سندرم روده تحریک پذیر(IBS)

آی بی اس (IBS) یا سندرم روده تحریک پذیر چیست؟

سندرم روده تحریک پذیر، نوعی اختلال مزمن است که در آن روده به درستی کار نمی کند. این اختلال را با نام های کولون اسپاستیک یا بیماری عملکردی روده نیز می شناسند. عواقب ناشی از نقص عملکرد روده، می تواند شامل ناراحتی های شکمی و گوارشی مثل یبوست، اسهال و یا هر دو  باشد. حداقل 10 درصد از جمعیت آمریکای شمالی دچار سندرم روده تحریک پذیر هستند.  

علائم و نشانه ها

چنان که گفتیم، مشخصه اصلی IBS، وجود  مشکلات گوارشی از جمله یبوست، اسهال و یا هر دو مورد (به صورت متناوب) است. این تغییرات در وضعیت اجابت مزاج، می تواند خفیف بوده و اختلالی در فعالیت های روزمره فرد ایجاد نکند و یا آنقدر شدید باشد که فعالیت های او را محدود سازد. مثلا اسهال مداوم، وضعیتی بسیار آزار دهنده است و نیاز مکرر به دستشویی رفتن ایجاد می کند.

علل ایجاد IBS

علت اصلی ایجاد این اختلال، نامشخص است. متخصصان بر این باورند که این وضعیت، در نتیجه ی فعالیت غیرعادی عضلات روده و یا اعصابی ایجاد می شود که این عضلات را کنترل می کنند. همین امر باعث الگوی غیر عادی انقباض عضلات روده شده و در نهایت به درد، یبوست و اسهال منجر می شود. در این شرایط ترشح مایعات به روده نیز ممکن است افزایش پیدا کند. ناهنجاری های عضلات روده، حتی در زیر میکروسکوپ نیز به سختی قابل مشاهده است. اما اگر الگوی حرکت روده را در این بیماران مورد مطالعه قرار دهند، این الگو ممکن است غیر طبیعی به نظر برسد.  

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به IBS قرار دارند؟

سندرم روده تحریک پذیر در زنان شایع تر از مردان است و زنان تقریبا دو برابر بیش از مردان به این اختلال دچار می شوند. اگرچه علائم این بیماری در  در هر سنی ممکن است بروز کند، اما معمولا در افراد 20 تا 30 ساله رایج تر است. همچنین به نظر می رسد که شیوع IBS   در افرادی که دارای سابقه خانوادگی این بیماری هستند، رواج بیشتری دارد. اضطراب و استرس نمی تواند باعث ایجاد IBS  شود، اما ممکن است علائم آن را بدتر کند.

تشخیص بیماری

هیچ نوع آزمایشی برای تشخیص IBS  وجود ندارد. فعالیت عضلات روده باید مورد مطالعه قرار گیرد و موارد غیر طبیعی بررسی شود. معمولا شکایت از علائمی مثل اسهال یا یبوست است که به تشخیص این اختلال کمک می کند. از آنجا که بسیاری از اختلالات گوارشی دیگر نیز ممکن است چنین علائمی ایجاد کنند، معمولا پزشک برای رد سایر بیماری ها، بیمار را از لحاظ این قبیل مشکلات روده ای نیز مورد بررسی قرار می دهد.  

IBS چگونه زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار می دهد؟

 زمانی که نشانه های IBS  خفیف است، معمولا در زندگی روزمره فرد مشکلی ایجاد نمی کند، اما زمانی که این علائم حاد می شوند، ممکن است برخی فعالیت ها را محدود کرده و نیاز مکرر برای رفتن به دستشویی ایجاد نماید. آن دسته از بیماران IBS که بیشتر دچار اسهال هستند، همیشه و در هر مکانی نیاز دارند تا نزدیک به سرویس های بهداشتی باشند و به دلیل خجالت و احساس معذب بودن از این موضوع، ممکن است کمتر در مکان های اجتماعی حضور پیدا کرده و در فعالیت های اجتماعی شرکت کنند.

استرس و IBS

چنان که استرس می تواند هر گونه اختلالی را بدتر کند، بدون شک بر روی این بیماری نیز اثر سوء دارد و علائم آن را شدت می بخشد. بنابراین کاهش استرس می تواند یک رویکرد موثر برای بهبود علائم این اختلال گوارشی باشد. گاهی اوقات تنها با کاستن از استرس های روزمره، بیمار می تواند از علائم IBS نیز رهایی یابد، اما گاهی شدت این علائم آنقدر زیاد است که نیاز به اقدامات دیگر نیز وجود دارد. شدت یافتن علائم این بیماری نیز از طرف دیگر می تواند خود موجب استرس شود که این امر منجر به ایجاد چرخه ای معیوب در بیمار خواهد شد: استرس به دنبال علائم و بروز علائم در پی استرس.

عوامل محرک 

برای این که بتوانید این شرایط را کنترل کنید، بهتر است تمامی فاکتورها و عواملی را که می توانند سبب شدت نشانه های این اختلال شوند، اعم از فعالیت ها، مواد غذایی و یا دارو های خاص، را شناسایی کنید. تا کنون مواد غذایی خاصی که علت اصلی بروز این وضعیت باشد، شناسایی نشده است و بنابراین نمی توان گفت که رژیم غذایی خاصی برای این بیماری وجود دارد. اما با این حال، بهتر است که لیستی از تمام خوردنی ها و آشامیدنی هایی را که طی روز مصرف می کنید، تهیه کرده تا دریابید مصرف کدام ماده غذایی می تواند سبب شدت علائم این بیماری در شما شود و از آن پس از مصرف آن خودداری کنید.

تغییرات در رژیم غذایی

بعضی از غذاها می توانند علائم IBS  را شدت بخشند، چرا که این مواد غذایی قادرند عملکرد عضلات روده را تغییر دهند. مثلا کافئین می تواند موجب افزایش انقباض عضلات شده و از طرف دیگر، غذاهای چرب فعالیت عضلات را کاهش می دهند. همچنین فعالیت های خاص نیز در میزان فعالیت این عضلات و انقباضات موثرند. گاهی اوقات، عدم تحمل برخی از مواد غذایی مثل لاکتوز یا  فروکتوز نیزمی تواند باعث شدت علائم این بیماری شود، اگرچه این قبیل مواد غذایی نمی تواند خود عاملی برای ایجاد IBS باشند، اما ممکن است حذف آنها از رژیم غذایی باعث بهبود علائم شود.

پروبیوتیک ها

پروبیوتیک‌ ها محصولات حاوی میکروارگانیسم های زنده، معین و به تعداد مشخص می باشند که سبب تعادل الگوی میکروفلور بدن شده و اثرات سلامت بخش خود را با مکانیسم‌های گوناگون اعمال می‌ کنند. پروبیوتیک‌ها می‌توانند در درمان سندرم روده ‌تحریک ‌پذیر مفید باشند.

پروبیوتیک ها برای درمان نشانه های IBS  به طور مکرر مورد استفاده قرار می گیرند. مطالعات اندکی وجود دارد که نشان دهد پروبیوتیک در این شرایط مفید است، با این حال دلایل نظری مبتنی بر این که وجود باکتری در روده می تواند عملکرد روده را تنظیم کرده و این علائم را بهبود بخشد، وجود دارد. مصرف پروبیوتیک  ها در کل بی ضرر و بی خطر است و به همین دلیل استفاده از آن ها مشکلی ایجاد نمی کند. البته باید به خاطر داشت که همه روش های درمانیIBS  از جمله مصرف پروبیوتیک، تنها 20 تا 40 درصد موثر واقع خواهند شد.

داروهای ضد اسهال

در روش دارو درمانی برای درمان IBS، پزشک با توجه به علائمی که بیش از همه بیمار را آزار می دهند، دارو تجویز می کند. مثلا اگر بیمار بیشتر مواقع دچار اسهال است، داروهای ضد اسهال تجویز می شوند. داروهای ضد اسهال مثل لوپرآمید (loperamide) یا دی فنوکسیلات (diphenoxylate) و آتروپین (atropine) می توانند به کنترل عضلات روده کمک کنند. همچنین برای افرادی که دچار یبوست هستند داروهای مسهل یا مواد حاوی فیبر توصیه می شود که مدفوع را نرم تر می کنند. 

داروهای ضد یبوست

یکی از موثرترین روش ها برای کاهش یبوست، افزایس مایعات روده برای نرم کردن مدفوع است. گزینه هایی مثل فیبر، مسهل ها و ملین های اسمزی به روان بودن مدفوع و افزایش دفعات دفع کمک می کنند. ملین های اسمزی شامل شیر منیزی و میرالآکس می باشند که همه ی آنها به جذب مایعات از پوشش اطراف روده ها کمک می کنند. داروهایی مثل  لیناکلوتید (linaclotide ) و لوبیپروستون (lubiprostone) نیز می توانند مایعات را در روده افزایش دهند و در نهایت باعث بهبود یبوست گردند. ملین های تحریک کننده مثل دوکستات (docusate) و سنا (senna) می توانند عضلات روده را تحریک کرده و اجابت مزاج را راحت تر کنند.

داروهای ضد افسـردگی و ضد اسـپاسم

داروهای ضد افسردگی نیز ممکن است برای درمان علائم IBS  مورد استفاده قرار گیرند. البته در این شرایط این داروها چنان که برای درمان افسردگی تجویز می شوند، مصرف نمی گردند، بلکه با دوز کمتر مورد استفاده قرار می گیرند. در این موارد دارو می تواند رشته های عصبی را که باعث ایجاد درد می شوند، مهار کند. داروهایی که برای پیشگیری از اسپاسم عضلات روده مورد استفاده قرار می گیرند، شامل آنتی کولینرژیک، دی سیکلومین هستند که البته گاهی با عوارض جانبی مثل بدتر شدن یبوست همراه اند.

روغن نعناع

روده از عضلاتی تشکیل شده است که به آن ها عضلات نرم می گویند. یکی از قوی ترین شل کننده های این عضلات نرم، روغن نعناع است. برای بیماران مبتلا به IBS ، روغن نعناع  می تواند علائم موجود را تسکین بخشد. البته روغن نعناع باید طبیعی باشد، چرا که روغن مصنوعی در این مورد تاثیری نخواهد داشت. این ماده می تواند به صورت قرص های جویدنی یا مکیدنی و یا کپسول در داروخانه ها در دسترس باشد. بهتر است قبل از مصرف روغن نعناع، با پزشک خود مشورت کنید.

روان درمانی

از آنجا که استرس باعث بدتر شدن علائمIBS  خواهد شد، می توانید به روش های مختلف از میزان استرس خود بکاهید. یکی از روش های موثر در کنترل استرس، رفتار درمانی شناختی (cognitive-behavioral therapy) است که در واقع نوعی روان درمانی محسوب می شود. این رویکرد می تواند میزان استرس را کاهش دهد و از این طریق علائم IBS  را نیز بهبود بخشد.

هیپنوتیزم درمانی

هیپنوتیزم نیز می تواند با تاثیرگذاری بر روی ناخودآگاه فرد، علائم سندرم روده تحریک پذیر را بهبود بخشد. شواهدی نیز وجود دارند که اثر این روش را در بهبود این بیماری تایید می کنند.

بیوفیدبک (Biofeedback)

بیوفیدبک نیز روش دیگری برای کنترل علائم IBS است. به کمک این روش، بیمار آموزش می بیند که چگونه شرایط و وضعیت فیزیکی خود را کنترل کند و  به طور ارادی بتواند خود را در وضعیت ارامش قرار دهد. در نتیجه استرس ها کاهش یافته و به دنبال آن علائم IBS نیز کمتر خواهد شد.  

مراقبه و ریلکسیشن

یکی از تکنیک های رایج برای کنترل استرس، تجسم خلاق و مدیتیشن همراه با تنفس عمیق است. به کمک این تکنیک ها، آرامش و آگاهی ذهنی حاصل می شود و مهم ترین مزیت آن این است که می تواند بدون کمک دارو و در هر مکان مورد استفاده قرار گیرد.

تمرینات ورزشی

ورزش می تواند برای از بین بردن استرس ها و تنش ها بسیار مفید واقع شود و از این طریق علائم IBS را نیز کاهش می دهد. این که کارکرد ورزش در این زمینه چگونه است و با چه مکانیزمی در بهبود این اختلال موثر واقع می شود، هنوز مشخص نیست، اما در عین حال نیازی هم نیست که ورزش های سنگین انجام دهید. پیش از انجام هر گونه فعالیت ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.

چشم انداز دراز مدت IBS

سندرم روده تحریک پذیر یک بیماری مزمن و طولانی مدت است. این اختلال معمولا دارای دوره های افت و خیز است به این معنی که گاهی علائم آن شدت می یابد و مدتی نیز این علائم فروکش می کند. گاهی نیز ممکن است عوامل فیزیکی یا احساسی در شدت علائم تاثیر داشته باشند. بنابراین شما می توانید این عوامل محرک را از بین ببرید. به طور کلی می توان گفت که این اختلال در طی زمان به یک بیماری جدی تر مثل سرطان یا التهاب روده (IBD) و غیره تبدیل نخواهد شد و علائم آن نیز الزاما با گذشت زمان شدت نخواهد یافت.

مرجع

http://www.medicinenet.com/ibs_pictures_slideshow_understanding_ibs/article.htm