پارستزی یا خواب رفتگی اندام ها

پارستزی(خواب رفتگی) چیست؟

اگر تا به حال دچاراحساس گزگز، بی حسی  یا خزش و مورمور شدن بی دلیل پوست شده اید، ممکن است پارستزی  یا خواب رفتگی را تجربه کرده باشید.

هرکسی ممکن است برخی اوقات دچار خواب رفتگی اندام ها شود. یکی از شایع ترین مواقعی که افراد این حس آشنای گزگز و سوزن شدن پوست را دارند، زمانی است که دست یا پای آنها خواب می رود.

این احساس معمولا به این دلیل رخ می دهد که ما سهوا" و به طور ناخوداگاه بر روی یک عصب فشار طولانی وارد می کنیم. البته معمولا زمانی که وضعیت و حالت خود را عوض می کنیم و فشار را از روی عصب تحت تاثیر برمی داریم، این احساس از بین می رود. این نوع از خواب رفتگی موقتی است و معمولا نیازی به درمان ندارد و خود به خود بهبود می یابد. اما اگر این خواب رفتگی دوام یابد، به این معنا است که فرد ممکن است دچار بیماری یا اختلالی باشد که نیاز به درمان دارد.

علائم و نشانه ها

پارستزی می تواند هریک از اندام ها را تحت تاثیر قرار دهد، اما معمولا بیشتر در این اندام ها بروز می کند.

• کف دست ها و انگشتان
• سرتاسر دست و بازوها
• سرتا سرپاها
• انگشتان و کف پا

  این خواب رفتگی می تواند موقتی و یا مزمن باشد. علائم نیز شامل موارد زیر است:

• احساس بی حسی
• احساس ضعف
• احساس مورمور شدن
• احساس سوزش و داغی
• احساس سرما

پارستزی مزمن می تواند باعث درد شدید و تیرکشیدن اندام ها شود. همچنین ممکن است موجب بدشکلی اندام تحت تاثیر شود. این عارضه وقتی در پاها اتفاق می افتد، راه رفتن را مشکل می سازد.

اگر دچار خواب رفتگی مداوم و طولانی مدت هستید که کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار داده است، حتما به پزشک مراجعه کنید، چرا که این وضعیت می تواند نشانه ای از یک بیماری جدی تر باشد که نیازمند درمان فوری است.

علت های بروز پارستزی(خواب رفتگی)

تشخیص علت خواب رفتگی همیشه ممکن نیست. خواب رفتگی موقتی معمولا در اثر فشار بر روی یک عصب یا جریان خون ضعیف برای مدتی کوتاه ایجاد می شود. این حالت ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که روی دست خود به خواب می روید یا برای مدت طولانی به حالتی نشسته اید که پاهایتان به صورت ضربدری روی هم است. خواب رفتگی مزمن می تواند نشانه ی یک آسیب عصبی باشد. دو نوع آسیب عصبی شامل رادیکولوپاتی(radiculopathy) و نوروپاتی(neuropathy) هستند.

رادیکولوپاتی

رادیکولوپاتی به شرایطی گفته میشود که در آن ریشه عصبی که در حال خارج شدن از نخاع است، به علتی تحت فشار قرار گرفته و دچار فشردگی، آزردگی و التهاب می شود.

در موارد زیر ممکن است این عارضه رخ دهد:

• فتق (برآمدگی) دیسک که بر روی عصب فشار وارد می کند.
• تنگی کانال نخاعی کمر به ریشه اعصاب فشار می‌آورد و این فشار همچنین به اعصابی که از نخاع خارج شده و به اندام تحتانی میرود.
•  هر توده ای که به هنگام خروج از ستون نخاع، عصب را فشرده می سازد.

آن نوع از رادیکولوپاتی که اندام تحتانی را تحت تاثیر قرار می دهد، رادیکولوپاتی لومبار(Lumbar ) نامیده می شود که موجب خواب رفتگی در سرتاسر یا کف پا می شود. در موارد وخیم تر، ممکن است فشار بر روی عصب سیاتیک وارد شود و منجر به احساس ضعف در پاها شود. عصب سیاتیک عصب گسترده ای است که از بخش تحتانی طناب نخاعی شروع می شود.

رادیکولوپاتی گردن، اعصابی را درگیر می کند که در دست ها و بازوها حس و قدرت ایجاد می کنند. فردی که دچار این عارضه است، ممکن است علائم زیر را تجربه کند:

• درد مزمن گردن
• پارستزی یا خواب رفتگی اندام های فوقانی
• ضعف دستها و بازو

نوروپاتی

ریشه نوروپاتی، آسیب عصبی مزمن است. رایج ترین علت نوروپاتی، هایپرگلیسمی(hyperglycemia) یا قند خون بالا است.

علت های احتمالی دیگر عبارتند از:

• صدمه و تروما
• آسیب های ناشی از حرکات مکرر
• بیماری های خود ایمنی مثل بیماری آرتريت روماتوئيد(روماتیسم مفصلی)
• بیماری های عصبی مثل ام اس
• بیماری های کلیوی
• بیماری های کبدی
• سکته
• تومورهای مغذی یا تومور هایی که نزدیک به اعصاب است.
• اختلالات مغز استخوان یا بافت همبند
• کم کاری تیروئید
• کمبود ویتامین B-1, B-6, B-12 ، ویتامین E و نیاسین یا ویتامین B3
• بالا بودن ویتامین دی
• عفونت هایی مثل بیماری لایم، شینگل یا ویروس اچ آی وی
• داروهای خاصی مثل داروهای شیمی درمانی
• قرار گرفتن ر معرض مواد سمی مثل فلزات سنگین و مواد شیمیایی

آسیب عصبی در نهایت می تواند منجر به فلج یا بی حسی دائمی گردد.

چه کسانی در معرض خطر پارستزی یا خواب رفتگی قرار دارند؟

خواب رفتگی موقتی را هر کسی ممکن است تجربه کند. خطر ابتلا به رادیکولوپاتی با افزایش سن بیشتر می شود. همچنین در شرایط زیر نیز احتمال ابتلا به آن افزایش می یابد.

• انجام حرکات تکراری که به صورت مکرر بر روی اعصاب فشار وارد می کنند؛ مثل تایپ کردن، نواختن یک آلت موسیقی، یا انجام ورزش هایی مثل تنیس
• زیاد نوشیدن الکل و داشتن رژیم غذایی ضعیف که منجر به کمبود ویتامین می شود؛ بخصوص ویتامین ب 12 و آهن
• ابتلا به دیابت نوع یک یا دو
• ابتلا به بیماری های خود ایمنی
• ابتلا به بیماری های عصبی مثل ام اس

تشخیص پارستزی یا خواب رفتگی چگونه صورت می گیرد؟

اگر گرفتار خواب رفتگی مداوم با علت نامشخص هستید، به یک پزشک مراجعه کنید.

برای دادن اطلاعات در مورد زمینه و سابقه بیماری خود به پزشک آمادگی داشته باشید. تمام فعالیت هایی را که در آن شرکت دارید و شامل حرکات تکراری هستند ذکر کنید.

همچنین بهتر است لیستی تهیه کنید از تمام داروهای بدون نسخه ای که مصرف می کنید. پزشک سایر بیماری های شما را مورد توجه قرار خواهد داد تا معلوم سازد که مثلا اگر مبتلا به دیابت هستید، به آسیب های عصبی یا نوروپاتی دچار گشته اید یا خیر.

همچنین پزشک احتمالا یک معاینه بدنی کامل انجام خواهد داد که شامل معاینات عصبی نیز می باشد. آزمایش خون و سایر تست های آزمایشگاهی مثل  نمونه برداری از مایع مغزی نخاعی نیز کمک می کنند تا سایر بیماری ها از بیماری و وضعیت کنونی بیمار مجزا شوند.

در صورتی که پزشک به وجود مشکلی در نخاع یا گردن مشکوک شود، ممکن است انجام آزمایشات عکس برداری مثل اشعه ایکس یا سیتی اسکن و ام آر آی را توصیه کند.

بسته به اینکه نتیجه این آزمایشات چگونه باشد، پزشک احتمالا شما را به یک متخصص غدد، مغذ و اعصاب یا ارتوپد ارجاع خواهد داد.

درمان پارستزی(خواب رفتگی)

درمان این عارضه بسته به علت بروز آن است. در بعضی موارد با برطرف ساختن علت، خواب رفتگی قابل درمان است. مثلا اگر دچار آسیب های ناشی ازحرکات مکرر هستید، اندکی تغییر در سبک زندگی یا درمان فیزیوتراپی مشکل را حل خواهد کرد.

اگر علت و زمینه ایجاد این خواب رفتگی یک بیماری دیگر باشد، درمان این بیماری می تواند موجب بهبود علائم خواب رفتگی شود.

 بهبود علائم پارستزی بسته به شرایط و وضعیت شخصی بیماراست. برخی از انواع آسیب های عصبی غیر قابل برگشت هستند.

چشم انداز پارستزی(خواب رفتگی)

خواب رفتگی های موقتی معمولا طی چند ماه برطرف می شوند.

در صورتی که علائم خواب رفتگی برطرف نشوند و به طور مکرر بروز کنند، ممکن است فرد دچار خواب رفتگی مزمن باشد. اگر این علائم وخیم تر باشند، زندگی فرد را با دشواری و پیچیدگی همراه می سازند. به همین دلیل است که تشخیص علت خواب رفتگی دارای اهمیت بسیار است. در صورت لزوم، برای معاینات بیشتر و مراجعه به پزشک متخصص تردید نکنید.

شدت خواب رفتگی مزمن وهمچنین مدت زمانی که به طول می انجامد نیز، بسته به علت بروز آن است. در برخی موارد، درمان بیماری زمینه ای و علت بروز این عارضه، موجب از بین رفتن آن می شود.

اگر یک روش درمانی برای بهبود این وضعیت موثر واقع نشد، حتما به پزشک خود اطلاع دهید تا روش های دیگری در خصوص برنامه درمانی شما اتخاذ شود.

پیشگیری از پارستزی(خواب رفتگی)

خواب رفتگی همیشه قابل پیشگیری نیست. برای مثال، زمانی که روی دست خود دراز کشیده اید و در این حالت خوابتان می برد. اما می توان اقداماتی برای کاهش بروز یا شدت خواب رفتگی انجام داد. برای مثال استفاده از آتل به هنگام خواب می تواند فشردگی اعصاب دست را کاهش داده و از خواب رفتگی های شبانه پیشگیری کند.

برای پیشگیری از خواب رفتگی مزمن، این توصیه ها را به کار گیرید:

• در صورت امکان از انجام حرکات تکراری بپرهیزید.
• اگر لازم است این حرکات را به طور مداوم دهید، گاهی بین آن استراحت کنید.
• اگر مجبور هستید برای مدت زمان طولانی یک جا بنشینید، گاهی برخیزید، حرکت کنید و قدمی بزنید.

در صورتی که مبتلا به دیابت یا بیماری های مزمن دیگر هستید، با مراقبت و مدیریت بیماری می توانید از احتمال بروز پارستزی یا خواب رفتگی بکاهید.

مرجع:

https://www.healthline.com/health/paresthesia#diagnosis