در رفتگی مفصل ران در کودکان

دررفتگی مادرزادی مفصل ران چیست؟

HD یا دررفتگی مادرزادی مفصل ران Congenital hip disloation هنگامی رخ می دهد که سرِ استخوان ران به درستی در داخل حفره استابولوم لگن قرار نگرفته باشد. در اکثر این نوزادان حفره استابولوم در دوران جنینی به درستی تشکیل نشده و یا عمق کافی را نداشته و نمی تواند سر استخوان ران را در خود نگه دارد. در بعضی نوزادان سر استخوان ران در بدو تولد کاملا خارج از حفره استابولوم است که به آن دررفتگی مادرزادی سر ران استخوان هم می گویند در بعضی دیگر سر ران در حفره استابولوم بوده ولی ناپایدار است و به آسانی از آن خارج و به آن داخل می شود گاهی ناپایداری مفصل ران با رشد نوزاد بیشتر می شود

چه عواملی باعث دررفتگی مفصل ران نوزادان می شود؟

علت این عارضه در بسیاری موارد ناشناخته است برخی عوامل که می توانند در ایجاد این وضعیت موثر باشند عبارتند از:

• پایین بودن سطح مایع آمنیوتیک در رحم مادر

• وضعیت برعکس نوزاد در شکم مادر( وضعیت بریچ ) سر به طرف بالا و پاها به طرف پایین

• فرزند اول بودن به خاطر تنگ بودن فضای رحم مادر که قبلا کشیده نشده است

• سابقه خانوادگی از این بیماری 

چه کسانی بیشتر در معرض خطر دررفتگی مفصل ران هستند؟

این بیماری معمولا در دختران نسبت به پسران شایع تر است با این حال ممکن است این وضعیت برای هر نوزادی اتفاق بیفتد به همین دلیل نوزاد هنگام تولد در بیمارستان توسط پزشک معاینه شده و نشانه های دررفتگی در او بررسی می شود، که این معاینات معمولا تا یک سالگی ادامه دارد قنداق کردن نوزاد نیز می تواند احتمال بروز این وضعیت را افزایش دهد 

علائم دررفتگی مفصل ران چیست؟

در رفتگی مفصل ران ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد، به همین دلیل است که پزشک و پرستار معاینه روتین را برای هر نوزاد انجام می دهند در صورتی که کودک علائم قابل مشاهده ای از دررفتگی مفصل ران داشته باشد، این علائم می تواند شامل موارد زیر باشد:

• پاها به خوبی از هم باز نمی شوند و یا نسبت به یکدیگر طول متفاوتی دارند

• دامنه حرکتی پاها محدود می شود

• غیر قرینه بودن چین های کشاله ران یا فرم لگن در سمت دچار دررفتگی، چین ها بیشتر است

• تاخیر رشد حرکتی که بر نشستن، سینه خیز کردن و راه رفتن کودک تاثیر دارد 

دررفتگی مفصل ران چگونه تشخیص داده می شود؟

معاینات مربوط به دررفتگی مفصل ران، در هنگام تولد و در طول یک سال اول رشد، معمولا در مراکز درمانی انجام می شود معاینات فیزیکی در این زمینه اغلب رایج تر هستند. پزشک مفصل ران و پاهای نوزاد را به آرامی تکان داده و منتظر شنیدن صدای کلیک مانندی می شود، این امر می تواند نشانه ی دررفتگی باشد.

این معاینه شامل آزمون های زیر است:

• آزمون اورتولانی Ortolani test : پزشک، نوزاد را به پشت بر روی تخت خوابانده و با اعمال فشار به ران و ساق پا به سمت بالا، در حالی که پاها دور از هم هستند، مفصل ران را با دست جا انداخته و با برداشته شدن فشار مفصل دوباره در می رود

• آزمون بارلو Barlow test : این آزمون عملکردی شبیه به آزمون قبل دارد و تفاوت این دو در در نزدیک بودن پاها به یکدیگر و اِعمال فشار به ران و ساق پا به سمت پایین می باشد انجام این آزمون ها برای تشخیص دررفتگی تا قبل از سه ماهگی کارآمد می باشد، چون بعد از این دوره پزشک دیگر نمی تواند با فشار دست مفصل را جا بیندازد در این دوره معمولا انجام اقدامات دیگری از جمله موارد زیر به تشخیص کمک می کند:

• آزمون گالزی Galezzi test : معمولا سمت رانِ در رفته کوتاه تر به نظر می رسد وقتی کودک را به پشت خوانده و زانو های او را طوری خم کنیم که کف پاها روی زمین باشد، زانوی سمت دررفته پایین تر از زانوی طرف سالم است

• آزمون تلسکوپی : در این روش پزشک بچه را به پشت روی تخت خوابانده و سپس با یک دست لگن طرف سالم را ثابت نگه می دارد و با دست دیگر ساق یا ران طرف در رفته را گرفته و در امتداد ران به سمت پایین کشیده و به طرف بالا هل می دهد در دررفتگی مفصل ران، به علت اینکه سر استخوان ران در درون حفره استابولوم قرار ندارد، این مانور موجب می شود ران به راحتی به بالا و پایین حرکت کند

• لنگش : کودک مبتلا به دررفتگی مفصل ران دیرتر راه می افتد و موقع راه رفتن می لنگد اگر دررفتگی یک طرفه باشد، کودک هنگام راه رفتن به سمت پای در رفته خم می شود به این راه رفتن ترندلنبرگ Trendelenburg gait می گویند وقتی دررفتگی دو طرفه است کودک هنگام راه رفتن به دو طرف خم می شود این نوع راه رفتن را اردکی Waddling gait می گویند

• افزایش لوردوز کمری : در این کودکان بخصوص در نوع دو طرفه موقع ایستادن قوس کمر بیش از حد معمول است

• آزمون ترندلنبرگ : این معاینه را پزشک انجام می دهد پزشک از کودک می خواهد که سرپا و رو به دیوار ایستاده و هر دو دست را برای حفظ تعادل به دیوار تکیه دهد سپس از او می خواهد تا پای سالم را از روی زمین بلند کرده و روی پای بیمار بایستد در فرد بیمار به علت ضعیف بودن عضلات ابدکتور ران، لگن نمی تواند تعادل خود را حفظ کند و طرف سالم لگن به پایین متمایل می شود و کودک برای اینکه تعادل خود را حفظ کند، تنه خود را به طرف پای بیمار متمایل می کند پزشک بعد از معاینه برای تشخیص قطعی ممکن است تصویربرداری هایی مثل سونوگرافی و رادیوگرافی ساده را نیز از بیمار بخواهد

درمان دررفتگی مفصل ران کودکان

اگر کودک کمتر از ۶ ماه داشته و دچار دررفتگی مفصل ران باشد، احتمال درمان او به وسیله آتل پاولیک هارنس  زیاد است با استفاده از این وسیله فشار کنترل شده ای به پاها در حالت دور از هم وارد شده و باعث فشردن سر مفصل ران در حفره استابولوم می شود بسته به سن کودک و شدت دررفتگی، معمولا استفاده از این آتل برای ۶ تا ۱۲ هفته لازم است در این مدت ممکن است لازم باشد کودک تمام وقت و یا پاره وقت از آن استفاده کند اگر درمان با استفاده از پاولیک ناموفق بوده و یا سن کودک بالاتر باشد، انجام عمل جراحی لازم است. این جراحی ممکن است شامل جا انداختن ران در حفره استابولوم باشد که عمل جااندازی بسته نامیده می شود، و یا شامل افزایش طول تاندون و از بین بردن موانع سر راه حفره قبل جا انداختن مفصل ران باشد که در این صورت به آن عمل جااندازی باز می گویند. پس از انجام عمل لازم است پاها و لگن کودک به مدت حداقل ۱۲ هفته در گچ باشد اگر سن کودک بیش از ۱۸ ماه باشد و یا به درمان پاسخ ندهد، ممکن است جراحی استئوتومی استخوان ران و لگن برای بازسازی مفصل ران لازم باشد به این معنی که جراح در سر استخوان ران و یا استابولوم لگن تغییر شکل ایجاد خواهد کرد. 

جلوگیری از دررفتگی مفصل ران در کودکان

دررفتگی مفصل ران عارضه ای قابل پیشگیری است. مراجعه به پزشک برای معاینات منظم بسیار مهم است و باعث می شود در صورت بروز این وضعیت، درمان به موقع صورت گیرد. نوزاد تازه متولد شده نیز باید حتما پس از تولد و پیش از ترک بیمارستان، به منظور عدم دررفتگی مفصل ران معاینه شود

توصیه نهایی

تشخیص به موقع دررفتگی ران معمولا با درمان های غیر تهاجمی و بدون عمل بهبود می یابد. درمان با استفاده از آتل پاولیک هارنس در ۸۰ تا ۹۵ درصد موارد موفقیت آمیز است. میزان موفقیت عمل جراحی در این بیماری متفاوت است در برخی موارد تنها با یک روش جراحی بهبودی حاصل می شود و در برخی موارد دیگر به جراحی های متعدد و تحت نظر بودن نیاز است اگر این بیماری در کودکی درمان نشود می تواند موجب آرتروز زودرس شده و درد شدید به همراه داشته باشد و حتی ممکن است به جراحی تعویض مفصل ران نیاز باشد در صورت درمان موفق دررفتگی، همچنان مراجعه منظم به متخصص ارتوپد را انجام دهید تا از شرایط عدم عود بیماری و رشد معمول استخوان ها مطمئن شوید همینجا پزشک مورد نظرت رو انتخاب کن"