بروز اسهال در اثر مصرف آنتی بیوتیک

مقدمه

اسهال مرتبط با مصرف آنتی بیوتیک، در واقع به صورت مدفوع شل و آبکی حداقل سه بار در طول روز است که بعد از مصرف آنتی بیوتیک ها یعنی داروهایی که برای عفونت های باکتریایی تجویز می شوند، ایجاد می گردند.

اسهال ناشی از آنتی بیوتیک، در اغلب موارد خفیف است و نیازی به درمان ندارد. این وضعیت معمولا چند روز پس از قطع مصرف آنتی بیوتیک، از بین می رود. اما اگر اسهال خیلی شدید باشد، لازم است که مصرف دارو را قطع کرده و مصرف آنتی بیوتیک دیگری را جایگزین آن کنید.

علائم و نشانه ها

برای بیشتر افراد، اسهال ناشی از مصرف آنتی بیوتیک، باعث ایجاد علائم و نشانه های خفیفی از جمله موارد زیر می شود:

• مدفوع شُل
• تکرر دفع مدفوع و اجابت مزاج

معمولا این حالت یک هفته بعد از شروع مصرف آنتی بیوتیک ایجاد می شود. گاهی اوقات نیز ممکن است اسهال یا دیگر علائم مرتبط با مصرف دارو، چند روز یا حتی هفته ها بعد از اتمام دوره درمان با آنتی بیوتیک و قطع آن آغاز شوند.

 عفونت کلستریدیوم دیفیسل (Clostridium difficile)

کلستریدیوم دیفیسل (C. difficile)، نوعی باکتری تولید کننده‌ی سم است که باعث ایجاد اسهال مرتبط با آنتی بیوتیک از نوع جدی تر و شدیدتر آن می شود.

علاوه بر علائم معمول اسهال مثل مدفوع شل و اجابت مزاج مکرر، عفونت باکتری کلستریدیوم دیفیسل ممکن است علائم زیر را نیز ایجاد کند:

• درد و گرفتگی در ناحیه تحتانی شکم
• تب درجه پایین
• حالت تهوع
• کاهش اشتها

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علائم اسهال ناشی از آنتی بیوتیک خیلی جدی باشند، بهتر است که فوراً به پزشک مراجعه کنید. این علائم می تواند مشابه علائم بیماری های دیگر باشد. بنابراین پزشک احتمالا برای تایید تشخیص آزمایشاتی تجویز می کند.

علت ها

علت این که چرا در اثر مصرف آنتی بیوتیک اسهال می شوید، کاملا مشخص نیست. عقیده رایج این است که وقتی ما از آنتی بیوتیک به عنوان داروی ضد باکتری استفاده می کنیم، تعادل باکتری های خوب و بد را در دستگاه گوارش دچار اختلال می کنیم و به همین دلیل اسهال رخ می دهد.

آنتی بیوتیک هایی که به احتمال زیاد اسهال ایجاد می کنند

تقریبا تمام آنتی بیوتیک ها می توانند اسهال ایجاد کنند. اما معمولا آنتی بیوتیک های زیر بیشتر در ایجاد اسهال دخیل اند.

• سفالوسپورین ها؛ مثل سفکسیم و سفپودوکسیم
• پنی سیلین ها؛ ازجمله آموکسی سیلین و آمپی سیلین

عفونت سی دیفیسل (C. difficile)

زمانی که آنتی بیوتیک ها، توازن باکتری های درون دستگاه گوارش را بر هم می زنند، باکتری سی دیفیسل می تواند به صورت غیر قابل کنترل و به سرعت زیاد شود. سمی که توسط این باکتری تولید می شود، به قشر روده حمله می کند. باکتری هایی که بیشتر با عفونت سی دیفیسل مرتبط هستند عبارتند از: فلوروکینولون ها (fluoroquinolones)، سفالوسپورین‌ها (cephalosporin)، پنی سیلین ها و کلیندامایسین (clindamycin).

عوامل خطرزا

اسهال ناشی از مصرف آنتی بیوتیک می‌تواند در هر فردی که آنتی بیوتیک مصرف می‌کند، ایجاد شود. اما احتمال ابتلا به این نوع اسهال، با داشتن شرایط زیر بیشتر می شود:

• اگر فردی قبلاً دچار اسهال ناشی از مصرف آنتی بیوتیک شده باشد.

• مصرف آنتی بیوتیک ها برای مدت طولانی
• مصرف بیش از یک نوع آنتی بیوتیک

عوارض و پیامدها

یکی از شایع ترین عوارض هر نوع اسهال، از دست دادن آب و الکترولیت ها(دهیدراسیون) می‌باشد. از دست دادن شدید مایعات و الکترولیت (کم آبی بدن) است. کم آبی شدید می تواند در برخی از موارد حتی کشنده باشد. علائم این بیماری عبارتند از: خشکی شدید دهان، تشنگی شدید، کم شدن یا قطع شدن ادرار و ضعف بدن.

پیشگیری از بیماری

برای کمک به جلوگیری از اسهال مرتبط با آنتی بیوتیک، سعی کنید موارد زیر را رعایت کنید:

• فقط در صورت ضرورت و با تجویز پزشک آنتی بیوتیک مصرف کنید: آنتی بیوتیک می تواند عفونت های باکتریایی را درمان کند، اما در درمان عفونت های ویروسی، مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا موثر نیست.
• اگر در بیمارستان بستری هستید و از درمان آنتی بیوتیکی استفاده می کنید، هر چند ساعت یک بار دست های خود را بشویید یا از محلول الکلی برای ضد عفونی کردن آن ها استفاده کنید. همچنین از پرسنل بیمارستان و پرستاران بخواهید که پیش از تماس با شما، دستان خود را ضد عفونی کنند.
• اگر سابقاً دچار اسهال ناشی از مصرف آنتی بیوتیک بوده‌اید، پزشک خود را مطلع سازید. یک بار ابتلا به اسهال مرتبط با آنتی بیوتیک، شانس شما را برای ابتلای دوباره نی بالا می برد. در این موارد پزشم می تواند آنتی بیوتیک را عوض کند.

تشخیص بیماری

برای تشخیص اسهال ناشی از مصرف آنتی بیوتیک، احتمالا پزشک در مورد سابقه بیماری ها و شرایط پزشکی شما سوالاتی خواهد پرسید؛ از قبیل این که آیا اخیرا آنتی بیوتیک مصرف کرده اید؟ اگر پزشک به عفونت کلستریدیوم دیفیسل مشکوک شود، نمونه مدفوع شما را مورد آزمایش قرار می دهد.

درمان بیماری

درمان اسهال ناشی از مصرف آنتی بیوتیک، بسته به شدت علائم می‌تواند متفاوت باشد.

درمان های مقابله با اسهال ناشی از مصرف آنتی بیوتیک خفیف

اگر بیماری فرد خفیف باشد، به احتمال زیاد علائم وی طی چندین روز پس از پایان دوره درمان با آنتی بیوتیک، از بین خواهد رفت. در برخی موارد ممکن است پزشک به بیمار توصیه کند که آنتی بیوتیک درمانی را تا زمانی که اسهال فروکش کند، متوقف سازد.

درمان های مقابله با باکتری در عفونت کلستریدیوم دیفیسل

اگر فرد دچار عفونت کلستریدیوم دیفیسل باشد، پزشک آنتی بیوتیک هایی را برای نابودی باکتری های ایجاد کننده‌ این اسهال تجویز کند. افرادی که این نوع عفونت را دارند ممکن است بعد از پایان درمان، اسهال را مجدد تجربه کنند. در این شرایط باید درمان تکرار شود.

سبک زندگی و درمان های خانگی

برای مقابله با اسهال، بهتر است این نکات را رعایت کنید:

• مایعات کافی مصرف کنید: برای مقابله با کم آبی بدن، باید آب کافی بنوشید برای دهیدراسیون شدید، مایعاتی بنوشید که حاوی آب، نمک و قند است می توانید از آب سبزیجات یا آب میوه های آبدار نیز استفاده کنید از نوشیدنی هایی که شکر زیاد دارند یا حاوی الکل و کافئین هستند خودداری کنید زیرا علائمتان را بدتر می کنند. برای کودکان و نوزادانی که اسهال دارند از پزشک در مورد نوشیدنی ها و محلول های درمانی موجود سوال کنید.
• از خوردن برخی غذاها اجتناب کنید: زمانی که دچار اسهال هستید، بهتر است از خوردن غذاهای چرب و پر ادویه پرهیز کنید.
• در مورد مصرف داروهای ضد اسهال از پزشک سوال کنید: در برخی از موارد که اسهال ناشی از آنتی بیوتیک خفیف است، پزشک توصیه می کند از داروهای ضد اسهال مثل لوپرامید (loperamide ) استفاده کنید. اما قبل از مصرف این داروها حتما با پزشک مشورت کنید، زیرا ممکن است با توانایی بدن برای حذف سموم تداخل داشته باشند و عوارض شدیدی ایجاد کنند.
• مصرف پروبیوتیک: میکروارگانیسم هایی مثل لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس،  به بازیابی تعادل طبیعی باکتری های موجود در روده کمک می کنند. پروبیوتیک ها به شکل کپسول یا مایع در اختیار افراد قرار دارند و به برخی از مواد غذایی مثل برخی از ماست ها نیز اضافه می شوند. مطالعات نشان می دهد که پروبیوتیک ها می توانند در درمان اسهال مرتبط با آنتی بیوتیک مفید باشند. با اینحال برای درک بهتر این موضوع به تحقیقات بیشتری نیاز است.

مرجع

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/antibiotic-associated-diarrhea/symptoms-causes/syc-20352231