دوبینی چیست؟

غالبا این امر را مسلم می پنداریم و برایمان عجیب نیست که وقتی چشم هایمان را باز می کنیم، یک تصویر مجزا و واضح از هر چیزی می بینیم. با این وجود، این روند خودکار در نتیجه ی فرایند پیچیده ای رخ می دهد که نیاز به هماهنگی بخش های مختلف دستگاه بینایی (چشم) دارد  که با یکدیگر کار کنند.

وقتی از هر جسم دوتا می بینیم، به این معنی است که مشکلی در این سیستم وجود دارد که باید آن را جدی گرفت، چرا که برخی از علل دوبینی نیاز به درمان فوری دارند.

برای پی بردن به این که اشکال از کجاست، بد نیست بخش های مختلف دستگاه بینایی را که با یکدیگر کار می کنند، بشناسیم.

قرنیه:

دریچه شفاف جلوی چشم است که وظیفه اصلی آن متمرکز ساختن پرتوهای نور بر روی پرده شبکیه است. اگر با پوشاندن(بستن) یک چشم، دوبینی برطرف شود، فرد ممکن است در چشم باز خود دچار آسیب قرنیه شده باشد.

اگر تنها یک قرنیه دچار تابیدگی شده باشد، ممکن است دوبینی در همان چشم رخ دهد. در این مورد عینک می تواند مشکل را برطرف کند. آسیب قرنیه می تواند در اثر موارد زیر ایجاد شود:

• کراتوکونوس یا قوز قرنیه (Keratoconus). وقتی که قرنیه شکل مخروطی به خود می گیرد.
• عفونت ها مثل بیماری زونا یا تبخال (که قرنیه را خمیده و بدشکل می کند)
• زخم ها (که سطح قرنیه را تغییر داده و تصاویر ناموزون ایجاد می کند)
• خشکی

عدسی:

عدسی چشم که در پشت مردمک قرار دارد و نور متمرکز را به سمت شبکیه هدایت می کند.

کاتاراکت یا آب مروارید (Cataract) شایع ترین بیماری عدسی چشم است. معمولا با جراحی آب مروارید را درمان می کنند.

عضلات:

که حرکات چشم را کنترل می کنند و هر دو چشم را هم راستا تنظیم و نگه می دارند. اگر عضله ای در یک چشم ضعیف باشد، نمی تواند هماهنگ با چشم سالم حرکت کند. وقتی حرکت چشم را عضله ضعیف کنترل می کند، به آنچه می نگریم آن را دو تا می بینیم. مشکلات عضله چشم می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• وجود اشکال در اعصابی که آن را کنترل می کنند و پیام های بینایی را از چشم ها به مغز می برند.
• بیماری میاستنی گراویس (Myasthenia gravis)، یک بیماری خودایمنی است که اعصاب را از مخابره پیام به عضلات باز می دارد. اولین علائم این بیماری شامل دوبینی چشم و افتادگی پلک ها است.
• بیماری گریوز(Graves' disease)، که یک اختلال مربوط به غده تیروئید  است و عضلات چشم را تحت تأثیر قرار می دهد. زمانی که یک تصویر بالای تصویر دیگر قرار دارد، این بیماری می تواند باعث دوبینی عمودی شود.

اعصاب چشم: اطلاعات را از چشم به مغذ می برند که در آنجا این اطلاعات پردازش می شوند. مشکلاتی که باعث آسیب به این اعصاب و در نتیجه منجر به دوبینی می شوند عبارتند از: 

• بیماری  ام اس (Multiple sclerosis)، اعصاب مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار می دهد. اگر اعصابی که چشم را کنترل می کنند، توسط این بیماری آسیب ببیند، می تواند منجر به دوبینی شود.
• سندرم گیلن باره(Guillain-Barre syndrome) ، یک اختلال عصبی است که باعث ضعف پیش رونده می شود. گاهی اوقات اولین علامت این بیماری در چشم ها ظاهر می شود که شامل دوبینی است.
• بیماری دیابت  کنترل نشده می تواند باعث آسیب اعصاب و عضلاتی شود که کنترل حرکات چشم را برعهده دارند و در نتیجه منجر به دوبینی گردد.

 مغذ: اعصاب کنترل کننده چشم به طور مستقیم با مغز در ارتباط هستند؛ جایی که پردازش اطلاعات در آنجا صورت می گیرد. بسیاری از علل دوبینی در مغذ ایجاد می شوند که عبارتند از:

•  سکته های مغزی
• آنوریسم(رگ برآمدگی) مغزی  (Aneurysms) 
• افزایش فشار داخل مغز در اثر حادثه، خونریزی یا عفونت
•  تومورهای مغزی
• سردردهای میگرنی

علائم و نشانه ها

دوبینی ممکن است نشانه دیگری به همراه نداشته باشد و به تنهایی بروز کند. بسته به علت بروز آن، سایر علائمی که می توانند با آن همراه باشند عبارتند از:

• انحراف و ناهمترازی (لوچی) در یک یا هر دو چشم(چشمان ضربدری)
• درد هنگام حرکت چشم ها
• درد اطراف چشم مثل شقیقه و یا ابروها
• سردرد
• حالت تهوع
• احساس ضعف در چشم ها و یا هر جای دیگر
• افتادگی و پژمردگی پلک ها

تشخیص دوبینی

اگر به تازگی و به طور ناگهانی دچار دوبینی بدون توجیه شده ایم باید فورا به پزشک مراجعه کنیم. با توجه به اینکه دوبینی می تواند علل خطرناکی داشته باشد، لذا بهتر است فورا علت بروز این مشکل توسط پزشک مشخص شود.

پزشک از روش های متعددی برای تشخیص علت دوبینی استفاده می کند؛ مثل آزمایش خون، معاینه چشمی، سی تی اسکن و ام آر آی.

 یکی از مهم ترین عوامل تشخیص علت دوبینی چشم، اطلاعاتی است که شما به پزشک می دهید. لذا با پاسخ درست به سوالات زیر، به پزشک در تشخیص دقیق تر و صحیح تر این مشکل کمک کنید.

• دوبینی چه موقع شروع شد؟
• آیا ضربه ای به سر شما اصابت کرده است، افتاده اید و یا بیهوش شده اید؟
• یا با ماشین تصادف کرده اید؟
• آیا دوبینی چشم شما در اواخر روز (عصر به بعد) یا هنگام خستگی بدتر می شود؟
• آیا غیر از دوبینی چشم، علائم دیگری هم دارید؟
• آیا سر خود را زیاد به یک طرف کج می کنید؟ به عکس های قدیمی خود نگاه کنید و یا از خانواده و اطرافیان خود در این باره سوال کنید. شاید تا به حال متوجه این حالت وعادت خود نشده باشید.

حالا نگاهتان را بر روی یک جسم بی حرکت مثل پنجره اتاق و یا یک درخت متمرکز کنید و به سوالات زیر پاسخ دهید:

• آیا دو جسم کنار هم قرار دارند و یا یکی بر روی دیگری است؟ آیا تصاویر را کمی کج و شیب دار می بینید؟ کدام یک بالاتر و کدام پایین تر قرار دارد؟
• آیا دو تصویر واضح هستند، ولی در یک امتداد نیستند؟ یا یکی از تصاویر تار و دیگری واضح است؟
• یک چشم خود را ببندید، سپس باز کنید و چشم دیگر را ببندید. آیا بستن هر یک از چشم ها باعث برطرف شدن دوبینی می شود؟
• تصور کنید که میدان بینایی شما مثل صفحه یک ساعت است. چشمان خود را از عدد 12 به طرف عدد 6 به شکل دورانی بچرخانید و سپس تا عدد 12 بالا ببرید (همانند عقربه ساعت و حول یک دایره). آیا دوبینی چشم شما در هر یک از موقعیت های صفحه ساعت بدتر می شود و یا بهبود می یابد؟
• سر خود را ابتدا به سمت راست و سپس به سمت چپ کج کنید، دوبینی چشم شما در هر یک از این حالت ها بهتر می شود یا بدتر؟

درمان دوبینی چشم

مهم ترین اقدام در ارتباط با مشکل دوبینی چشم، شناخت و درمان علت زمینه ای بروز آن است.

• اگر ضعیف شدن عضلات چشم باعث دوبینی شده باشد و یا اگر عضله چشم در اثر یک آسیب تحت فشار قرار گرفته باشد، عمل جراحی می تواند مفید باشد.
• اگر عامل بروز دوبینی بیماری میاستنی گراویس myasthenia gravis باشد، با مصرف داروها قابل درمان است.
• بیماری گریوز نیز اغلب با عمل جراحی یا درمان پزشکی برطرف می شود.
• قند خون بالا در بیماران دیابتی با مصرف دارو و یا انسولین قابل کنترل است.

در صورتی که دوبینی چشم برطرف نشود، درمان های پزشکی می توانند به افراد مبتلا کمک کنند تا با این مشکل زندگی کنند. برخی اوقات لازم است چشم مبتلا به دوبینی با وسیله مخصوص بسته شود تا شدت دوبینی کم گردد.

مرجع:

منبع