آزمایش آنالیز اسپرم (سمن)

آزمایش آنالیز اسپرم چیست؟

تجزیه و آنالیز مایع منی (Semen analysis) و یا آزمایش شمارش اسپرم (sperm count test)، سلامت و قابلیت دوام اسپرم های مردانه را مورد بررسی قرار می دهد. منی(Semen) مایعی حاوی اسپرم (به علاوه سایر مواد قندی و پروتئینی) است که طی انزال آزاد می شود. آنالیز منی به سه عامل اصلی سلامت اسپرم میردازد:

• تعداد اسپرم ها
• شکل اسپرم ها
• تحرک (قدرت حرکت) اسپرم ها

پزشکان اغلب دو یا سه آنالیز اسپرم جداگانه انجام می دهند تا از سلامت اسپرم اطمینان یابند. طبق نظر انجمن شیمی بالینی آمریکا (AACC)، این آزمایشات باید طی یک بازه دو تا سه ماهه انجام شوند و حد اقل  هفت روز نیز از یکدیگر فاصله داشته باشند. تعداد اسپرم ها می تواند روزانه متغیر باشد. بنا بر میانگین نمونه های اسپرم می توان به نتیجه قطعی دست یافت.

چرا آزمایش اسپرم صورت می گیرد؟

تعیین ناباروری مردان

این آزمایش اغلب زمانی توصیه می شود که یک زوج برای باردار شدن مشکل دارند. به کمک آزمایش اسپرم، پزشک می تواند ناباروری مرد را تعیین کند. همچنین اگر علت اصلی ناباروری، تعداد کم اسپرم ها و یا نقص عملکرد اسپرم باشد، این آزمایش آن را نشان خواهد داد.

 بررسی موفقیت آمیز بودن عمل وازکتومی

مردانی که عمل وازکتومی داشته اند، این آزمایش را انجام می دهند تا مطمئن شوند هیچ اسپرمی در مایع منی آنها وجود ندارد. در عمل وازکتومی، لوله هایی که اسپرم را از بیضه ها به آلت تناسلی می فرستند، بریده می شود تا به طور دائمی پیشگیری از بارداری به عمل آید. پس از وازکتومی، برای اطمینان از عدم وجود اسپرم در منی، پزشکان اغلب توصیه می کنند که آزمایش اسپرم به مدت سه ماه ماهی یک بار انجام شود.

آمادگی برای آزمایش آنالیز اسپرم

پزشک به شما خواهد گفت که جهت آمادگی برای آزمایش اسپرم چه کارهایی باید انجام دهید. برای دستیابی به نتیجه دقیق پیروی از این دستورالعمل ها بسیار مهم است.

برای گرفتن بهترین نمونه منی:

• از 24 تا 72 ساعت قبل از آزمایش، از انزال جلوگیری کنید.
• دو تا پنج روز قبل از آزمایش، از مصرف  الکل، کافئین و مواد مخدر مانند کوکائین و ماری جوانا اجتناب کنید.
• از مصرف داروهای گیاهی مانند اکیناسه (echinacea)، بنا به توصیه پزشک پرهیز کنید.
• از مصرف داروهای هورمونی پرهیز کنید.

در مورد داروهایی که مصرف می کنید با پزشک خود مشورت کنید.

آزمایش آنالیز اسپرم چگونه انجام می شود؟

برای آزمایش اسپرم لازم است که یک نمونه مایع منی به پزشک ارائه کنید. برای جمع آوری نمونه منی چهار روش اصلی وجود دارد:

• خود ارضایی
• آمیزش با کاندوم
• آمیزش با خروج قبل از انزال
• انزال به کمک الکتریسیته

برای جمع آوری نمونه ای تمیز، خود ارضایی روش بهتری است.

جمع آوریِ یک نمونه اسپرم خوب

دو عامل اصلی برای داشتن یک نمونه آزمایش خوب اهمیت دارد. اول، منی باید در دمای بدن نگهداری شود. اگر بیش از حد گرم و یا سرد شود، نتایج دقیق نخواهد بود. دوم، مایع منی باید ظرف ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از خروج از بدن به مرکز آزمایش انتقال یابد.

تداخل در آزمایش

عوامل چندی می توانند بر آزمایش تاثیر منفی بگذارند که موارد زیر از آن جمله اند:

• مایع منی که در تماس با اسپرمیسید یا اسپرم کش قرار گرفته باشد.  
• انجام آزمایش زمانی که بیمار هستید و یا استرس دارید.  
• خطا توسط تکنسین آزمایشگاه
• آلوده شدن نمونه اسپرم

آزمایش اسپرم هیچ گونه خطری ندارد.

 اگر نتایج آزمایش اسپرم در دامنه نرمال نباشد می تواند به دلیل مصرف موارد زیر باشد که می توانند بر میزان اسپرم ها تاثیر بگذارند:

• الکل
• کافئین
• گیاهانی مثل عصاره گل راعی یا علف چای (St. John’s wort)
• داروهای تجویزی مثل سایمتیدین که باعث کاهش تعداد اسپرم می شوند.
• مواد مخدر یا روان گردان
• دخانیات

آزمایش اسپرم در خانه

آزمایشات خانگی نیز در دسترس اند که تنها میزان اسپرم را اندازه می گیرند. این آزمایشات شکل و حرکت اسپرم را بررسی نمی کنند.

نتیجه آزمایشات خانگی معمولا طی 10 دقیقه به دست می آید. میزان نرمال اسپرم (بیش از 20 میلیون اسپرم در هر میلی متر مایع منی) در یک آزمایش خانگی الزاما به این معنا نیست که مرد می تواند بارور باشد. چرا که سایر علل ناباروری را نشان نمی دهد.

اگر نگران امکان ناباروری خود هستید، انجام یک تست حرفه ای اسپرم در آزمایشگاه بهترین روش است. به کمک این آزمایش می توان یک بررسی همه جانبه انجام داد.

نتایج نرمال کدام اند؟

هنگامی که نمونه منی دریافت شد، نتایج آزمایش بسته به آزمایشگاهی که به آن مراجعه می کنید، بین 24 ساعت تا یک هفته آماده خواهد بود. زمانی که پزشک نتایج آنالیز اسپرم را بررسی می کند، عوامل متعددی باید مورد توجه قرار گیرند. آنالیز پس از وازکتومی وجود اسپرم در منی را بررسی می کند، اما آنالیزی که برای مشکلات ناباروری انجام می شود، نمونه منی را عمیق تر مورد سنجش قرار می دهد. پزشک برای این منظور موارد زیر را مورد ملاحظه قرار می دهد:

شکل اسپرم

نتیجه نرمال برای شکل اسپرم به این صورت است که بیش از ۵۰ درصد از اسپرم ها شکل طبیعی داشته باشند. اگر در فردی بیش از ۵۰ درصد از اسپرم ها شکل غیر طبیعی داشته باشند، امکان ناباروری وجود دارد. آزمایشگاه ناهنجاری های سر، بخش میانی یا دُم اسپرم را شناسایی می کند. همچنین ممکن است اسپرم ها رشد نیافته بوده و قادر به بارور سازی تخمک نباشند.

حرکت اسپرم

برای یک نتیجه نرمال، بیش از ۵۰ درصد از اسپرم ها باید تا یک ساعت پس از انزال حرکت طبیعی داشته باشند. حرکت یا جنبش اسپرم برای باروری مهم است زیرا اسپرم باید برای بارور سازی خود را به به تخمک برساند. یک سیستم خودکار تحرک اسپرم را بررسی می کند و بین 0 تا 4 به آن نمره می دهد. نمره 0 به معنای آن است که اسپرم در حال حرکت نیست و نمره ۳ یا ۴ نشان دهنده حرکت خوب است.

pH اسپرم

برای دستیابی به نتیجه طبیعی سطح pH باید بین 7.2 تا 7.8 باشد. سطح pH بالاتر از 8.0 می تواند نشان دهنده عفونت باشد. pH پایین تر از 7.0 نشان دهنده آلودگی نمونه یا انسداد مجاری انزال است. 

حجم و میزان اسپرم

در یک نتیجه نرمال، توده و حجم اسپرم باید بیش از 2 میلیمتر باشد. حجم کم اسپرم نشان می دهد که مقدار اسپرم ها برای بارورسازی تخمک کم است. همچنین حجم اضافی منی نیز به این معنی است که میزان اسپرم موجود، رقیق شده است.

بر اساس یک آزمایش آزمایشگاهی حجم اسپرم مناسب بین ۲٫۰ و ۵ میلی لیتر طبیعی است. ۱٫۵ میلی لیتر را به عنوان مرجع پایین تر است. حجم کم ممکن است انسداد کامل یا جزئی را نشان دهد. در عمل بالینی، حجم کمتر از ۲ میلی لیتر در شرایط ناباروری و اسپرم نشان دهنده ارزیابی آزواسپرمی انسدادی است.

تبدیل شدن به مایع

برای تبدیل منی به مایع، بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه زمان لازم است. ابتدا اسپرم غلیظ است و توانایی آن برای مایع شدن یا رسیدن به غلظت آبکی، به حرکت  اسپرم کمک می کند. اگر اسپرم طی ۱۵ تا ۳۰ دقیقه رقیق نشود، امکان باروری را تحت تاثیر قرار می دهد.

تعداد اسپرم

تعداد اسپرم ها در یک آزمایش نرمال باید بین 20 میلیون تا بیش از 200 میلیون باشد. نتیجه به عنوان تراکم اسپرم شناخته می شود. اگر این تعداد کمتر باشد، بارداری مشکل تر می شود.

ظاهر اسپرم

ظاهر اسپرم باید بین سفید تا شیری و خاکستری باشد. اسپرمی که رنگ قرمز قهوه ای دارد، وجود خون را نشان می دهد. در حالی که  رنگ زرد اسپرم می تواند نشانه یرقان (زردی) یا عوارض دارویی باشد.

نتایج غیر عادی آزمایش اسپرم به چه معنا است؟

یک اسپرم غیر عادی برای رسیدن به تخمک و نفوذ در آن مشکل دارد و  از این رو بارداری به سختی صورت می گیرد. نتایج غیر عادی این موارد را نشان می دهند:

• ناباروری
• عفونت
• عدم تعادل هورمونی
• بیماری هایی مثل دیابت
• نقص های ژنی
• قرار گرفتن در معرض اشعه

اگر نتایج آزمایش شما غیر عادی باشد، احتمالا پزشک پیشنهاد می کند آزمایش های دیگری انجام دهید. این آزمایشها عبارتند از:

• آزمایشات ژنتیک
• آزمایش هورمون
• آنالیز ادرار بعد از انزال
• گرفتن یک نمونه بافت از بیضه ها
• آزمایش سلول های ایمنی ضد اسپرم

چشم انداز آزمایش آنالیز اسپرم

قطعی ترین آزمایش آنالیز منی نیازمند جمع آوری دقیق چند نوع نمونه اسپرم است. این آزمایش می تواند اطلاعات زیادی به دست دهد که عوامل تاثیر گذار بر باروری را تعیین می کند. اگر نتایج آزمایش شما غیر عادی باشد، پزشک ممکن است توصیه کند که به یک متخصص ناباروری مراجعه کنید.

مرجع:

Semen Analysis and Test Results