شاهدانه
شاهدانه (به فارسی افغانستان: تخم) (نام علمی: Cannabis sativa var indica) گیاهی یک ساله با برگ‌های قطره‌ای است. میوهٔ این گیاه ریز و روغنی بوده و خاصیت آرامش بخش دارد که از آن برای درمان نیز استفاده می‌شود. از بخش‌های مختلف این گیاه مشتقات فراوانی از جمله تخم شاهدانه، الیاف شاهدانه و سایکواکتیو‌هایی مثل ماری‌جوانا و حشیش تهیه می‌شود.
مشخصات گیاه:
گیاهی شبیه به گزنه که بلندیش تا دو متر می‌رسد. دارای غنچه‌های متعدد، برگ‌های کشیده و دانه‌های ریز است. همچنین از دانه‌ها جهت تهیه روغن و تولید صابون استفاده می‌شود. برگ‌ها و غنچه مستقیماً یا جهت تولید بنگ استفاده می‌شد. بر طبق گزارش سازمان ملل، سالانه حدود ۱۶۴ میلیون نفر از شاهدانه به عنوان محرک استفاده می‌کنند و این در حالی است که قریب به ۲۳ میلیون نفر آن را روزانه مصرف می‌کنند.
ماده موثر:
عنصرِ سایکواکتیو اصلی و فعالِ گیاهِ شاهدانه تی‌اچ‌سی است. حشیش و ماری‌جوانا هر دو حاوی تی‌اچ‌سی هستند. بخش مواد و جرایم سازمان ملل متحد عنوان می‌کند که ماری‌جوانا غالباً دارای حدود %۵ تی‌اچ‌سی است. صمغ حاوی حدود ۲۰٪ تی‌اچ‌سی است و روغن حشیش می‌تواند تا بیش از ۶۰٪ حاوی تی‌اچ‌سی باشد.
مشتقات گیاه:
از بخش‌های مختلف این گیاه مواد مختلفی بدست می‌آید. از جمله:
الیاف:
از ساقه‌های گیاه نر شاهدانه الیافی تهیه می‌شود که برای بافت طناب، گونی و پارچه‌های ضخیم و تولید مواد کامپوزیت به کار می‌رود.
تخم شاهدانه:
گیاه مؤنث شاهدانه دارای چندین گل است. داخل تخمدان این گل‌ها دانه‌های سیاه رنگی است که در حقیقت همان شاه‌دانه‌ای است که به عنوان آجیل در ایران مصرف می‌شود و طعم مطبوعی دارد؛ و برای خوراک بعضی از پرندگان زینتی نیز می‌توان از این دانه استفاده کرد.
مواد روانگردان:
مواد روانگردان به موادی الحاق می‌شود که توانایی تغییر در افکار، خلق و خو، درک و حواس افراد را دارد. مواد اصلی روانگردان موجود در شاهدانه و فراورده‌های آن مثل ماری‌جوانا و حشیش را کانابینوئید می‌نامند که اصلی‌ترین آن تی.اچ. سی (تتراهیدروکانابینول) است.
ماری جوانا:
این ماده از سر گل و برگ‌های جوان گیاهِ مؤنث شاهدانه بدست می‌آید.
حشیش:
حشیش ماده‌ای جامد اما بسیار نرم است که از صمغِ گیاهِ مؤنث شاهدانه بدست می‌آید. حشیش اثراتی مشابه ماری جوانا (علف، کانابیس، شاهدانه، گل).
روغن حشیش:
خالص‌ترین ترکیب روانگردان تهیه شده از گیاهِ مؤنث شاهدانه است. برای اولین بار در سال ۱۸۴۰ یک شیمیدان بریتانیایی به نام پیتر سکوایِر روغن حشیش را ساخت.
