیدن مایعات و ورزش منظم می توان دشواری دفع مدفوع را برطرف کرد.

تشخیص بیماری

در صورت امکان، پزشک یک معاینه رکتوم با انگشت انجام می دهد ( digital rectal exam ). در این معاینه پزشک انگشت خود را به داخل کانال مقعد وارد کرده و با استفاده از یک لوله کوتاه و باریک (آنوسکوپ) به بررسی کانال مقعد می پردازد. با این حال اگر به دلیل وضعیت شقاق این روش برای بیمار بیش از حد دردناک باشد، پزشک ممکن است بدون معاینه و تنها با مشاهده، قادر به تشخیص شقاق مقعد باشد.
شقاق حاد مقعد مانند یک پارگی تازه است که تا حدی شبیه یک برش کاغذ است. در شقاق مزمن مقعد دو توده جداگانه، یکی داخلی (توده ای سنتینل) و یکی خارجی (پاپیلای هایپرتروفی) مشاهده می شود.

محل شقاق می تواند رد و نشانی از علت علائم نشان دهد. شقاقی که نه در عقب یا جلو، بلکه در کنار محل ورودی مقعد رخ می دهد، ، احتمالا نشانه ی اختلال دیگری مانند بیماری کرون است. پزشک جهت تشخیص علت اصلی و زمینه ای این وضعیت، انجام آزمایشات بیشتر را توصیه خواهد کرد:

سیگموئیدوسکوپی قابل انعطاف (Flexible sigmoidoscopy): پزشک لوله ای باریک و انعطاف پذیر را که دارای یک ویدیوی کوچک است، وارد قسمت پایین روده بزرگ می کند. این آزمایش را روی افراد زیر 50 سالی انجام می دهند که دارای عوامل خطر بیماریهای دستگاه گوارش و یا سرطان روده بزرگ نیستند.
کولونوسکوپی (Colonoscopy): در این آزمایش پزشک یک لوله قابل انعطاف را وارد مقعد کرده و به بازرسی کل روده بزرگ می پردازد. این تست را معمولا برای بیمارانی انجام می دهند که بیش از۵۰ سال سن داشته و نشانه هایی از عوامل خطر سرطان روده بزرگ، و یا علائم دیگری مثل درد شکم و یا اسهال داشته باشد.

درمان بیماری

اگر تمام اقدامات جهت نرم نگه داشتن مدفوع مثل افزایش مصرف فیبر و مایعات، به درستی انجام گیرد، شقاق مقعد در عرض چند هفته التیام می یابد. نشستن در وان آب گرم به مدت 10 تا 20 دقیقه چند بار در روز، مخصوصا پس از از اجابت مزاج، می تواند به شل شدن اسفنکتر و بهبودی کمک کند.

در صورتی که علایم باز هم دوام یابند، نیاز به درمان بیشتر است.

درمان های غیر جراحی

پزشک ممکن است روش های درمانی زیر را نیز توصیه کند:

استعمال خارجی نیتروگلیسیرین (Rectiv)، برای کمک به افزایش جریان خون به شقاق، ایجاد بهبودی در این بافت ها و شل شدن اسفنکتر مقعد استفاده می شود. نیتروگلیسیرین معمولا زمانی توصیه می شود که سایر اقدامات ذکر شده موثر واقع نمی شود. از مهمترین عوارض جانبی این درمان سردرد است که می تواند شدید باشد.
کرم های بی حسی موضعی، مانند لیدوکائین هیدروکلراید (Xylocaine) می تواند برای تسکین درد مفید باشد.
تزریق سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس)، برای بی حس کردن عضلات اسفنکتر مقعد و شل کردن اسپاسم استفاده می شود.
داروهای فشار خون، مانند نیفدیپین خوراکی (Procardia) یا دیلتیازم (Cardizem) می تواند به شل شدن اسفنکتر مقعد کمک کند. این داروها ممکن است به صورت خوراکی یا استعمال خارجی استفاده شوند و معمولا زمانی که نیتروگلیسیرین موثر نیست یا عوارض جانبی قابل توجهی دارد، مورد استفاده قرار می گیرند.

جراحي

اگر به شقاق مقعد مزمن مبتلا هستید که نسبت به سایر درمان ها مقاوم است، و یا اگر علائم تان شدید است، پزشک ممکن است عمل جراحی را توصیه کند. پزشکان معمولا یک روش به نام برداشت اسفنگتر داخلی (LIS) انجام می دهند که شامل برش یک بخش کوچک از عضله اسفنکتر مقعد برای کاهش اسپاسم و درد است. مطالعات نشان داده اند که در شقاق مزمن، جراحی بسیار موثر تر از هر درمان پزشکی دیگر است. با این وجود، عمل جراحی ممکن است کمی خطر بی اختیاری مدفوع را به همراه داشته باشد.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

اگر مبتلا به شقاق مقعد هستید، بهتر است به یک متخصص بیماری های گوارشی و یا یک جراح بیماری های روده و کلون مراجعه کنید.

کاری که می توان انجام داد

پیش از ملاقات پزشک، در مورد محدودیت های پیش از انجام معاینه یا آزمایش مثل پرهیز خاص غذایی سوال کنید. همچنین لیستی از موارد زیر تهیه کنید:

هرگونه علائمی که دارید، حتی علائمی که به علت مراجعه شما بی ربط به نظر می رسند.
اطلاعات شخصی مهم شامل استرس های عمده، تغییرات اخیر زندگی یا سابقه خانوادگی بیماری
تماد داروهایی که مصرف می کنید به همراه دوز مصرف آنها، از جمله مکمل ها و ویتامین ها
سوالاتی که از پزشک دارید

جهت به خاطر سپردن تمام اطلاعاتی که از سوی پزشک ارائه می شود، بهتر است یکی از دوستانتان یا اعضای خانواده را همراه خود ببرید.