آزمایشات عملکردی کبد

آزمایشات عملکردی کبد

آزمایشات عملکرد کبد با سنجش سطح بیلی روبین (bilirubin) و پروتئین خون یا آنزیم های کبد، میزان سلامت کبد را تایین می کند.

آزمون عملکرد کبد اغلب در شرایط زیر توصیه می شود:

• برای بررسی عفونت های کبد؛ مثل هپاتیت C
• برای مشاهده عوارض داروهای خاصی که بر روی کبد اثر می گذارند.
• در صورتی که فرد قبلا به بیماری کبدی مبتلا بوده است، برای مشاهده روند بیماری و تاثیرِ درمانِ به کار گرفته شده.
• برای اندازه گیری درجه زخم های (سیروس) روی کبد
• در صورت تجربه ی علائم اختلال کبدی
• در صورتی که فرد قصد باردار شدن دارد

آزمایشات بسیاری را می توان بر روی کبد انجام داد، اما بیشتر این آزمایشات عملکرد کلی کبد را ارزیابی نمی کنند. آزمون های رایج برای این منظور شامل آلانین ترانس آمیناز (alanine transaminase) ALT، آﺳﭙﺎرﺗﺎت آﻣﯿﻨﻮﺗﺮاﻧﺴﻔﺮاز (aspartate aminotransferase) AST،  آلکالین فسفاتاز (alkaline phosphatase) ALP، آزمایشات آلبومین (albumin) و بیلی روبین (bilirubin) است.

تست های ALT و AST  آنزیم هایی را اندازه گیری می کند که کبد در پاسخ به آسیب و بیماری آزاد می کند. تست های  آلبومین و بیلی روبین، میزان تولید آلبومین (یکی از پروتئین های مهم خون) و دفع بیلی روبین (ماده ای زائد در خون) را اندازه گیری می کند.

نتایج غیر عادی هر یک از این آزمایشات الزاما به معنی بیماری یا آسیب کبدی نیست. با پزشک خود در مورد نتایج این تست ها مشورت کنید.

رایج ترین آزمایشات عملکردی کبد کدامند؟

چنان که گفتیم این آزمایشات برای اندازه گیری آنزیم ها و پروتئین های خاصِ خون انجام می شود. بسته به نوع آزمایش، چنانچه این آنزیم ها و پروتئین ها بالا یا پایین تر از سطح نرمال باشند، می توانند نشان دهنده مشکلات کبدی باشند.

برخی از این آزمایشات عبارتند از:

آزمایش آلانین ترانس آمیناز(ALT)

بدن ما آلانین ترانس آمیناز(ALT) را برای متابولیزه کردن پروتئین خون به کار می گیرد. اگر کبد آسیب ببیند یا به درستی کار نکند، ALT در خون آزاد می شود. این امر باعث افزایش سطح ALT می شود. بالا بودن میزان این ماده در خون، می تواند نشانه آسیب کبدی باشد. سطح نرمال ALT، بین 7 تا 55 واحد در هر لیتر است (U/L). سطح پایین ALT  نشان دهنده بیماری و مشکلات سلامت نیست.

آزمایش آﺳﭙﺎرﺗﺎت آﻣﯿﻨﻮﺗﺮاﻧﺴﻔﺮاز (AST)

آﺳﭙﺎرﺗﺎت آﻣﯿﻨﻮﺗﺮاﻧﺴﻔﺮاز آنزیمی است که در بخش های مختلف بدن از جمله قلب، کبد و عضلات یافت می شود. از آنجا که سطوح AST به تنهایی آسیب های کبد را نشان نمی دهد، معمولا آن را همراه با ALT برای بررسی مشکلات کبد به کار می گیرند. پزشک ممکن است از ضریب ALT با AST برای تشخیص کمک بگیرد. اگر کبد آسیب دیده باشد، AST در جریان خون آزاد می شود. سطح بالای AST در آزمایش می تواند نشان دهنده بیماری کبدی یا مشکلات عضلانی باشد. محدوده نرمال  ASTبین 8 تا 48 U/L می باشد. اما پایین بودن  سطح آن نشان دهنده بیماری نیست.

 آزمایش آلکالین فسفاتاز(ALP)

آلکالین فسفاتاز(ALP) آنزیمی است که در استخوان ها، کیسه صفرا و کبد یافت می شود.

این آزمایش را معمولا همراه با چندین آزمایش دیگر انجام می دهند. سطوح بالای ALP می تواند نشان دهنده آسیب کبدی، انسداد کیسه صفرا یا یک بیماری استخوانی باشد.

کودکان و بزرگسالان به دلیل رشد عضلات می توانند دچار سطوح بالای ALP باشند. همچنین بارداری نیز ممکن است سطح  ALP را افزایش دهد. محدوده سطح نرمال ALP بین 45 تا 115  واحد در لیتر (U/L) می باشد.

کاهش سطح ALP ممکن است به دنبال تزریق و انتقال خون یا جراحی بای پس قلب صورت گیرد. همچنین این وضعیت می تواند نتیجه ی شرایط مختلفی مثل کمبود زینک، سوء تغذیه یا بیماری ویلسون (Wilson disease)  باشد.

آزمایش آلبومین (Albumin)

آلبومین یکی از مهمترین پروتئین‌های درون پلاسما بوده که در کبد ساخته شده و میزان تولید آن حدود ۱۵ گرم در روز است. این پروتئین بسیاری از کارکردهای مهم  بدن را به عهده دارد. برای مثال آلبومین:

• در مهار نشت مایع از عروق خونی نقش اساسی دارد.
• بافت ها را تغذیه می کند.
• انتقال و حمل هورمون ها، ویتامین ها و مواد دیگر موجود در بدن را به عهده دارد.

آزمایش آلبومین، عملکرد کبد را در میزان تولید این پروتئین ارزیابی می کند. سطح پایین آلبومین در این آزمایش نشان می دهد که کبد به درستی عمل نمی کند. محدوده نرمال سطح آلبومین بین  3.5 تا 5.0 گرم در هر دسی لیتر (g/dL) است.

آزمایش بیلی روبین (Bilirubin)

بیلی روبین از تجزیه ی گلبول های قرمز ایجاد می شود. کبد بیلی روبین را دفع می کند و این ماده پیش از خارج شدن از طریق مدفوع، از کبد می گذرد.

یک کبد آسیب دیده نمی تواند به درستی بیلی روبین را دفع کند، که این امر به بالا رفتن سطح بیلی روبین در خون می انجامد. سطح بالای بیلی روبین در خون نشان می دهد که کبد به درستی عمل نمی کند. محدوده نرمال بیلی روبین خون بین  0.1تا 1.2 میلی گرم در هر دسی لیتر (mg/dL) است.

چرا به انجام آزمایشات عملکردی کبد نیازمندیم؟

این آزمایشات تایین می کنند که کبد به درستی عمل می کند یا نه. چند نمونه از کارکرد های حیاتی کبد به شرح زیر اند:

• دفع ضایعات از خون
• تبدیل مواد غذایی به مواد شیمیایی مورد نیاز بدن
• ذخیره کردن مواد معدنی و ویتامین ها
• تنظیم لخته شدن خون در بدن
• تولید پروتئین ها، آنزیم ها و صفرا
• تولید عواملی که با عفونت مبارزه می کنند
• دفع باکتری از خون
• دفع موادی که برای بدن مضر هستند.
• حفظ تعادل هورمونی

مشکلات کبدی می توانند برای فرد خطرناک و گاه تهدید کننده باشند.

علائم اختلال کبدی چیست؟

این علائم عبارتند از:

• ضعف
• خستگی مفرط یا کمبود انرژی
• کاهش وزن
• یرقان (زردی پوست و چشم ها)
• علائم نشانگان نفریتیک (ورم اطراف چشم، شکم و پاها)
• مدفوع روشن و بی رنگ یا ادرار تیره رنگ
• تهوع
• استفراغ
• اسهال
• درد شکمی

اگر دارای علائم اختلال کبدی هستید و یا قصد باردار شدن دارید، ممکن است پزشک انجام آزمایشات کبد را توصیه کند. این آزمایشات مختلف می تواند به بررسی عفونت یا مشاهده روندِ درمان یا پیشرفت بیماری و همچنین ارزیابی عوارض جانبی داروهای خاص بپردازد.

آمادگی برای انجام آزمایشات عملکردی کبد

پیش از انجام آزمایش، پزشک دستورالعمل کاملی در خصوص اقدامات پیش از آزمایش خون به شما خواهد داد. برخی غذاها و داروهای خاص می توانند بر روی سطح آنزیم ها و پروتئین های خون تاثیر بگذارند. ممکن است پزشک از شما بخواهد که پیش از انجام آزمایش از مصرف برخی داروها یا خوردن بعضی غذاها خودداری کنید.

برای سهولت نمونه گیری خون، بهتر است لباسی بپوشید با آستین های گشاد که به راحتی بالا میروند.

آزمایشات عملکردی کبد چگونه انجام می شوند؟

1. پرستاری که نمونه خون شما را می گیرد، برای جلوگیری از آلوده شدنِ نمونه خون با میکرو ارگانیسم های روی پوست، ابتدا محل نمونه گیری (روی پوست) را با پنبه الکلی ضد عفونی می کند.
2. یک تورنیکت یا بازوبند فشار دور بازوی شما می بندند که باعث می شود رگ ها به خوبی نمایان شوند. سپس نمونه خون به وسیله یک سوزن گرفته می شود.
3. پس از نمونه گیری، پرستار یک تکه گاز پانسمان را در محل سوراخ نمونه گیری قرار می دهد. نمونه خون را جهت آزمایش و بررسی به آزمایشگاه می فرستند.

خطرات آزمایشات عملکردی کبد

نمونه گیری خون یک عمل عادی و بی خطر است که روزانه در تمام آزمایشگاه ها انجام می گیرد و به ندرت ممکن است عوارض جانبی جدی داشته باشد. با این حال، خطرات دادن نمونه خون برای بیمار، از این قبیل اند:

• خونریزی زیر پوستی یا هماتوم (hematoma)
• خونریزی بیش از حد
• از حال رفتن
• عفونت

پس از انجام آزمایشات عملکردی کبد

بلافاصله بعد از انجام تست، می توانید آزمایشگاه را ترک کرده و به فعالیت های معمول و روزمره خود بپردازید. با این حال اگر حین انجام نمونه گیری، احساس از حال رفتن یا سبکی سر دارید، بهتر است برای مدتی از جای خود بلند نشوید و کمی استراحت کنید.

نتایج این گونه آزمایشات نمی تواند دقیقا پزشک را از بیماری شما یا میزان آسیب دیدگی کبد مطلع کند. اما می تواند در تایین اقدام بعدی به پزشک کمک کند. در ملاقات بعدی پزشک در مورد نتیجه آزمایش با شما گفتگو خواهد کرد.

به طور کلی، اگر نتیجه آزمایش مشکلی در عملکرد کبد نشان دهد، پزشک متخصص برای دریافتن علت، داروهایی را که مصرف می کنید یا سابقه هر گونه بیماری را در شما بررسی می کند. در صورت مصرف الکل، لازم است که مصرف ان را متوقف کنید. اگر پزشک تخشیص دهد که داروی خاصی موجب افزایش آنزیم های کبد شده است، ممکن است قطع مصرف دارو را توصیه کند.

ممکن است پزشک بخواهد احتمال  ابتلا به هپاتیت را مورد آزمایش قرار دهد. همچنین ممکن است دستور به انجام آزمایشات تصویر برداری، سی اسکن یا سونو گرافی دهد تا از این طریق احتمال بیماری هایی مثل سیستیک فیبروزیس یا کبد چرب را نیز مورد ارزیابی قرار دهد.

مرجع:

Liver Function Tests