مسمومیت سُرب چیست؟

سُرب نوعی فلز و در واقع یک سَم بسیار قوی است. مسمومیت سرب یک بیمار ی جدی و گاه تهدید کننده و مرگبار است که با بالا رفتن سطح سرب در بدن اتفاق می افتد.

سرب در رنگ هایی که پایه سربی دارند مثل رنگ دیوار ساختمان ها و خانه های قدیمی یا رنگ اسباب بازی ها یافت می شود. این فلز همچنین در موارد زیر ممکن است یافت شود:

لوازم هنری
خاک و گرد و غبار آلوده
فراورده های بنزین که در خارج از آمریکا و کانادا فروخته می شود.

مسمومیت بنزین معمولا طی گذشت ماه ها یا سال ها اتفاق می افتد، که می تواند منجر به آسیب های جدی جسمی یا ذهنی شود. کودکان خردسال آسیب پذیر ترین گروه در برابر این بیماری هستند.

کودکان زمانی به این ماده در بدن دچار می شوند که اشیاء حاوی سرب را به دهان می برند. همچنین لمس این اشیاء و سپس بردن دست ها به داخل دهان نیز می تواند کودک را آلوده سازد. از آنجا که مغذ و سیستم عصبی کودک در حال رشد است، این ماده می تواند برای او نسبت به بزرگسالان زیان بار تر باشد.

مسمومیت سرب قابل درمان است اما آسیب های وارده در اثر این بیماری غیر قابل برگشت هستند.

علائم مسمومیت سرب کدامند؟

علائم این مسمومیت متغیر اند و ممکن است هر قسمت از بدن را درگیر کنند. اغلب اوقات این مسمومیت به آرامی و به مرور زمان در اثر مواجهه مکرر با مقدار کمی از سرب بروز می کند.

نشانه های قرار گرفتن مکرر و مداوم در معرض سرب عبارتند از:

درد شکم
اسپاسم و گرفتگی عضلات شکم (کرامپ شکمی)
رفتار پرخاشگرانه
یبوست
اختلال خواب
سردرد
کج خلقی
نقص مهارت های رشدی در کودکان
کاهش اشتها
خستگی مفرط
فشار خون بالا
بی حسی و گزگز در نوک انگشتان
نقصان حافظه
کم خونی
نقص عملکرد کلیه

چنان که گفتیم، از آنجا که مغذ کودک در حال رشد است، سرب می تواند در کودکان منجر به عقب ماندگی ذهنی یا نقص عقلی شود که علائم آن به شرح زیر است:

مشکلات رفتاری
بهره هوشی (آی کیو) پایین
نمرات پایین در مدرسه
مشکلات شنوایی
مشکلات یادگیری کوتاه مدت و دراز مدت
تاخیر رشدی

دوز بالای مسمومیت سرب ممکن است به علائم اورژانسی بیانجامد. این علائم عبارتند از:

اسپاسم و درد شدید شکمی
استفراغ
تلو تلو خوردن هنگام راه رفتن
تشنج
اغما (کوما)
آسیب مغذی که به صورت گیجی، تشنج یا کوما بروز می کند

در صورت داشتن علائم شدید قرار گیری در معرض سرب، بهتر است سریعا با اورژانس تماس بگیرید. اطلاعات زیر را آماده کنید تا در صورت نیاز در اختیار اپراتور اورژانس قرار دهید.

سن بیمار
وزن بیمار
منبع مسمومیت
میزان سرب بلعیده (یا تنفس) شده
زمانی که مسمومیت اتفاق افتاده است

در موقعیت های غیر اورژانسی می توانید با مرکز کنترل مسمومیت تماس گرفته و علائم را شرح دهید. از این طریق می توانید با یک متخصص مسمومیت صحبت کنید.

علت مسمومیت سرب

مسمومیت سرب زمانی اتفاق می افتد که سرب بلعیده (قورت داده) شود. همچنین تنفس در گرد و غبار آلوده به سرب نیز می تواند عامل ایجاد این مسمومیت باشد. سرب را نمی توان چشید و یا بو کرد، همچنین با چشم غیر مسلح نمی توان آن را دید.

در آمریکا مواد بنزینی و رنگ دیوار ساختمان ها در گذشته حاوی سرب بودند. اما امروزه این مواد را دیگر با سرب نمی سازند. با این حال، سرب در همه جا وجود دارد و به خصوص در خانه های قدیمی یافت می شود.

منابع رایج سرب عبارتند از:

رنگ های ساختمانی که پیش از سال 1978 تولید می شدند.
لوازم خانگی و اسباب بازی هایی که پیش از سال 1976 رنگ شده اند.
اسباب بازی هایی که خارج از ایالات متحده آمریکا ساخته و رنگ می شوند.
گلوله تفنگ، سرب پرده و قلاب های ماهیگیری که از سرب ساخته می شوند.
لوله ها و شیر آب که می تواند به آب آشامیدنی هم سرایت کند.
خاک آلوده به دود اگزوز وسایل نقلیه یا تراشه رنگ ساختمان ها
رنگ ها و لوازم هنری و نقاشی
جواهرات، سفال و مجسمه های سربی
باتری ها
سرمه و خط چشم
برخی از داروهای سنتی قومی

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به مسمومیت سرب قرار دارند؟

کودکان بیشترین خطر ابتلا به این مسمومیت را دارند، به خصوص اگر در خانه های قدیمی با دیوارهایی که رنگ آن ها ریخته زندگی می کنند. این به این دلیل است که کودکان معمولا اشیاء یا دست خود را زیاد به دهانشان می برند.

همچنین مردمانِ کشور های در حال توسعه( جهان سوم) شانس بیشتری برای ابتلا به این مسمومیت دارند.

بسیاری از کشورها محدودیت ها و قوانین سختی درارتباط با ماده سمی سرب ندارند. اگر کودکی را از کشور های در حال توسعه به فرزندی قبول می کنید، لازم است که سطح سرب بدن کودک را مورد بررسی قرار دهید.

مسمومیت سُرب را چگونه تشخیص می دهند؟

این مسمومیت به کمک آزمایش خون قابل تشخیص است. عموما سرب در محیط اطراف رایج است. مطالعات مرکز بین المللی سلامت و بهداشت محیط می گوید ایمن ترین حالت این است که هیچ سربی در خون یافت نشود. وجود 5 میکروگرم سرب در هر دسی لیتر خون برای کودکان خطرناک است و می تواند مشکلاتی برای سلامت کودک به وجود آورد.

سایر آزمایشات برای اندازه گیری میزان سلول های ذخیره آهن در خون، آزمایشات اشعه ایکس و یا در صورت امکان نمونه برداری مغذ استخوان است.

درمان مسمومیت با سرب

اولین قدم برای درمان، شناسایی محل منبع سرب و از بین بردن آن است. کودکان را از منابع سرب دور نگه دارید. اگر امکان زدودن و از میان بردن منبع سرب وجود ندارد، آن را مهر و موم کنید و یا قرار گیری در معرض آن را تا حد ممکن کاهش دهید و از تماس بیشتر با سرب اجتناب کنید.

اين مسموميت بايد به اداره بهداشت محلي اطلاع داده شود. بررسي كامل خانه و محل كار جهت تعيين منبع سرب و بررسي همه اعضاي خانواده از نظر مسموميت با سرب مهم است .

در موارد شدیدتر مسمومیت درمان کی لیت (chelation) مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش داروی خوراکی به سرب چسبیده و از طریق ادرار دفع می شود.

حتی با وجود درمان نیز به سختی می توان عوارض مواجهه طولانی مدت با سرب را جبران کرد.

چشم انداز بیماری مسمومیت سرب

بزرگسالانی که به میزان متوسط با این ماده در تماس داشته اند، معمولا بدون عوارض خاص به طور کامل بهبود می یابند.

در کودکان بهبودی به زمان بیشتری نیاز دارد. حتی تماس مک با این ماده در خردسالان می تواند موجب ناتوانی دائمی مغذی و ذهنی شود.

پیشگیری از مسمومیت سرب چگونه ممکن است؟

به کمک اقدامات ساده زیر می توان از این مسمومیت جلوگیری کرد:

اسباب بازی ها و قوطی ها و مواد خارجی(که در کشور های جهان سوم تولید شده اند) را دور بیاندازید.
خانه تان را از گرد و غبار حفظ کنید.
تنها از آب سرد برای پخت و پز استفاده کنید.
پیش از خوردن غذا حتما دست های خود را بشویید.
آب آشامیدنی (آب لوله کشی) را از لحاظ میزان سرب بررسی کنید و اگر سطح سرب بالا بود، از دستگاه فیلتر استفاده کنید و یا از بطری های آب آشامیدنی(آب معدنی) استفاده کنید.
دستگاه بخور یا شیر آب را به طور منظم جرم زدایی کنید.
اسباب بازی ها و بطری هایی را که در دسترس کودکان است مرتبا بشویید.
به کودکان بیاموزید که حتما بعد از بازی دست های خود را بشویند.
پیمان کاران یا کارگرانی که در منزل شما مشغول به کار هستند را از لحاظ میزان سرب بدنشان مورد بررسی و تایید قرار دهید.
از رنگ های بدون سرب برای نقاشی منزل و ساختمان استفاده کنید.
کودکان نوپا را برای بررسی و آزمایش میزان سرب در بدن به مراکز مربوط ببرید.
از مکان هایی که در آنجا از رنگ های پایه سربی استفاده شده، دوری کنید.